Sâmirîlerde Kutsal Mekân Anlayışı ve Kudüs Algısı

Year 2024, Volume: 60 Issue: 4, 1339 - 1364, 25.12.2024

Abdullah Altuncu

https://doi.org/10.61304/did.1541920

Abstract

Yahudi tarihindeki en erken gerilimlerden birisi kuzeydeki İsrail Krallığı ile güneydeki Yahuda Krallığı arasında cereyan etmiştir. Sâmirîye ve Yahudiye olarak adlandırılan bu bölgeler, birbirleriyle çatışan iki ayrı geleneğin şekillendiği alanlar olmuştur. Musa’nın yasasının gerçek koruyucularının ve Tanrı’nın emirlerini onun dilediği şekliyle uygulayanların kendileri olduğunu ifade eden bu gelenekler; kutsal metin, inanç esasları, peygamber, mesih, ritüellerin uygulanışı gibi birçok konuda birbirlerinden ayrı özellikler göstermiştir. Bu iki gelenek arasındaki en önemli farklılıklardan biri de kutsal mekân anlayışıdır. Yahudiler, Kudüs’ün Tanrı tarafından belirlenmiş olduğunu ve Tapınağın burada inşasının Tanrı’nın emriyle gerçekleştiğini ifade etmişlerdir. Sâmirîler ise Musa’nın yasasında Kudüs’ün kutsallığına dair herhangi bir ifadenin bulunmadığını, aksine İbrahim’den beri Yahudi atalarıyla ilgili anlatıların tamamında Gerzîm Dağı’na yönelik açık ifadelerin bulunduğunu belirtmişler ve gerek Yahudiye bölgesinde şekillenen geleneğe gerekse Kudüs ve Tapınakla ilgili anlayışlara sert tepki göstermişlerdir. Sâmirîlerin bu yaklaşımı, Yahudi geleneğinin ortaya çıkmasında önemli payı olan Samuel, Davut ve Süleyman gibi önemli peygamber ve krallara yönelik olumsuz tasvirlerle de karşımıza çıkmaktadır.

Keywords

Dinler Tarihi, Sâmirîler, Gerzîm Dağı, Şekem, Şilo, Kudüs, Tapınak

The Samaritans’ Understanding of Holy Place and Perception of al-Quds

Abstract

One of the earliest tensions in Jewish history arose between the northern Kingdom of Israel and the southern Kingdom of Judah. These regions, known as Samaria and Judea, became areas where two distinct and conflicting traditions emerged. These traditions, each claiming to be the true guardians of the law of Musa and the faithful implementers of God’s commands, have exhibited distinct characteristics in various aspects, including sacred texts, belief principles, the nature of the prophet and the Messiah, and the practice of rituals. One of the most significant differences between these two traditions lies in their understanding of holy places. Jews assert that al-Quds was designated by God, and that the construction of the Temple there was carried out in accordance with divine command. In contrast, the Samaritans contend that the Law of Musa does not reference the sanctity of al-Quds; instead, they argue that all narratives concerning the Jewish ancestors, beginning with Ibrahim, contain clear references to Mount Gerizim. They vehemently oppose the traditions that emerged in the Judean region, as well as the dominant interpretations of al-Quds and the Temple. This perspective of the Samaritans is also evident in their negative portrayals of significant prophets and kings, such as Samuel, Dawud, and Suleyman, who played crucial roles in the development of the Jewish tradition.

Keywords

History of Religions, Samaritans, Mount Gerizim, Shechem, Shiloh, al-Quds, Temple

References

• Abūl-Fatḥ. The Kitāb al-Tārīkh of Abul-Fatḥ. çev. Paul Stenhouse. Sydney: Mandelbaum Trust, University of Sydney, 1985.
• Altınel, Tolga Savaş. “An Evaluation of the Identity of Sāmirī in the Qurʾān”. Ilahiyat Studies 9/1 (2018), 113-148.
• Altınel, Tolga Savaş. İsrailoğulları’nın Kutsal Soyu Kohenler. İstanbul: Milel- Nihal Yayınları, 2021.
• Altuncu, Abdullah. “Toprak ve Düşman: Yahudi Kaynakları Bağlamında Bir Analiz”. TYB Akademi 41 (2024), 102-125.
• Altuncu, Abdullah. “Yahudi Geleneğinin Kutsal Metni: Sefer Tora”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2022), 29-62.
• Arslantaş, Nuh. İslam Dünyasında Sâmirîler: Osmanlı Dönemine Kadar. İstanbul: İz Yayıncılık, 2008.
• Arslantaş, Nuh. “Mukaddime”. Tefsiru’t-Tevrat bi’l-Arabiyye: Tevrat (Tora) Tefsiri (Sa’adya Gaon). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2018 49-249.
• Babil Talmudu. (https://www.sefaria.org/).
• Bağır, Muhammed Ali. “Sâmiriler: Köken Sorunu ve Günümüz İsrail Devleti’ndeki Yansımaları”. Milel ve Nihal 13/2 (2016), 101-128.
• Biale, David. Cultures of the Jews: A New History. New York: Schocken Books, 2002.
• Bourgel, Jonathan. “The Destruction of the Samaritan Temple by John Hyrcanus: A Reconsideration”. Journal of Biblical Literature 135/3 (2016), 505-523.
• Brock, Rita Nakashima-Rebecca Ann Parker. “Enemy and Ally: Contending with John’s Anti-Judaism”. Walk in the Ways of Wisdom: Essay in Honor of Elisabeth Schussler Fiorenza. ed. Shelly Matthews. Harrisburg-London-New York: Trinity Press International, 2003, 166-180.
• Charlesworth, James Hamilton. “An Unknown Dead Sea Scroll and Speculations Focused on the Vorlage of Deuteronomy 27:4”. Jesus, Paulus und die Texte von Qumran. ed. Jörg Frey-Enno Edzard Popkes. Tübingen: Mohr Siebeck, 2015, 393-414.
• Charlesworth, James Hamilton. “The Discovery of an Unknown Dead Sea Scroll: The Original Text of Deuteronomy 27?”. https://web.archive.org/ web/20151126051707/http://blogs.owu.edu/magazine/the-discovery-of-an-unknown- dead-sea-scroll-the-original-text-of-deuteronomy-27/ (Erişim Tarihi: 15.06.2024).
• Çınar, Aynur. “Alternatif bir Okuma Örneği: Yahudi Literatürünün ‘Ata Ya’kūb Algısı’ Işığında Yûsuf Kıssasının Yorumlanması”. Prof. Dr. M. Cemal Sofuoğlu’na Armağan. İzmir: Tibyan Yayınları, 2016, 249-278.
• Dexinger, Ferdinand. “Samaritan Eschatology”. The Samaritans. ed. Alan D. Crown. Tübingen: Mohr Siebeck, 1989, 266-192.
• Gaster, Moses. The Asatir: The Samaritan Book of the “Secrets of Moses”. London: The Royal Asiatic Society, 1927.
• Gaster, Moses. The Samaritans: Their History, Doctrines and Literature. London: Oxford University Press, 1925.
• Gerçekcioğlu, Fatma. Samiriliğin Ortaya Çıkışı ve Kutsal Metinler Işığında Erken Dönem Samiri-Yahudi İlişkileri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Gündüz, Şinasi. “Patriark”. Din ve İnanç Sözlüğü. Ankara: Vadi Yayınları, 1998.
• Gürkan, Salime Leyla. “İsrâîl ve Ya‘kūb İsimlerinin Etimolojisi Üzerine Bir Değerlendirme”. İslâm Araştırmaları Dergisi 38 (2017), 233-244.
• Hasanoğlu, Eldar. “Tanah’a Göre Kudüs’ün Kutsallaşma Süreci”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/2 (2015), 125-148.
• Josephus, Flavius. “Antiquities of the Jews”, Josephus: The Complete Works. çev. William Whiston. Nashville: Thomas Nelson Incorporated, 2003.
• Josephus, Flavius. The Jewish War. çev. Martin Hammond. New York: Oxford University Press, 2017.
• Kartveit, Magnar. “Josephus on the Samaritans – His Tendenz and Purpose”. Samaria, Samarians, Samaritans: Studies on Bible, History and Linguistics. ed. József Zsengellér. Göttingen: De Gruyter, 2011, 109-120.
• Kurt, Ali Osman. Erken Dönem Yahudi Tarihi: Yahudiliğin Mimarı Ezra. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2007.
• Kurt, Ali Osman. “Yahudilik’te Sürgün Metaforu: ‘Boş Ülke’ Miti ve ‘İncir’ Benzetmesi Çerçevesinde Bir Değerlendirme”. Milel ve Nihal 5/3 (2008), 257-267.
• Matassa, Lidia Domenica. “Samaritans”. Encyclopaedia Judaica. 17/719-723.
• Jerusalem: Keter Publishing House, 2007.
• Meral, Yasin. Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik. İstanbul: MilelNihal Yayınları, 2021.
• Montgomery, James Alan. The Samaritans: The Earliest Jewish Sect Their History, Theology and Literature. Philadelphia: The John C. Winston CO., 1907.
• Mor, Menahem. “The Building of the Samaritan Temple and the Samaritan Governors – Again”. Samaria, Samarians, Samaritans: Studies on Bible, History and Linguistics. ed. József Zsengellér. Göttingen: De Gruyter, 2011, 89-108.
• Pummer, Reinhard. Sâmirîler: Din Tarih Gelenek. çev. Muhammed Ali Bağır. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2020.
• Samaritan Documents: Relating to Their History, Religion, and Life. ed. John Bowman. Oregon: Pickwick Press, 1977.
• Son of Aaron, Jacob. “Mount Gerizim the One True Sanctuary”. Bibliotheca Sacra 64/255 (1907), 489-518.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Tacüddin Muhammed b. Abdülkerim. el-Milel ve’n-Nihal: Dinler, Mezhepler ve Felsefî Sistemler Tarihi, çev. Mustafa Öz. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Tal, Abraham. A Dictionary of Samaritan Aramaic. Leiden-Boston-Köln: Brill, 2000.
• The Israelite Samaritan Version of the Torah. çev. Benyamim Tsedaka. Michigan, Cambridge: William B. Eerdmans Publishing Company, 2013.
• The Samaritan Chronicle or the Book of Joshua the Son of Nun. çev. Oliver Tumbull Crane. New York: John B. Alden, 1890.
• Tsedaka, Benyamim. “The First English Translation of the Israelite Samaritan Torah”. The Israelite Samaritan Version of the Torah. Michigan, Cambridge: William B. Eerdmans Publishing Company, 2013, XXI-XXXVI.
• Yarchin, William. “The Dead Sea Scrolls: A Journey of Scripture from Qumran to Azusa”. Azusa Pacific University Magazine 23/1 (2010), 11-15.
• https://web.archive.org/web/20111011042505/http:/www.apu.edu/deadseascrolls/ images/dead_sea_scroll_01.jpg (Erişim Tarihi: 15.06.2024).