Kur’an Kursu Öğreticilerinin Eğitim ve Çocuk Kavramlarına İlişkin Metaforik Algıları

Year 2025, Volume: 61 Issue: 3, 1273 - 1308, 25.09.2025

Ali Birinci

https://doi.org/10.61304/did.1725825

Abstract

Metafor, yalnızca dilin süsleyici bir unsuru olmanın ötesinde, bireylerin dünyayı ve kendi deneyimlerini kavramsallaştırmalarına olanak tanıyan temel bilişsel bir şemadır. Bir kavramın başka bir kavram üzerinden tanımlanmasını sağlayan metaforlar, insan zihninin işleyişinde merkezi bir rol oynamakta; dil, düşünce ve söylemin yapısal temellerini anlamada önemli ipuçları sunmaktadır. Bu doğrultuda, bireylerin eğitim sürecine ilişkin algılarını ve değerlendirmelerini yansıtan metaforik ifadelerin, eğitim ve çocuk kavramlarının çok yönlü biçimde tanımlanmasına ve anlaşılmasına katkı sağlayabileceği öngörülmektedir. Kur’an kursu öğreticilerinin eğitim ve çocuk kavramlarına yönelik algılarının metaforlar yoluyla incelenmesini amaçlayan bu çalışma, nitel araştırma modeli kapsamında fenomenoloji (olgu bilim) deseninde tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2024-2025 öğretim yılında Trabzon ilinde görev yapan Kur’an kursu öğreticileri oluşmaktadır. Gönüllülük, cinsiyet ve Kur’an kursu türleri kriterleri dikkate alınarak çalışma grubu, amaçlı örnekleme tekniği ile seçilmiştir. Bu çalışmada belirlenen metaforların, katılımcıların eğitim perspektiflerinin ve öğretim yaklaşımlarının daha somut bir şekilde anlaşılmasını sağlaması ve böylece ilgili literatüre mütevazı bir katkıda bulunması beklenmektedir.

Keywords

Din Eğitimi , Kur’an Kursu Öğreticisi , Metafor , Eğitim , Çocuk

Ethical Statement

Bu araştırma Gümüşhane Üniversitesi Rektörlüğü Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu’nun 30/05/2024 tarih ve 2024/5 sayılı izni ile gerçekleştirilmiştir.

Metaphorical Perceptions of Qur’an Course Instructors Regarding the Concepts of Education and Children

Abstract

Metaphor is not merely an ornamental feature of language; it is a fundamental cognitive framework that enables individuals to understand the world and interpret their own experiences. By allowing one concept to be comprehended in terms of another, metaphors play a central role in the functioning of the human mind and offer significant insights into the structural foundations of language, thought, and discourse. In this respect, metaphorical expressions that reflect people’s perceptions and evaluations of the educational process can contribute to a more comprehensive understanding of the concepts of education and child. Such metaphorical perceptions make abstract concepts more tangible through similarities and analogies, forming functional categories that help clarify various educational aspects and components. Within this framework, each metaphor identified in the present study highlights a different dimension of the educational experience, serving as a valuable tool for deepening our understanding of how Qur’an course instructors perceive and interpret education. Accordingly, this study aims to explore Qur’an course instructors’ perceptions of the concepts of education and child through metaphors. It was designed within the scope of a qualitative research model using a phenomenological approach. The study group consists of Qur’an course instructors working in the province of Trabzon during the 2024–2025 academic year. The metaphors identified in this study are expected to provide a more concrete understanding of the participants’ educational perspectives and teaching approaches, thereby making a modest contribution to the relevant literature.

Keywords

Religious Education , Qur’an Course Instructor , Metaphor , Education , Child

Ethical Statement

This research was conducted with the approval of the Scientific Research and Publication Ethics Committee of the Rectorate of Gümüşhane University, dated 30/05/2024 and numbered 2024/5.

References

• Akgün, Ege. “Okul Öncesi̇̇ Öğretmen Adaylarının ‘Çocuk’ ve ‘Okul Öncesi̇̇ Öğretmeni̇̇’ Kavramına İli̇̇şki̇̇n Metafori̇̇k Algıları”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 16/4 (Ocak 2016), 1652-1672.
• Akyıldız, Salih. “Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Din Kavramına Yönelik Metaforik Algıları”. Trabzon İlahiyat Dergisi 12/1 (Haziran 2025), 39-66. https:// doi.org/10.33718/tid.1645558
• Altun, Sadegül Akbaba - Apaydın, Çiğdem. “Kız ve Erkek Öğretmen Adaylarının ‘Eğitim’ Kavramına İlişkin Metaforik Algıları”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 3/3 (Nisan 2013), 329-354.
• Arslan, M. Metin - Bayrakçı, Mustafa. “Metaforik Düşünme ve Öğrenme Yaklaşımının Eğitim-Öğretim Açısından İncelenmesi”. Milli Eğitim 35/171 (Yaz 2006), 100-108.
• Aydın Günbatar, Sevgi. “Fenomenolojik Araştırma (Olgu Bilim) Yöntemi”. Eğitimde Araştırma Yöntemleri. ed. Haluk Özmen - Orhan Karamustafaoğlu. 293- 315. Ankara: Pegem Akademi, 3. Basım, 2023.
• Aydın, M. Şevki. Bir Din Eğitimi Kurumu Olarak Kur’an Kursu. Ankara: DİB Yayınları, 2010.
• Berk, Neval vd. “Sosyal Bi̇̇lgi̇̇ler Öğretmen Adaylarının Sosyal Bi̇̇lgi̇̇ler Dersi̇̇ne ve Sosyal Bi̇̇lgi̇̇ler Öğretmeni̇̇ne İlişkin Metaforları”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 16/1 (Ocak 2015), 183-199.
• Bibik, Janice M. “Metaphors for Teaching: How Health and Physical Education Teachers Describe Their Roles”. University of Delaware, 1997.
• Bilgiç, Saliha. “Kur’an Eği̇̇ti̇̇mi̇̇ ve Günümüz Yaygın Di̇̇n Eği̇̇ti̇̇mi̇̇ Kur’an Kursları”. Diyanet Aylık Dergi 333 (Eylül 2018), 18-21.
• Brodsky, Julia. “How Metaphors Shape Our Ideas About Education”. Forbes (01 Nisan 2021). https://www.forbes.com/sites/juliabrodsky/2021/04/01/howmetaphors- shape-our-ideas-about-education/
• Cerit, Yusuf. “Öğretmen Kavramı İle İlgili Metaforlara İlişkin Öğrenci, Öğretmen ve Yöneticilerin Görüşleri”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 6/4 (Aralık 2008), 693-712.
• Clarken, Rodney H. “Five Metaphors for Educators”. American Educational Research Association, 1997. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED407408.pdf
• Cook-Sather, Alison. “Movements of Mind: The Matrix, Metaphors, and Reimagining Education”. Teachers College Record 105/6 (01 Haziran 2003), 946- 977. https://doi.org/10.1111/1467-9620.00274
• Çaldak, Hüseyin. “İlahi̇̇yat Fakültesi̇̇ Öğrenci̇̇leri̇̇ni̇̇n İlahi̇̇yat Kavramına İlişkin Metafori̇̇k Algıları”. EKEV Akademi Dergisi 88 (Aralık 2021), 241-258.
• Çapcıoğlu, Fatma. “İlahiyat Fakültesi Son Sınıf Öğrencilerinin, ‘Eğitim’ ve ‘Din’ Kavramlarına Yönelik Metaforik Algıları”. İslami Araştırmalar 34/1 (2023), 74-99.
• Çapcıoğlu, Fatma - Çapcıoğlu, İhsan. “Ankara İlahiyat’a İlişkin Metaforik Algılar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 63/2 (Kasım 2022), 821- 866. https://doi.org/10.33227/auifd.1138356
• Çelik, Özkan - Aslan Çelik, Meral. “Sınıf Öğretmenleri̇̇ni̇̇n ve Öğretmen Adaylarının Bi̇̇r Meslek Olarak Sınıf Öğretmenli̇̇ğine İlişkin Metafori̇̇k Algılarının Karşılaştırılması”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19/1 (Haziran 2017), 75-91.
• Çinemre, Semra. “İlahiyat Fakültesi Son Sınıf Öğrencilerinin İlahiyat Fakültesi Programına İlişkin Algılarının Metafor Analizi Yoluyla İncelenmesi”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 52 (Aralık 2019), 265-286. https://doi.org/10.29288/ilted.591076
• Dağlı, Gökmen. “Metaphors Asserted by Teachers and Students at High School Level with Respect to the Notion of ‘Teacher’”. Eurasian Journal of Educational Research 12/49A (2012), 29-46.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 2023 Yılı İdare Faaliyet Raporu. Diyanet İşleri Başkanlığı, Şubat 2024. https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/ Documents/2023%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%20Raporu.pdf
• Efron, Sara - Joseph, Pamela Bolotin. “Reflections in a Mirror: Metaphors of Teachers and Teaching”. Images of Schoolteachers in America. ed. Pamela Bolotin Joseph - Gail E. Burnaford. 75-91. New York: Lawrence Erlbaum Associates, 2. Basım, 2001.
• Ertürk, Ramazan. “İlkokul Öğrencilerinin ‘Öğretmen’ Kavramına İlişkin Metaforik Algıları”. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi 8/3 (Aralık 2017), 1-15. https://doi.org/10.19160/ijer.285232
• Gibbs, Raymond W. (ed.). “Metaphor and Thought: The State of the Art”. The Cambridge Handbook of Metaphor and Thought. Cambridge: Cambridge University Press, 2008.
• Gülen, Salih - Dönmez, İsmail. “Çocuk Gelişimi Programında Okuyan Öğrencilerin ‘Çocuk’ ve ‘Çocuk Gelişimi’ Kavramlarına Yönelik Metaforlarının Belirlenmesi”. OPUS International Journal of Society Researches 15/25 (Mayıs 2020), 3654-3683. https://doi.org/10.26466/opus.654029
• Jensen, Devon. “Metaphors as a Bridge to Understanding Educational and Social Contexts”. International Journal of Qualitative Methods 5 (01 Mart 2006), 36-54. https://doi.org/10.1177/160940690600500104
• Johnson, R. Burke - Christensen, Larry. Educational Research: Quantitative, Qualitative, and Mixed Approaches. London: SAGE Publications, 7. Basım, 2020.
• Kalra, Mani - Baveja, Bharati. “Teacher Thinking about Knowledge, Learning and Learners: A Metaphor Analysis”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 55 (01 Ekim 2012), 317-326. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.09.509
• Keçeci, Elif Ebru. 6. Sınıf Öğrencilerinin Küresel Isınma Konusundaki Metaforları ve Metaforik Algıları. Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Kıldan, Oğuzhan v.dğr. “Öğretmen Adaylarının Mecazlar Yoluyla Çocuk Kavramına Bakış Açıları Boylamsal Bir Çalışma.” Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 13/1 (Ocak 2012), 149-165.
• Koç, E. Seda. “Sınıf Öğretmeni Adaylarının Öğretmen ve Öğretmenlik Mesleği Kavramlarına İlişkin Metaforik Algıları”. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 15 (08 Temmuz 2014), 47-72. https://doi.org/10.17679/iuefd.79408
• Korkmaz, Mehmet. “Kur’an Kurslarında Din Eğitimi”. Din Eğitimi El Kitabı. ed. Recai Doğan - Remziye Ege. 330-350. Ankara: Grafiker Yayınları, 9. Basım, 2022.
• Kuyucu, Yasemin v.dğr. “Okul Öncesi Öğretmenlerinin ‘Çocuk’ Kavramına İlişkin Sahip Oldukları Zihinsel İmgeler”. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi 2/2 (2013), 43-53.
• Kuzu, Okan v.dğr. “Metaphors Related to the Elements of Educatıon”. Recent Researches in Education. ed. Recep Efe v.dğr. 612-627. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2018.
• Lakoff, George - Johnson, Mark. Metaforlar: Hayat, Anlam ve Dil. çev. Gökhan Yavuz Demir. İstanbul: Minotor Kitap, 2022.
• Lakoff, George - Johnson, Mark. Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to Western Thought. New York: Basic Books, 1999.
• Low, Graham. “Metaphor and Education”. The Cambridge Handbook of Metaphor and Thought. ed. Jr. Gibbs Raymond W. 212-231. Cambridge Handbooks in Psychology. Cambridge: Cambridge University Press, 2008. https:// doi.org/10.1017/CBO9780511816802.014
• Martı́́nez, Marı́́a A. v.dğr. “Metaphors as Blueprints of Thinking About Teaching and Learning”. Teaching and Teacher Education 17/8 (01 Kasım 2001), 965-977. https://doi.org/10.1016/S0742-051X(01)00043-9
• Meydan, Hasan. “Kampüste İlahiyat Eğitiminin Avantaj ve Meydan Okumaları: Öğrenci Görüşlerine Dayalı Metaforik Bir Araştırma”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24 (15 Haziran 2020), 47-71. https://doi.org/10.18505/cuid.668833
• Miles, Matthew B. - Huberman, A. Michael. Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. London: SAGE Publications, 2. Basım, 1994.
• Moscardini, Alfredo. “Perspective Chapter: Changing the Educational Metaphors”. Higher Education - Reflections From the Field - Volume 3. ed. Lee Waller - Sharon Waller. 1-17 Rijeka: IntechOpen, 2023. https://doi.org/10.5772/ intechopen.109969
• Ormell, Christopher. “Eight metaphors of education”. Educational Research 38/1 (1996), 67-75.
• Özdemir, Saadettin. “Üni̇̇versi̇̇te Öğrenci̇̇leri̇̇ni̇̇n Öğretmen Kavramına İlişkin Metafori̇̇k Algıları”. Journal of International Social Research 11/59 (2018), 1380- 1402.
• Özyürek, Arzu v.dğr. “Farklı Kültürlerden Ebeveynlerin ‘Aile’ ve ‘Çocuk’ Metaforları: Türkiye ve Endonezya Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi 22/47 (Haziran 2024), 33-60. https://doi.org/10.34234/ded.1398343
• Pesen, Ata. “Ebeveynlerin ‘Çocuk’ Kavramına Yükledikleri Metaforlar”. Journal of Turkish Studies 10 (01 Ocak 2015), 731-731. https://doi.org/10.7827/ TurkishStudies.8826
• Saban, Ahmet. “Öğretmen Adaylarının Öğrenci̇̇ Kavramına İlişkin Sahi̇̇p Oldukları Zihinsel İmgeler”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 7/2 (Haziran 2009), 281-326.
• Saban, Ahmet. “Prospective Classroom Teachers’ Metaphorical Images of Selves and Comparing Them to Those They Have of Their Elementary and Cooperating Teachers”. International Journal of Educational Development 24/6 (01 Kasım 2004), 617-635. https://doi.org/10.1016/j.ijedudev.2004.03.003
• Shindell, Tom - Willis, Verna. “Analyzing HRD Metaphor-in-Use”. Advances in Developing Human Resources 3/3 (01 Ağustos 2001), 309-321. https://doi. org/10.1177/15234220122238337
• Tortop, Hasan Said. “Öğretmen Adaylarının Üniversite Hocası Hakkındaki Metaforları ve Bir Değerlendirme Aracı Olarak Metafor”. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi 2 (Ağustos 2013), 153-160.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 8. Basım, 2011.
• Yılmaz, Fatih. “Eğitime İlişkin Temel Kavramlar”. Eğitime Giriş. ed. Fatma Susar Kırmızı - Nil Yıldız Duban. 1-24. Ankara: Anı Yayıncılık, 3. Basım, 2021.
• Yılmaz, Fatih v.dğr. “Öğretmen Adaylarının Öğretmen Kavramına İlişkin Algıları: Bir Metaforik Çalışma” 9 (01 Nisan 2013), 151-164. https://doi. org/10.17860/efd.49273