Öz
Türkçede ikinci teklik şahsa karşı saygı ve nezaket için esasen iki yol kullanılır. Bunlardan ilki ve yaygın biçimi ikinci çokluk şahıs bildiren yapılar; ikincisi ise gerek tarihi gerekse günümüzdeki birtakım Türk lehçelerinde görülen üçüncü çokluk ve nadiren üçüncü teklik şahıs bildiren yapılardır. Bunlardan ikinci çokluk şahıs bildiren yapılar yüz yüze konuşurken, üçüncü çokluk şahıs bildiren yapılar ise hem yüz yüze konuşurken hem de kişiden bahsederken kullanılır. Türkçenin ilk dönemlerinden itibaren bu yapıların gelişim süreci aslında yazılı belgelerden takip edilebilmektedir. Doğu Türkçesinde başlangıcından yakın dönemlere kadar saygı ve nezaket için kullanılan bu yapıların kullanımında kimi tutarsızlıklar söz konusudur. Görüldüğü kadarıyla Doğu Türkçesinde esasen Çağatay Türkçesi döneminde nesir dilinde bu tutarsızlıklar büyük ölçüde halledilmiş; ancak şiir dilinde bu durum farklı saiklerden dolayı yakın zamanlara kadar devam etmiştir.
Anahtar Kelimeler
Türkçede saygı ve nezaket yapıları özbek türkçesi modern uygur türkçesi
Kaynakça
- ALPTEKİN, İsa Yusuf (1985). Esir Doğu Türkistan İçin, İstanbul: Doğu Türkistan Neşriyat Merkezi Yayınları.
- ARAT, Reşid Rahmeti (1988). Yusuf Has Hâcib Kutadgu Bilig Çeviri, Ankara: TTK Yayınları.
- ARAT, Reşid Rahmeti (1992). Edib Ahmed b. Mahmud Yükneki Atebetü’l-Hakayık, Ankara: TDK Yayınları.
- ATALAY, Besim (1999). Divanü Lûgat-it-Türk Dizini “Endeks”, 4. Baskı, Ankara: TDK Yayınları.
- AYDEMİR, Adem (2014). “Divanü Lûgat-it-Türk’e Göre İnsanlar Arasındaki İlişkilerde Nezaket”, Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, sayı 3/3, s. 14-36.
- CAFEROĞLU, Ahmet (1974). Türk Dili Tarihi II, İstanbul: İÜEF Yayınları.
- ÇOLPÅN, Äbdulhämid (1991). Yänä Åldım Såzımnı (Haz. Näim KÄRİMOV - Şeräli TURDIYEV), Taşkent: Ğäfur Ğulåm Näşriyåtı Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dil Çalışmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Kasım 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Cilt: 9 Sayı: 17 |
