TÜRKÇEDE KANITSALLIK VE BİLGİ KİPLİĞİ AYRIMI

Yıl 2020, Cilt: 14 Sayı: 26, 83 - 102, 31.05.2020

Melike Üzüm

Öz

Bilgi kipliği (epistemic modality) ve kanıtsallık (evidentiality) kategorileri üzerine yapılan incelemeler genel olarak değerlendirildiğinde; “bağımsız kategoriler”, “birbiriyle ilişkili, aynı kategorinin alt birimleri” ve “bilgi kipliğinin bir alt kategorisi olarak kanıtsallık” şeklinde üç farklı yaklaşım olduğu görülür. Kanıtsallık işaretleyicilerinin bazı durumlarda bilgi kipliği açısından yorumlamaya açık olması nedeniyle ortaya çıkan bu karışıklık; kavramların Türkçeye aktarımını zorlaştırmıştır. Bilgi kipliği
ve kanıtsallık hakkındaki tartışmalara Türkçe verilerle katkı sağlamak amacıyla bu çalışmada; öncelikle konu hakkındaki görüşler tartışılmış, kanıtsallık ve bilgi kipliği kategorilerinin örtüştüğü ve farklılık gösterdiği durumlar, bir işaretleyicinin farklı kategoriye gelişmesi ve gelişme yönü edimsel yaklaşımla incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda, bu kategorilerin birbirinden bağımsız incelenmesinin gerekliliği; anlam değişimi, olumsuzlama, kaplam ve tutum bildirimi açısından değerlendirilerek ortaya
konmuştur. Çalışmada kullanılan örnekler, Türkçe Ulusal Derlemi’nden (TUD) alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

bilgi kipliği, kanıtsallık, çıkarımsallık

Kaynakça

• TEKİN, Talat (2016). Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
• TEMÜRCÜ, Ceyhun (2011). “Grounding in terms of anchoring relations, Epistemic associations of ‘present continuous’ marking in Turkish”, Cognitive Approaches to Tense, Aspect, and Epistemic Modality, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing, s. 109‑136.
• TIETZE, Andreas (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati (Cilt 1 A‑E), İstanbul: Simurg Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1935). Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu, İstanbul: Devlet Basımevi.
• ÜZÜM, Melike (2019). Eski Anadolu Türkçesinde Epistemik Kiplik: Kısas-ı Enbiya Örneği, Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.