Eski Anadolu Türkçesinde İyelik Öbekleri

Year 2025, Volume: 19 Issue: 37, 133 - 150, 07.11.2025

Buğra Oğuzhan Uluyüz

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1631621

Abstract

Bu yazıda Eski Anadolu Türkçesindeki iyelik öbeklerinin anlam ve sözdizimsel özellikleri Standart Türkçe ile karşılaştırmalı olarak açıklanmak üzere bir inceleme sunulmaktadır. Standart Türkçede üç tür iyelik öbeği mevcuttur; bunlardan ilki, belirlilik ve kesinlik ifade eder: "çocuğun kalemi", "çocuk kalemi", "çocuğun kalem". Eski Anadolu Türkçesinde yukarıdaki iyelik öbeklerinin ilk iki türüne sıklıkla rastlanırken, üçüncü tür olan "çocuğun kalem"e rastlanmamaktadır. Dahası, ikinci tip yani “çocuk kalemi” aynı zamanda belirlilik ve özgüllük de ifade edebilmekte, yani ilgi-iyelik yapısının işlev ve anlamsal özellikleriyle eşleşen başka bir tür daha mevcuttur. Dönemin bu iki iyelik öbeği birbirinin yerine kullanılabilmektedir. Ancak iyelik öbeklerinin yukarıda bahsedilen iki çeşidi arasında, paylaştıkları ortak özelliklerin yanı sıra bazı anlamsal ve sözdizimsel kısıtlamalar da bulunmaktadır.

Keywords

İyelik öbekleri , İlgi durumu-İyelik , Standart Türkçe , Eski Anadolu Türkçesi , Morfosentaks

Possessive Phrases in Old Anatolian Turkish Texts

Abstract

In this paper, I offer an analysis to explain semantic and syntactic features of Old Anatolian Turkish possessive phrases based on a comparative approach with Standard Turkish. There are three types of possessive phrases in Standard Turkish, the first type of which expresses specificity and definiteness: "çocuğun kalemi", "çocuk kalemi", "çocuğun kalem". In Old Anatolian Turkish, while the first two types of possessive phrases above are frequently encountered, the third type, e.g."çocuğun kalem" is unavailable. What is more, the second type, e.g. “çocuk kalemi” can also express definiteness and specificity, which means that there is another type of standard possessive phrases, in addition to genitive-possessive construction. These two standard possessive phrases of the period can be used instead of each other. But there are some semantic and syntactic constraints between the above-mentioned two variants of standard possessive phrases in addition to the common features they share.

Keywords

Possessive Construction , Genitive-Possessive , Standard Turkish , Old Anatolian Turkish , Morphosyntax

References

• AKKUŞ, Muzaffer. (1995). Kitab-ı Ġunya. Ankara: TDK Yayınları.
• BAGRIAÇIK, Metin; RALLI, Angela. (2014). “NN-sI concatenations in Turkish: construct state nominals and phrasal compounds”. MIT Working Papers in Linguistics, 2014: 13-24.
• BAKER, Mark; VINOKUROVA, Nadya. (2010). “Two modalities of case assignment: case in Sakha”. Natural Language and Linguistic Theory, 28: 593–642.
• ÇAKIR, Sinan. (2023). “Some Observations On The Nominal Compounds In Turkish”. Journal of Language and Linguistic Studies, 19(1): 48-60.
• ERDAĞI DOĞUER, Binnur. (2013). Tuhfe-i Mübarizi: Metin-Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• GÖKDAYI, Hürriyet. (2007). “Takısız ad tamlamaları”. Turcology in Turkey: Selected papers (Edt. László Károly, Nurettin Demir, and Emine Yılmaz). Szeged: SzTE BTK Altjisztikai Tanszék, 243–252.
• GÖKSEL, Aslı; KERSLAKE, Celia. (2005). Turkish Grammar. Routledge, London.
• GÖKSEL, Aslı. (2009). “Compounds in Turkish”. Lingua e Linguaggio, 8: 213–236.
• KORNFILT, Jaklin. (1997). Turkish. London: Routledge.
• KUNDURACI, Aysun. (2013). Turkish Noun-Noun Compounds: A Process-Based Paradigmatic Account. Ph.D. dissertation. University of Calgary.
• KUNDURACI, Aysun. (2015). “Türkçede Aitlik Ulamı ve Biçimsel İfadesi”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 26(1): 43-62.
• LEWIS, Geoffrey. (1967). Turkish Grammar. Oxford, New York: Oxford University Press.
• MUDARA, Cansu Damla. (2024). XIV. Yüzyıla Αit Risâletü'l-İslâm Adlı Eserin 1b-40a Yaprakları Üzerinde Dil İncelemesi (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin). Master Thesis. İstanbul Üniversitesi.
• ӦZSOY, Ayşe Sumru. (1994). “Türkçe’de Ortaç Yapısı”. Dilbilim Araştırmaları 1994: 21-30.
• ӦZTÜRK, Balkıs. (2005). Case, Referentiality and Phrase Structure. Amsterdam: John Benjamins-Linguistik Aktuell.
• ÖZTÜRK, Balkıs; TAYLAN, Eser. (2016). “Possessive Constructions in Turkish”, Lingua, 182: 88-108.
• SATIK, Deniz. (2020). “Turkic Genitive Case and Agreement Asymmetries”. Harvard University Manuscripts.
• SWIFT, Lloyd. (1963). A Reference Grammar of Modern Turkish. Bloomington: Indiana University Publications.
• TURAN, Fikret. (1996). Old Anatolian Turkish: Syntactic Structure. Ph.D. dissertation. Harvard University.
• VAN SCHAAIK, Gerjan. (1992). “The treatment of Turkish compounds in FG”. In Layered structure and reference in a functional perspective (Edt. Michael Foretscue, Peter Harder, and Lars Kristoffersen). Amsterdam: John Benjamins, 231–252.
• YILMAZ, Emine; DEMİR, Nurettin; KÜÇÜK, Murat. (2013). Kısas-ı Enbiya, Türk Dil Kurumu Nüshası, Metin-Sözlük-Dizin, Notlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• YÜKSEKER, Hitay. (1998). “Turkish Possessive Compounds”, In Proceedings of the First Mediterranean Conference on Morphology (Edt. G. Booij, A. Ralli, S. Scalise). Greece: University of Patras. 153-164.
• YÜKSEKER, Hitay. (1987). “Turkish nominal compounds”. In Toronto Working Papers in Linguistics 7 (Edt. P. Avery, H. Yükseker). Toronto: Department of Linguistics, University of Toronto. 83-102.