MEHMED ÂRİF BEY’İN ESERLERİNDE MISIR

Year 2025, Issue: 32, 181 - 201, 21.10.2025

Muhammet Sani Adıgüzel

https://doi.org/10.30767/diledeara.1705431

Abstract

Hayatla kitap arasında çok yakın bir ilişki vardır. Kitap hayatı etkilediği gibi hayat da kitabı etkiler. Daha doğrusu bunlar karşılıklı etkileşim içindedirler. Etkileşim için “ilme’l-yakin”, “ayne’l-yakin” ve “hakke’l-yakin” üçlemesi iyi bir örnek teşkil eder. Bu üçlemeye göre konu hakkında önce bilgi edinilir, sonra gözlem yapılır ve ardında da bu ikisi birleştirilir, bir başka deyişle içselleştirilir. Bu yöntem duruma göre ögeler yer değiştirilerek de uygulanabilir. Yazarların hayat hikâyelerinde de buna benzer bir durum vardır. Bir defa bütün eserler hayat hikâyesine dâhildir. Mehmed Ârif Bey’in hayatı ve eserlerine bu gözle bakıldığı takdirde onun iki eserinin de hayatının birer ürünü olduğu görülür. Onun hem “Binbir Hadis” (1901) hem “Başımıza Gelenler” (1903) adlı eseri Gazi Ahmed Muhtar Paşa’nın maiyetinde hizmet ettiği sıralarda yazılmıştır. “Başımıza Gelenler” “93 Harbi” diye de bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi’nin Anadolu ordusu başkumandanı Gazi Ahmed Muhtar Paşa’nın maiyetindeki mühimme başkâtipliği ve yine “Binbir Hadis” onun maiyetindeki Mısır Fevkalade Komiserliği Başkâtipliği dönemleriyle ilgilidir. Her iki eserde de Mısır’dan bahis vardır. Yazar Kahire’de yayımlanan bu eserlerden “Başımıza Gelenler” adlı eserinin sonuna “Mısır’a Dair” başlıklı bir “zeyl” eklemiştir. “Binbir Hadis” adlı eserinde ise, bazı hadislerin şerhinde Mısır’da yaşadığı olaylardan örnekler vermiştir. Bu çalışmada Mehmed Ârif Bey’in eserleri Mısır açısından incelemeye tabi tutulacaktır.

Keywords

Mehmed Ârif Bey , Başımıza Gelenler , Binbir Hadis , Hatırat , Mısır Hatıraları

EGYPT IN THE WORKS OF MEHMED ÂRİF BEY

Abstract

There is a very close relationship between the life and the book. As the book affects the life, the life affects the book as well. Rather the two stand in a reciprocal interaction. The three degrees of knowing presents a good example for this interaction, namely “ilme’l-yakin”, “ayne’l-yakin” and “hakke’l-yakin”. According to the this, one first acquires information about a certain object, then makes observation and after that combines or incorporates the two. This method can also be applied by replacing the main elements. Life stories of authors have a similar dynamic. Works of the author are included in the story. Mehmed Ârif Bey’s works are products of his life. Both “Binbir Hadis (A thousand and One Hadiths)” (1901) and “Başımıza Gelenler (Things Befell on Us)” (1903) were written while he was in the service of Gazi Ahmed Muhtar Pasha. “Başımıza Gelenler” is related to the period when he was chief clerk under Gazi Ahmed Muhtar Pasha who was then commander-in-chief of Anatolian army in 1877-1878- Ottoman-Russian war, also known as “93 Harbi (war of 93)”. And “Binbir Hadis” is linked to the period he served as chief clerk when the Pasha was Extraordinary Commissioner of Egypt. Both works published in Egypt and contain references to Egypt. The author wrote an addendum to “Başımıza Gelenler” titled “Mısır’a Dair (on Egypt)”. In “Binbir Hadis” used examples from his daily life in Egypt while explaining some hadiths. In this paper, these works will be examined with respect to their portrayal of Egypt.

Keywords

: Mehmed Ârif Bey , Başımıza Gelenler , Binbir Hadis , Memoirs , Memoirs of Egypt

References

• Adıgüzel, M. S. (2022). “Bir Kitabın Tab’ı Meselesi.” ed. Dr. Sheeba Sardar Ali Samira -Khadhraouı Ontunc, Proceedıngs Book: 5th. International African Conference on Current Studies, February 2-5, 2022 Cairo, Egypt.
• Akay, H. (2018). Kahire Şiirleri. İstanbul: Şule Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1972). Hazreti Muhammed ve Hadisleri. İstanbul: Okat Yayınevi.
• Hüseyin Râci Efendi (t.y.c.) Tarihçe-i Vak’a-i Zağra. hzl. Ertuğrul Düzdağ. İstanbul: Kervan Kitapçılık A.Ş, Ofset Tesisleri, 2 cilt, Tercüman 1001 Temel Eser.
• Mehmed Ârif (1901). Binbir Hadis. Mısır: Maarif Matbaası.
• Mehmed Ârif (1903). Başımıza Gelenler. Mısır: Maarif Matbaası.
• Mehmed Ârif (1910). Başımıza Gelenler. Dersaadet: Mürettibin-i Osmaniye Matbaası.
• Mehmed Ârif (t.y.a.) Başımıza Gelenler. hzl. Ertuğrul Düzdağ. İstanbul: Kervan Kitapçılık A.Ş, Ofset Tesisleri, 3. cilt, Tercüman 1001 Temel Eser. Mehmed Ârif (t.y.b.). Binbir Hadis. hzl. Ahmet Karaman. İstanbul: Kervan Kitapçılık A.Ş, Ofset Tesisleri, 2 cilt, Tercüman 1001 Temel Eser. Mehmed Ârif, (1909). Binbir Hadis. Kahire: Ceride Matbaası.