ÇİN KAYNAKLARINA GÖRE HUNLARDA EVLİLİK İLE İLGİLİ GELENEKLER

Yıl 2010, Sayı: 5, 33 - 42, 01.01.2010

Eyüp Sarıtaş

Öz

Çin kaynakları Hun （ 匈 奴） toplumunda görülen evlilik ile ilgili gelenekler hakkında detaylı bilgiler içermektedir. Bu tür gelenekler arasında en dikkat çekici nokta, babanın ölümünden sonra oğlun, üvey annesi ile evlenmesi, da da büyük ağabeyin ölümünden sonra küçük kardeşinin dul kalan yengesiyle evlenmesidir. Hunlar arasında devam eden bir diğer evlilik geleneği ise, daha çok politik sebeplere dayanan, Hunların Şanyü 单 于 ailesine mensup prensler ile Çinlerin imparatorluk sülalesine Özellikle birinci türden evlilik gelenekleri Hun döneninden sonra da uzun süre devam ederek örnekleri Wusunlar （ 乌 孙 , Xianbeiler,, （ 鲜 卑） Göktürkler , （ 突 厥） Moğollar（ 蒙 古 ） , Kitanlar （ 契 丹） ve Tangutlar （ 西 夏） arasında da sıkça görülmüştür. Hunlardan başlayarak özellikle Hunlar ve Göktürkler tarafından büyük rağbet gören bu ananevi uygulamaların temeli, eşi ölen kadının, kocasının mensup olduğu aile tarafından koruma altına alınması amacına yöneliktir. Bu kısa araştırmamızda Çin kayıtları ışığında Hun toplumunda sözünü değerlendirmede bulunacağız

Anahtar Kelimeler

Hun, evlilik gelenekleri, Çin kaynakları

MARRIAGE CUSTOMS OF HUNS ACCORDING TO CHINESE RESOURCES

Öz

Chinese resources contain detailed informations about marriage and marriage customs which were seen in Hun society. Among these traditions most striking events were; after death of father, son marries with his stepmother or after death of little brother his elder brother marries with late brother‟s widowed wife. Another marriage custom amongst the Huns which was mostly by political reasons, making marriages between Princes who decented from Hun Shanyu family and princess‟ decented from the Chinese Empire. Especially first example of marriage custom continued for a long time period while spreading amongst the Wusuns, The Xianbeis, Gokturks, Mughals, Kitans and Tanguts. The main idea underlying this practice which were gained the currency especially amongst Huns and Gokturks is protecting the widowed woman by the male side family. In this short research by the light of Chinese resources we will make an assesment about abovementioned customs in Hun society

Anahtar Kelimeler

Hun, Customs of Marriage, Chinese Resources

Kaynakça

• Kaynaklar BAN Gu（ 班 固） , Han Shu (汉书：Han Hanedanı Tarihi), Hunlar A Kısmı, Zhonghua Yayınevi, Cilt Bölüm 94 A, Pekin 1992.
• DU You（ 杜 佑） , Tong Dian（ 通典）, Bölüm 197, Göktürkler Kısım I, Zhonghua Yayınevi, Pekin 1992.
• SI Maqian（ 司 马 迁） , Shi Ji (史记：Tarih Hatıraları), Hunlar Kısmı, Zhonghua Yayınevi, Cilt X, Bölüm 110, Pekin 1991. Araştırmalar
• CUI Mingde (崔 明 德), Gudai Heqin Shı (古代和亲史：Eski Heqin Tarihi), Halk Yayınevi, Pekin 2005.
• CUI Ruide ( 崔 瑞 德)-Lu Weiyi (鲁 惟 一), Jianqiao Zhongguo Qin Han Shı (剑 桥 中 国 秦 汉 史) Cambridge History of China), Çin Sosyal Bilimler Yayınevi, Pekin 1992.
• DONUK Abdülkadir, “Çeşitli Topluluklarda ve Eski Türklerde Aile” Aile Yazıları Cilt l, Derleyenler: Beylü Dikeçligil-Ahmet Çiğdem, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Ankara 1990.
• İZGİ Özkan, “XI. Yüzyıla Kadar Orta Asya Türk Devletlerinin Çin‟le Yaptıkları Ticari Münasebetler”, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı IX, Yıl 1978
• Ayrı Basım, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1978.
• KAFESOĞLU İbrahim, Türk Milli Kültürü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara 1977.
• KURAN Ercüment, “Türk Ailesinin Mahiyeti ve Tarihi Gelişmesi-Temel Kavramlar -Yapı ve Tarihi Süreç”, Aile Yazıları Cilt I, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Ankara 1990.
• LIN Gan, Göktürklerde Gelenekler ve Dini İnançlar, Çev: Eyüp Sarıtaş, Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayı IV, İzmir 2000.
• LIN Gan（ 林 干） , Xiongnu Shi (匈奴史：Hun Tarihi), İç Moğolistan Halk Yayınları, Hohhot 1979, s. 151.
• LIU Xianzhao-Wei Shıming, “Lun Han Chao Yu Xiongnu de Heqin Zhengce (Han Hanedanı Döneminde Hunlara Karşı Heqin Politikaları Hakkında Bazı Mülahazalar)”, Zhongguo Minzu Guanxi Shı Lunwen Ji (Çin Milletleri İlişkileri Tarihi Makaleleri, Cilt II, Millet Yayınevi, Pekin 1982.
• ÖGEL Bahaeddin, Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1981, 309.
• ÖGEL Bahaeddin, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Yayınları, İstanbul 1988.