ARAP EDEBİYATINDA SEYAHATNÂME/RİHLE TÜRÜ BAĞLAMINDA MEŞHUR ARAP SEYYAHLARIN GÖZÜYLE MARDİN

Yıl 2016, Sayı: 16, 39 - 55, 01.01.2016

Ahmet Gemi

Öz

Seyahatname Rihle ler, kültürel yaşamın önemli bir parçası olarak geçmişteki dil, edebiyat, folklor, iktisat, siyaset gibi olgulardan haberdar olmamıza aracı olmaktadır. Bu yönüyle seyahatnameler geçmiş ile bugün arasında bir köprü olmakta ve geçmişteki bir takım olguların günümüze taşınmasına aracı olmaktadır. Bu çalışmamızda, ilkin Seyahatname türünün Arap Dili ve Edebiyatındaki yerine ilişkin bir değerlendirme yapılacaktır. Ardından da Arap seyyahların gözüyle, Mardin ili ve civarındaki yerleşim yerlerinin geçmişteki sosyo-kültürel özellikleri ile dil, kültür, edebiyat vb. yönleri ele alınacaktır. Bununla birlikte Mardin’i ele alan seyahatnameler arasında bir karşılaştırma yapılarak bunların benzer ve ayrı yönlerine dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Seyahatname, Rihle, Mardin, Nusaybin, Kızıltepe, Dunaysir, Dara, İbn Cübeyr, İbn Battûta, Alûsî

TRAVEL BOOK TYPE ON ARABIC LITERATURE AND MARDIN IN FAMOUS ARABIC ITINERANTS’ SIGHTS

Öz

Travel books constitute a significant part of culture. We are informed of factors forming the society such as past’s language, literature, folklore, economy and policy by travel books. Travel books are bridges between yesterday and today. On this study, the situation of travel book type will be firstly considered on Arabic Language and Literature and socio-cultural features of Mardin province and sites around it in the past as language, culture and literature etc. from that day to this will be secondly considered in Arabic itinerants’ sights. Moreover, similarities and differences among travel books will be examined as an analogy of travel books which indicate Mardin is made

Anahtar Kelimeler

Travel Book, Rihle/Immigration/The Travels, Mardin, Nusaybeen, Kiziltepe, Dunayseer, Dara, Ibn Cubayr, Ibn Battuta, Alûs

Kaynakça

• Kur’an-ı Kerim, TDV. Yay., Ankara 2008.
• AKPINAR, Ali, Kur’an Aydınlığında Seyahat, TDV. Yay., Ankara, 1998.
• el-ALÛSÎ, Şehâbeddîn Mahmûd, Neşvetü’ş-Şümûl fi’s-Sefer ilâ İstanbul, Bağdat, 1293.
• ASİLTÜRK, Baki, “Kültürlerin Tanınması ve Seyahatnameler”, Kültür Üç Aylık Kültür Sanat Araştırma Dergisi (Seyyahlar ve Seyahatnameler Özel Sayısı), Kış 2008/2009, Sy. 13, s. 4-7.
• ÇAĞRICI, Mustafa, “İslam Kültüründe Seyahat”, Din ve Hayat, Sy.2-Yıl: 2009, s.4-9.
• DAYF, Şevki, er-Rahalât, Dârü’l-Mearif, Kahire 1987.
• DEMİRCAN, Abdurrahman, “Arap Edebiyatında Seyahatname Türü ve Seyahatnameler” (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniv. 2010 Van.
• EROĞLU, Muhammed, “ÂLÛSÎ, Şehâbeddin Mahmûd”, DİA, İstanbul 1989, c.II, s.550-551.
• FEHİM, Muhammed Hüseyin, “Edebu’r-Rahalat”, Milli Heyetin Kültür, Sanat, Edebiyat Alanında Yayınladığı Aylık Kültürel Kitaplar Serisi, Kuveyt, 1989.
• HATİBOĞLU, İbrahim, “Rihle”, DİA, c.XXXV, s.106-108, İstanbul 2008.
• İBN ARABŞAH, Acâibü’l-Makdûr fî Ahbâr-i Teymûr, Kalkuta, 1817.
• İBN BATTÛTA, Tuhfetü’n-Nuzzâr fî Garâibi’l-Emsâr ve Acâibi’l-Efsâr, (Tahk: Mustafa el-Kassas ve Muhammed Abdulmun‘im el-Uryân), Dâru İhyâi Ulûm, Beyrut 1987.
• İBN CÜBEYR, Rihletü İbn Cübeyr, Dârü Sâdir, Beyrut.
• İBN HANBEL, Ahmed, Müsned, (Tahkik: Şuayb Arnavut, Adil Mürşid) Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1997.
• İBN MANZUR, Cemaleddin Muhammed b. Mükrim, Lisanü’l-Arab, Beyrut, 2004, 3. Baskı, VII, s. 316.
• el-İSFAHANİ, Ebi el-Kasım el-Hüseyni b. Muhammed Ragıp, el-Müfredat fi Garibi’l-Kuran, Kahire, 2005, s.223.
• KANDÎL, Fuad, Edebü’r-Rihle, Mektebetu Dâr’il-Arabiyye, Kahire 2002.
• KARAASLAN, Nasuhi Ünal, “İbn Cübeyr”, DİA, İstanbul 1999, c.XIX, s.400- 402.
• -----------------, “Ebû Nüvâs”, DİA, İstanbul 1994, c.X, s.205-207.
• KASIMÎ, Muhammed Radî Rahman, “er-Rihle ve Âdabuha fî’l-Luga Arabiyye” Mecelle Dari’l-Ulûm, Deoband-Hindistan-2013., Sayı: 6-7. ss.58-65.
• KILIÇLI, Mustafa, “Hillî, Safiyuddin”, DİA, İstanbul, 1998, c.XVIII, s.43.
• MADEN, Sedat, “Türk Edebiyatında Seyahatnameler Ve Gezi Yazıları”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 37, Erzurum-2008, s.148.
• el-MEVÂFÎ, Nasır Abdurrazık, er-Rihle fi’l-Edebi’l-Arabî, Camiatu Kahire, Kahire 1995.
• TURAN, Lokman, “Türk Edebiyatında Seyahatnemeler”, Ekev Akademi Dergisi (Kasım 1997), c. I, 253, Sy. 1.
• TÜCCAR, Zülfikar, “İbn Reşîk el-Kayrevânî”, DİA, İstanbul 1999, c.XX, s.247-249.
• ULUDAĞ, Süleyman, “İslam Geleneğinde Seyahat Kavramı”, Keşkül Sufi, Gelenek ve Hayat Dergisi, Nisan/Haziran-2005, Sy. 4, s. 5-11.
• YAZICI, Hüseyin, “Arap Gezi Edebiyatına Bir Bakış”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Mecmuası Dergisi, c. IX, Yıl: 2006, s. 99-121.
• --------------, “Seyahatnâme”, DİA, İstanbul 2009, c.XXXVII, s.9-11.
• YUVALI, Abdülkadir, “İbn Arabşah” DİA, İstanbul 1999, c.XIX, s.314-315.
• ZİRİKLİ, Hayreddin, Alâm, Dârü’l-İlm, Beyrut 1986.