Öz
Bir Rus diplomatı olan Alexandre Jaba, Erzurum konsolosluğu yaptığı dönemde Mela Mehmûdê Bazidî ile tanışarak ondan Kürtçeyi öğrenmiş ve yine Bazidî gibi bölgenin önde gelen âlimlerinin katkılarıyla Kürt dili, kültürü, tarihi ve folklorü ile ilgili çok sayıdaki el yazması eseri kendi adını taşıyan bir koleksiyonda toplayarak Rusya’ya göndermiştir. Koleksiyonda Kurd 8 arşiv numarasıyla yer alan ve Risäle-yi Tu≈fetü’l- `illän Fi Zimäni Kurdan RîsaleyaYadîgara Dostan Di Zimanê Kurdan şeklinde isimlendirilen el yazması, Bazidî’nin Jaba’ya Kürtçenin Kurmancî lehçesiyle ilgili temel gramer bilgilerini öğretmek amacıyla kaleme aldığı bir eserdir. Bu yazma eserin 75b-125b varakları arasında istinsah edilen 50 varaklık Kürtçe-Türkçe sözlük bölümü dikkat çekmektedir. Bu sözlükte Bazidî, Jaba’ya Kürtçe fiil, isim ve diğer sözcük türlerini Türkçe üzerinden öğretmektedir. Bazidî, öncelikle öğretmek istediği Kürtçe kelimeyi kırmızı mürekkeple vermiş ve ardından da bunların karşılığını Türkçe olarak açıklamıştır. Bugüne kadar tespit edilen ilk Kürtçe-Türkçe sözlük olan eserde yer alan kelimelerin çoğunlukla günlük kullanıma ait kelime kadrosundan seçilmiş olması dikkat çekmektedir.
Anahtar Kelimeler
Mela Mehmûdê Bazidî Kürtçe Türkçe sözlük kavram alanı sözlükleri
Kaynakça
- AKALIN, Şükrü Haluk ; “Sözcük Bilimi ve Sözlükçülük”, Türk Dili, S. 698, 2010, s. 162-169.
- AKALIN, Şükrü Haluk Akalın vd.;Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara, 2011.
- AKSAN, Doğan; Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, C. III, TDK
- Yayınları, Ankara, 2007.
- AKSAN, Doğan; Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Engin
- Yayınları, Ankara, 2009.
- BAZİDÎ, Mela Mehmûdê; Risale-yi Tuhfetü’l-Hillan Fì Zimani Kurdan, Alexandre Jaba Kürtçe El Yazmaları Koleksiyonu, Kurd 8.
- BRUINESSEN, M. V.; “On Yedinci Yüzyılda Kürtler ve Dilleri: Kürt Lehçeleri Üzerine Evliya Çelebi’nin Notları”, Studia Kurdica, S. 1-3, Fransa, 1985.
- HASANPOUR, Amir; Kürdistan’da Milliyetçilik ve Dil 1918-1985, (Çev: İbrahim Bingöl, Cemil Gündoğan), Avesta Yayınları, İstanbul, 2005.
- MERTOĞLU, Mehmet Suat; “Yûsuf Ziyâ el-Hâlidî”, İslâm Ansiklopedisi
- C. 44, 2013, s. 32-34.
- ÖZTÜRK, Mustafa; “Alexandre Jaba ve Onun El Yazmaları Koleksiyonundaki Türkçe Eserler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 10, S. 49, 2017, s. 41-49.
- PİRBAL, Ferhad; Mele Mehmûdê Bayezîdî (1799-1867)Yekemîn Çîroknûs û Pexşanûsî Kurd, Aras Yayınevi, Erbil, 2000.
- ÜNVER, İsmail; “Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”, Türkoloji Dergisi, C. 2, S. 1, 1993, s. 51-89.
- ÜŞENMEZ, Emek. “British Library’deki Türkçe Eserler”, Turkish Studies, Vol. 12/22, 2017, s. 783-816.
- YUSUF Ziyâ el-Hâlidî, El-Hediyyetü’l-Hamîdiyye fi’l-luğati’l-Kürdiyye, İstanbul, 1310.
- YÜKSEL, Tahir; Dilbilgisi Kavramları Sözlüğü, Uyanış Yayınevi, İstanbul, 2005.
Öz
he was a consul in Erzurum and learned Kurdish after meeting him. He also collected a number of manuscripts related to Kurdish language, culture, history and folklore with the contributions of leading scholars such as Bazidî, and sent the collection named after him to Russia. The Jaba collection, which includes 54 individual files and 69 manuscripts of these files, contains a several manuscripts in Persian, Turkish and Arabic, although it is a "collection of Kurdish manuscripts". The manuscript, named Risale-yi Tuhfetü'l-Hillan Fi Zimani Kurdan Risaleya Yadigara Dostan Di Zimanê Kurdan , found in the collection with the Kurdish 8 archive number, is a work that Bazidî wrote to teach basic grammatical information about the Kurdish language of Kurdish . The Kurdish-Turkish dictionary section of 50 leaflets, which is copied between the 75b-125b leafs of the writing work, is remarkable. Bazidî teaches Kurdish verb, noun and other word types through Turkish in this dictionary which we can name as "glossary" by volume. Bazidî first gave the Kurdish word he wanted to teach with red ink, and then explained their equivalences in Turkish. It should be emphasized that the Kurdish words that Bazidî tried to teach over the Turkish equivalents were chosen from the vocabulary belonging to daily speech and the first independent Kurdish-Turkish dictionary study up to date, which is important for the study of this small dictionary.
Anahtar Kelimeler
Mela Mehmûdê Bazidî Kurdish Turkish dictionary conceptual field dictionaries
Kaynakça
- AKALIN, Şükrü Haluk ; “Sözcük Bilimi ve Sözlükçülük”, Türk Dili, S. 698, 2010, s. 162-169.
- AKALIN, Şükrü Haluk Akalın vd.;Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara, 2011.
- AKSAN, Doğan; Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, C. III, TDK
- Yayınları, Ankara, 2007.
- AKSAN, Doğan; Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Engin
- Yayınları, Ankara, 2009.
- BAZİDÎ, Mela Mehmûdê; Risale-yi Tuhfetü’l-Hillan Fì Zimani Kurdan, Alexandre Jaba Kürtçe El Yazmaları Koleksiyonu, Kurd 8.
- BRUINESSEN, M. V.; “On Yedinci Yüzyılda Kürtler ve Dilleri: Kürt Lehçeleri Üzerine Evliya Çelebi’nin Notları”, Studia Kurdica, S. 1-3, Fransa, 1985.
- HASANPOUR, Amir; Kürdistan’da Milliyetçilik ve Dil 1918-1985, (Çev: İbrahim Bingöl, Cemil Gündoğan), Avesta Yayınları, İstanbul, 2005.
- MERTOĞLU, Mehmet Suat; “Yûsuf Ziyâ el-Hâlidî”, İslâm Ansiklopedisi
- C. 44, 2013, s. 32-34.
- ÖZTÜRK, Mustafa; “Alexandre Jaba ve Onun El Yazmaları Koleksiyonundaki Türkçe Eserler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 10, S. 49, 2017, s. 41-49.
- PİRBAL, Ferhad; Mele Mehmûdê Bayezîdî (1799-1867)Yekemîn Çîroknûs û Pexşanûsî Kurd, Aras Yayınevi, Erbil, 2000.
- ÜNVER, İsmail; “Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”, Türkoloji Dergisi, C. 2, S. 1, 1993, s. 51-89.
- ÜŞENMEZ, Emek. “British Library’deki Türkçe Eserler”, Turkish Studies, Vol. 12/22, 2017, s. 783-816.
- YUSUF Ziyâ el-Hâlidî, El-Hediyyetü’l-Hamîdiyye fi’l-luğati’l-Kürdiyye, İstanbul, 1310.
- YÜKSEL, Tahir; Dilbilgisi Kavramları Sözlüğü, Uyanış Yayınevi, İstanbul, 2005.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Research Article |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ocak 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Sayı: 17 |
Kaynak Göster
Derginin yayın dili Türkçe, Arapça, Farsça, Urduca ve İngilizcedir. Yabancı dildeki yazıların yayımlanması, Yayın Kurulu'nun onayına bağlıdır. Dergiye gönderilecek yazıların, Türk Dil Kurumu'nun yazım kurallarına uygun olması gerekmektedir. Türkçede yaygın kullanılan yabancı kelimelerin dışındaki kelimelerin Türkçe karşılığının kullanılmasına özen gösterilmelidir. Farklı yazı tipi kullananların, kullandıkları yazı tiplerini de göndermeleri gerekmektedir. Makalelerin özetleri 250 kelimeyi aşmamalıdır. Yazılarda resim, çizim veya herhangi bir görsel anlatım varsa; bunların en az 300 dpi çözünürlükte taranması ve kullanıldığı metindeki adları ile kaydedilerek gönderilmesi gerekmektedir. Yayımlanan yazıların sorumlulukları yazı sahiplerine aittir. Yazılar, A4 sayfa boyutuna göre 25 sayfayı geçmemelidir. Ancak geniş kapsamlı yazılar, Yayın Kurulu’nun onayıyla seri halinde ya da derginin eki şeklinde de yayımlanabilir.
Yazım kuralları ve sayfa düzeni
- Yazılar MS Word ya da uyumlu programlarda yazılmalıdır. Yazı karakteri Times New Roman, 12 punto ve tek satır aralığında olmalıdır.
- Sayfa, A4 dikey boyutta; üst, alt ve sağ kenar boşluğu 2,5 cm; sol kenar boşluğu 3 cm olarak düzenlenmelidir.
- Paragraf aralığı önce 6 nk, sonra 0 nk olmalıdır.
- Yazının başlığı koyu harfle yazılmalı, konunun içeriği ile uyumlu olmalıdır.
- Makalelerin Türkçe ve İngilizce özetleri 250 kelimeyi aşmamalıdır. 3 ila 5 kelimeden oluşan anahtar kelime/keywords yer almalıdır. Makalenin Türkçe ve İngilizce başlıklarına yer verilmelidir. Yayım dili Arapça, Farsça veya Urduca olan makalelerde Türkçe ve İngilizce özet istenmektedir.
- Başlıklar koyu harfle yazılmalıdır. Uzun yazılarda ara başlıkların kullanılması okuyucu açısından yararlı olacaktır.
- İmla ve noktalamada makalenin veya konunun zorunlu kıldığı durumlar dışında Türk Dil Kurumu’nun İmla Kılavuzu dikkate alınmalıdır.
- Metin içinde vurgulanmak istenen yerlerin “tırnak içinde” gösterilmesi yeterlidir.
- Birden çok yazarlı makalelerde makale ilk sıradaki yazarın ismiyle sisteme yüklenmelidir. Birden sonraki yazarların isimleri sistem üzerinde diğer yazarlar kısmında belirtilmelidir.
Kaynak gösterme
- Doğu Araştırmaları Dergisi sayfa altı dipnot veya APA 6.0 kaynak gösterimini kabul etmektedir.
- Bir eserin derleyeni, tercüme edeni, hazırlayanı, tashih edeni, editörü varsa kaynakçada mutlaka gösterilmelidir.
- Elektronik ortamdaki kaynaklarda yazarı, çalışmanın başlığı ve yayın tarihi belli olanlar kullanılmalıdır.
- Metin içinde atıf yapılmayan kaynaklar kaynakçada gösterilmemelidir.
- Kaynakça makalenin sonunda yazarların soyadlarına göre alfabetik olarak düzenlenmelidir.
Doğu Araştırmaları Dergisi
Index Islamicus Uluslararası dizini, SOBİAD (Sosyal Bilimler Atıf Dizini) ve ASOS indeksleri tarafından taranmaktadır.