ÖZ YETERLİLİĞİN KARİYER UYUM YETENEKLERİNE ETKİSİNDE PROAKTİF KİŞİLİĞİN ARACI ROLÜ

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 1, 1 - 19, 01.01.2021

Günseli Mine Gerni Adviye Aslı Denizli

Öz

Öz yeterlilik, proaktif kişilik ve kariyer uyum yetenekleri arasındaki ilişkileri ele alan bu araştırma, İstanbul’daki bir devlet üniversitesinde sosyal bilimler alanında öğrenim gören ön lisans öğrencileri üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada ele alınan bu değişkenler arasında pozitif yönlü ilişkiler olduğu ve öz yeterliliğin ve proaktif kişiliğin güncel kariyer yaklaşımları açısından oldukça önemli olan kariyer uyum yeteneğine katkı sağladığı belirlenmiştir. Regresyon analizleri ve Sobel testi sonucunda; öz yeterliliğin kariyer uyum yeteneklerine etkisinde proaktif kişiliğin tam aracı rolü üstlendiği bulgulanmıştır. Farklılık analizleri aracılığıyla öğrencilerin öz yeterliliklerinin demografik özelliklerine göre farklılaşmadığı, proaktif kişilik ve kariyer uyum yeteneklerinin ise sadece okudukları bölüme göre farklılık gösterdiği belirlenmiştir. .

Anahtar Kelimeler

Öz Yeterlilik, Proaktif Kişilik, Kariyer Uyum Yetenekleri

MEDIATOR ROLE OF PROACTIVE PERSONALITY IN REGARDING THE EFFECT OF SELF-EFFICACY ON THE CAREER ADAPTABILITY

Öz

This study addresses the relationships between self-efficacy, proactive personality and career adaptability. It was carried out on associate degree students studying social sciences in a public university in İstanbul. It is found that there are positive relationships between these variables and that self-efficacy and proactive personality contribute to career adaptability which is very important in terms of current career approaches. As a result of regression analysis and Sobel test performed, proactive personality is found to be serving as a complete mediator role in the effect of self-efficacy on career adaptability. It is revealed, through discriminant analysis, that self-efficacy of students does not differ according to demographic variables, but their proactive personality and career adaptability differ only pursuant to the departments in which they study

Anahtar Kelimeler

Self-efficacy, Proactive Personality, Career Adaptability

Kaynakça

• Akın, A., Abacı, R., Kaya, M., ve Arıcı, N. (2011). Kısaltılmış Proaktif Kişilik Ölçeği’nin (KPÖ) Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. 2011 International Conference on Educational Sciences (ICES11) içinde (ss. 22-25), Cyprus.
• Bandura, A. (1978). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Advances in Behaviour Research and Therapy, 1(4), 139-161.
• Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44(9), 1175-1184.
• Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist, 28(2), 117-148.
• Bandura, A. (1999). Social cognitive theory: An agentic perspective. Asian Journal of Social Psychology, 2(1), 21-41.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Bateman, T. S., & Crant, J. M. (1993). The proactive component of organizational behavior: A measure and correlates. Journal of Organizational Behavior, 14(2), 103-118.
• Bolino, M., Valcea, S., & Harvey, J. (2010). Employee, manage theyself: The potentially negative implications of expecting employees to behave proactively. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 83(2), 325-345.
• Büyükgöze‐Kavas, A. (2016). Predicting career adaptability from positive psychological traits. The Career Development Quarterly, 64(2), 114-125.
• Claes, R., Beheydt, C., & Lemmens, B. (2005). Unidimensionality of abbreviated proactive personality scales across cultures. Applied Psychology, 54(4), 476-489.
• Çapri, B., Özkendir, O. M., Özkurt, B., ve Karakuş, F. (2012). General self-efficacy beliefs, life satisfaction and burnout of university students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 47, 968-973.
• Çetin, F. (2011). Örgüt içi girişimcilikte öz yeterlilik algısı ve kontrol odağının rolü. Business and Economics Research Journal, 2(3), 69-85.
• Çetin, F., ve Basım, H. (2010). İzlenim yönetimi taktiklerinde öz yeterlilik algısının rolü. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, 255- 269.
• Duffy, R. D., Douglass, R. P., & Autin, K. L. (2015). Career adaptability and academic satisfaction: Examining work volition and self efficacy as mediators. Journal of Vocational Behavior, 90, 46-54.
• Erdoğan, İ. (2007). İşletmelerde davranış (7. bs.). İstanbul: MİAD Yayınları.
• Eryılmaz, A., ve Mutlu, T. (2017). Yaşam boyu gelişim yaklaşımı perspektifinden kariyer gelişimi ve ruh sağlığı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 9(2), 227-249.
• Fidan, T., Fidan, İ. Ö., ve Öztürk, H. (2018). Meslek yüksekokulu öğrenci ve mezunlarının kariyer seçimlerine etki eden faktörler ile kariyer beklentileri: Öz yeterliğin aracı rolü. Yükseköğretim Dergisi, 8(3), 249-263.
• Gerni, M. G. (2013). İlişkilerin maddi yönü: Sosyal sermaye ve örgütsel boyutu. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Gürbüz, S. ve Şahin F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe- yöntem-analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis (7th ed.). Pearson Prentice Hall.
• Hou, C., Wu, L., & Liu, Z. (2014). Effect of proactive personality and decision- making self-efficacy on career adaptability among Chinese graduates. Social Behavior and Personality: An International Journal, 42(6), 903-912.
• Ivancevich, J. M. (2010). Human resource management (11th ed.). Boston: McMcGraw-Hill Irwin.
• Jiang, Z. (2017). Proactive personality and career adaptability: The role of thriving at work. Journal of Vocational Behavior, 98, 85-97.
• Kanten, S. (2012). Kariyer Uyum Yetenekleri Ölçeği: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 16(2),191-205.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi: “kavramlar ilkeler teknikler” (26. bs.). Ankara: Nobel.
• Kurtuluş, K. (2010). Araştırma yöntemleri. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Luthans, F. (2002a). The need for and meaning of positive organizational behavior. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 23(6), 695-706.
• Luthans, F. (2002b). Positive organizational behavior: Developing and managing psychological strengths. Academy of Management Perspectives, 16(1), 57-72.
• Luthans, F., & Youssef, C. M. (2004). Human, social, and now positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33(2), 143-160.
• Maggiori, C., Johnston, C. S., Krings, F., Massoudi, K., & Rossier, J. (2013). The role of career adaptability and work conditions on general and professional well- being. Journal of Vocational Behavior, 83(3), 437-449.
• Niu, H. J. (2010). Investigating the effects of self-efficacy on foodservice industry employees’ career commitment. International Journal of Hospitality Management, 29(4), 743-750.
• Orhunbilge, N. (2002). Uygulamalı regresyon ve korelasyon analizi (2. bs.). İstanbul: İ.Ü. İşletme Fakültesi Yayını.
• Özkan, A. ve Fidan, T. (2019). Öğrencilerin öz yeterlilik ve kariyer motivasyonu ilişkisi: Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulunda bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(41), 403-416.
• Rottinghaus, P. J., Day, S. X., & Borgen, F. H. (2005). The Career Futures Inventory: A measure of career-related adaptability and optimism. Journal of Career Assessment, 13(1), 3-24.
• Savickas, M. L. (1997). Career adaptability: An integrative construct for life‐span, life‐space theory. The Career Development Quarterly, 45(3), 247-259.
• Savickas, M. L., & Porfeli, E. J. (2012). Career Adapt-Abilities Scale: Construction, reliability, and measurement equivalence across 13 countries. Journal of Vocational Behavior, 80(3), 661-673.
• Schwarzer, R., & Jerusalem, M. (1995). Generalized self-efficacy scale. J. Weinman, S.Wright, & M. Johnston (Ed.), Measures in health psychology: A user’s portfolio. Causal and control beliefs içinde (35-37. ss.). Windsor, England: Nelson.
• Seibert, S. E., Crant, J. M., & Kraimer, M. L. (1999). Proactive personality and career success. Journal of Applied Psychology, 84(3), 416-427.
• Seibert, S. E., Kraimer, M. L., & Crant, J. M. (2001). What do proactive people do? A longitudinal model linking proactive personality and career success. Personnel Psychology, 54(4), 845-874.
• Sobel, M. E. (1982). Asymptotic confidence intervals for indirect effects in structural equation models. Sociological Methodology, 13, 290-312. Türkiye İş Kurumu. (2018). 2018 yıllık tabloları. Erişim adresi https://www.iskur.gov.tr/kurumsal-bilgi/istatistikler/
• Yang, F., & Chau, R. (2016). Proactive personality and career success. Journal of Managerial Psychology, 31(2), 467-482.
• Yeşilay, A.,Schwarzer, R. & Jerusalem, M. (t.y.). Turkish Adaptation of the General Perceived berlin.de/~health/turk.htm. Scale. Erişim adresi http://userpage.fu
• Yiğit, E., ve Gamgam, H. (2011). Homojen olmayan varyans varsayımı altında ortalamaların eşitliği için bazı test istatistikleri ve karşılaştırmaları. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi – B, 1(1), 57-71.
• Yükseköğretim Kurulu. (2019). 2018-2019 Yükseköğretim istatistikleri. Erişim adresi https://istatistik.yok.gov.tr/
• Zhu, G., B. Wolff, S., T.(Tim) Hall, D., Las Heras, M., Gutierrez, B., & Kram, K. (2013). Too much or too little? A study of the impact of career complexity on executive adaptability. Career Development International, 18(5), 457-483.