AR-GE HARCAMALARININ İHRACAT, İTHALAT VE YOKSULLUĞA ETKİSİ

Yıl 2022, Sayı: 10, 16 - 36, 03.01.2023

Müslime Sözen , Mehmet Şengür

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, Ar-Ge Harcamaları, GSYİH, mal ve hizmet ihracatı ve ithalatı ve yoksulluk arasındaki ilişkiyi açıklamaktır. Ar-Ge harcamalarının, GSYİH, mal ve hizmet ihracatı, mal ve hizmet ithalatı ve yoksulluk ile ilişkisi panel yöntemi ile analiz edilmiştir. 32 ülkenin 2003-2018 dönemine ait yıllık verileri kullanılarak dört farklı model ile panel eşbütünleşme ve nedensellik analizleri yapılmıştır. Araştırmanın temel sorusu, Ar-Ge yatırımlarının mal ve hizmet ihracatı, mal ve hizmet ithalatı, GSYİH üzerinde artırıcı ve yoksulluk oranlarında azaltıcı bir etkiye sahip olup olmadığıdır. Panel analizi bulgularına göre, modeller homojenlik testi sonucunda heterojen dağılım göstermektedir. Birim kök testleri uygulanan ülke verileri daha sonra eşbütünleşme testi ile analiz edilmiştir. Birinci modele göre, Ar-Ge’ye için yapılan harcamalar ile mal ve hizmet ihracat değişkeni için eşbütünleşme ilişkisi saptanmıştır. Benzer şekilde ikinci model test sonuçlarına göre, Ar-Ge’ye yapılan harcamalar ile mal ve hizmet ithalatı değişkeni için eşbütünleşme tespit edilmiştir. Üçüncü model sonuçlarına göre Ar-Ge’ye yapılan harcamalar ile GSYİH arasında ve dördüncü model sonuçlarına göre GSYİH ile yoksulluk arasında eşbütünleşme ilişkisi tespit edilmiştir. Yapılan nedensellik analizine göre, Ar-Ge harcamalarından mal ve hizmet ihracatına, mal ve hizmet ithalatına ve GSYİH’ye yönelik çift taraflı nedensellik saptanmıştır. Ayrıca GSYİH'dan yoksulluğa yönelik ancak tek taraflı bir nedenselliğin olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ar-Ge, Ekonomik Büyüme, Mal ve Hizmet İhracatı Mal ve Hizmet İthalatı, Yoksulluk

THE IMPACT OF R&D EXPENDITURES ON EXPORTS, IMPORTS AND POVERTY

Öz

The main purpose of this study is to explain the relationship between R&D Expenditures, GDP, Exports and Imports of Goods and Services and poverty. The relationship between R&D expenditures, GDP, exports of goods and services, imports of goods and services, and poverty was analyzed by the panel method. Panel cointegration and causality analyzes were made with four different models by the annual data of 32 countries for the period 2003-2018. The main question of the research is whether R&D investments have an increasing effect on exports of goods and services, imports of goods and services, GDP and reducing poverty rates. According to the panel analysis findings, the models show heterogeneous distribution as an outcome of the test. Country data for which unit root tests were applied and then analyzed by cointegration test.
According to the first model, a cointegration relationship was determined between R&D expenditures and the variable of export of goods and services. Similar to according to the results of the second model test, cointegration was determined between R&D expenditures and the variable of imports of goods and services. A cointegration relationship was determined between the R&D expenditures and GDP as stated by the results of the third model and between GDP and poverty depending on fourth model. Bilateral causality was determined from R&D expenditures to exports of goods and services, imports of goods and services, and GDP according to the causality analysis applied on the models. In addition, it has been observed that there is a one-way causality from GDP to poverty.

Anahtar Kelimeler

R&D Expenditures, Economic Growth, Exports and Imports of Goods and Services, Poverty

Kaynakça

• Aghion, P. ve Howitt, P. (1992). A Model of Growth Through Creative Destruction. Econometrica, C: 60, No:2, ss. 323-351.
• Amar, M. B. ve Zghidi, N. (2016). The Relationship Between Inclusive Growth, In-equality and Poverty in Africa. Theoretical and Applied Economics, C:33, No:606, ss. 117-126.
• Avcı, M., (2007). Yenilikçi Teknolojik Gelişme Göstergesi Olarak Ar-Ge Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: Türkiye İmalat Sanayi Üzerine Bir İnceleme. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi.
• Baltagi, B. H. (2005). Econometric Analysis of Panel Data. U.K: John Wiley and Sons., Ltd.
• Breusch, T. S., ve Pagan, A. R. (1980). The Lagrange Multiplier Test and Its Applications to Model Specification in Econometrics. The Review of Economic Studies, C:47, No:1, ss. 239-253.
• Boz, Ç.F., Gülteki̇n, Ö. ve Bayramoğlu, T. (2019). BRICS ve MIST Ülkelerinde Ar-Ge Harcamaları İle Yüksek Teknolojili Ürün İhracatı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C:8, No:2, ss. 1111-1124.
• Dereli, D. D. ve Salğar U. (2019). Ar-Ge Harcamaları İle Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme. Journal of Life Economics, C:6, No:3, ss. 345-360.
• Dumitrescu, E.-I., ve Hurlin, C. (2012), Testing for Granger Non-causality in Heterogeneous Panels. Economic Modelling, C:29, No:4, ss. 1450–1460.
• Eviews 12 Ana Sayfası, http://www.eviews.com/home.html, 17.12.2020.
• Gengenbach, C., Urbain, J-P. ve Westerlund, J. (2016). Error Correction Testing in Panels with Common StochasticTrends. Journal of Applied Econometrics, C: 31, No: 6, ss. 982-1004.
• Genç, M. C. ve Atasoy, Y. (2010). Ar-Ge Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, C: 5, No: 2, ss. 27-34.
• Gittleman, M. ve Wolff, E. N. (1995). R&D Activity and Cross Country Growth Comparisons. Cambridge Journal of Economics, No:19, ss.189-207.
• Gnangnon, S. (2020). Poverty and Export Product Diversification in Developing Countries. The Journal of International Trade & Economic Development, C:29, No:2, ss.211-236.
• Goel, R. K. ve Ram, R. (1994).Research and Development Expenditures and Economic Growth: A Cross- Country Study. Economic Development and Cultural Change, C: 42, No:2, ss. 403-411.
• Göçer, İ. (2013). Ar-Ge Harcamalarının Yüksek Teknolojili Ürün İhracatı, Dış Ticaret Dengesi ve Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri. Maliye Dergisi, No:165, ss. 215-240.
• Greene, W. H., (2003). Solutions Manual Econometric Analysis. Prentice Hall, New Jersey.
• Gujarati, D. ve Porter, D. (2014). Temel Ekonometri (Translated By Ümit Şenesen and Gülay Günlük Şenesen). İstanbul: İstanbul Literatür Yayınları.
• Gülmez, A. ve Yardımcıoğlu, F. (Temmuz-Aralık 2012). OECD Ülkelerinde Ar-Ge Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Eşbütünleşme ve Panel Nedensellik Analizi. Maliye Dergisi, No: 163, ss. 335-353.
• Hsiao, C. (2014). Incomplete Panel Data. In Analysis of Panel Data (Econometric Society Monographs). Cambridge: Cambridge University Press, ss. 403-429.
• Oyebamıjı, O. A. (2020). Batı Afrika Ülkelerinde Ekonomik Büyüme, Yoksulluk ve Gelir Eşitsizliği Arasındaki İlişkilerin Dinamik Analizi. Ege Üniversitesi, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Özcan, B. ve Arı, A. (2014). Araştırma-Geliştirme Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi. Maliye Dergisi, No: 166, ss. 39-55.
• Özer, M, Çi̇ftçi̇, N. (2009a). Ar-Ge Harcamaları ve İhracat İlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, No:23, ss. 1-9.
• Özer, M. ve Çiftçi, N. (2009b). Ar-Ge Tabanlı İçsel Büyüme Modelleri ve Ar-Ge Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(16), 219-240.
• Özkan, G. ve Yılmaz H. (2017). Ar-Ge Harcamalarının Yüksek Teknoloji Ürün İhracatı Ve Kişi Başı Gelir Üzerindeki Etkileri: 12 AB Ülkesi e Türkiye İçin Uygulama (1996-2015). Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, C: 12, No: 1, ss. 1-12.
• Pesaran, H., Smith, R. ve Im, K. S. (1996). Dynamic Linear Models for Heterogenous Panels. In: Matyas, L. & Sevestre, P. (Eds.), Econometrics of Panel Data: A Handbook of the Theory with Applications, Second Revised Edition. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, ss. 145–195.
• Pesaran, M. H. (2004). General Diagnostic Tests for Cross Section Dependence in Panels. IZA Discussion Paper, No:1240.
• Pesaran, M.H. ve Yamagata, T. (2008). Testing Slope Homogeneity in Large Panels. Journal of Econometrics, C:142, No:1, ss. 50-93.
• Rodriguez, G. J. (2018). Poverty and Economic Growth in Mexico. Social Sciences. How we can use tech to help lift people out of poverty. CNN Business Perspectives. C:7, No:183. ss. 1-9.
• Sağlam, Y. Egeli, H. A. ve Egeli, P. (2017). Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Ar&Ge Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Panel Veri Analizi. Sosyoekonomi, C: 25, No: 1, ss.149-165.
• Sanjar, S. ve Şengür M. (2019). Döviz Kuru, Dış Ticaret Yoksulluk İlişkisi: Afganistan Örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, No: 62, ss.106-124.
• Sungur, O., Aydın H. İ. ve Eren, M. V. (2016). Türkiye’de Ar-Ge, İnovasyon, İhracat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Asimetrik Nedensellik Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdariBilimler Fakültesi Dergisi, C:21, No:1, ss.173-192.
• Şentürk, S., ve Aşan, Z. (2007). Bulanık Mantıkta Korelasyon Katsayısı; Meterolojik Olaylarda Bir Uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, C:20, No:1, ss. 149-158.
• Tatoğlu, F. Y. (2013). İleri Panel Analizi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Tatoğlu, F. Y. (2020a). İleri Panel Veri Ekonometrisi: Stata Uygulamalı. Beta Yayıncılık, İstanbul, Türkiye.
• Tatoğlu, F. Y. (2020b). Panel Zaman Seri Analizi: Stata Uygulamalı. Beta Yayıncılık, İstanbul, Türkiye.
• Ülger, Ö. ve Durgun, Ö. (2017). Seçilmiş OECD Ülkelerinde Ar-Ge Harcamalarının Büyüme Üzerine Etkileri. Ömer Halis Demir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C: 10, No: 4, ss. 105-130.
• Ülger, Ö. (2017). OECD Ülkelerinde Ar-Ge Harcamalarının Büyüme Üzerine Etkileri: Panel Veri Analizi (1996-2015). The Journal of Social Sciences. C: 4, No: 15, ss. 165-177.
• Westerlund, J., ve Edgerton, D. L. (2007). A Panel Bootstrap Cointegration Test. Economics Letters, C:97, No:3, ss.185-190.
• Word Bank, (IMF ve BM Yaptığı Sınıflandırma), https://blogs.worldbank.org/opendata/new-country-classifications-income-level-2019-2020, 03.03.2022.
• Word Bank, GDP Indicator, https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/14865, 03.03.2022.
• Word Bank, GDP Indicator, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?view=chart, 03.03.2022..
• Word Bank, R&D Indicator, https://data.worldbank.org/indicator/GB.XPD.RSDV.GD.ZS?view=map, Dünya Bankası (UNESCO İstatistik Enstitüsü ( uis.unesco.org )), 03.03.2022.
• Word Bank, R&D Indicator, https://data.worldbank.org/indicator/GB.XPD.RSDV.GD.ZS?view=chart, 03.03.2022.
• Word Bank, Poverty Indicator, (2011 SAGP), https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.DDAY?view=chart, 03.03.2022.
• Word Bank, Poverty Indicator, (2011 SAGP), https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.NAHC, 03.03.2022.
• Word Bank, İmport Indicator, (BoP, cari ABD $): https://data.worldbank.org/indicator/BX.GSR.MRCH.CD?view=chart, 03.03.2022.
• Word Bank, Export Indicator, (BoP, cari ABD $): https://data.worldbank.org/indicator/BM.GSR.MRCH.CD?view=chart, 03.03.2022.
• Yazgan, Ş. ve Yalçınkaya, Ö. (2018). “The Effects of Research and Development (R&D) Investments on Sustainable Economic Growth: Evidence from OECD Countries (1996-2015)”, Revıew of Economıc Perspectıves. C:18, No: 1, ss. 3–23.
• Yıldırım E., ve Kesikoğlu F. (2012). Ar-Ge Harcamaları İle İhracat Arasındaki Nedensellik İlişkileri: Türkiye Örneğinde Panel Nedensellik Testi Kanıtları. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, No:1, ss. 165-180.