BORSA İSTANBUL ENDEKSİ, FAİZ ORANI VE DOLAR KURUNUN TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: ARDL SINIR TESTİ

Yıl 2025, Sayı: 15, 76 - 82, 30.06.2025

Hasan Usta

Öz

Tüketici Gelir Endeksi (TGE), ülkedeki karar alıcıların geleceğe yönelik gelir beklentilerini, yatırım ve tasarruf harcamalarını ölçmede kullanılan önemli bir endekstir. Bu endeks Türkiye’de, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ile Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) aylık yaptığı ankete göre hesaplanmaktadır. Hesaplanan değere göre ekonominin geleceğine yönelik ekonomik beklentiler öngörülmektedir. 0 ile 200 arasında değer alabilen bu endeksin 100’ün üzerinde çıkması geleceğe yönelik ekonomik beklentilerin olumlu olduğu, 100’ün altına inmesi ise olumsuz olduğu şeklinde yorumlanır. Bu çalışmada Tüketici Güven Endeksi’ni (TGE) etkilediği düşünülen faiz oranları (R), Dolar kuru (USD) ve Borsa İstanbul 100 (BIST) endeksi değişkenleri kullanılarak bir model kurulmuştur. ARDL Sınır Testi yöntemi kullanılarak bu değişkenlerin TGE’yi uzun ve kısa dönemde nasıl etkilediği eşbütünleşme analizi ile hesaplanmıştır. Ayrıca Toda-Yamamoto nedensellik testi ile değişkenler arasındaki karşılıklı nedensellik ilişkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, R'deki %1'lik değişim TGE’yi ters yönde %0,0578 puan, BIST'teki %1'lik değişim TGE’yi aynı yönde %0,1793 puan ve USD'deki %1'lik değişim ise TGE’yi ters yönde %0,2085 puan etkilemektedir. Eşbütünleşme testi sonucuna göre -0.6871 olarak hesaplanan hata düzeltme katsayı, kısa dönemde şokların etkisinin 1.46 ay sonra sona ereceğini ve dengenin tekrar sağlanacağını göstermektedir. Yapılan Toda-Yamamoto nedensellik testi sonucuna göre ise R, BIST ve USD’den TGE’ye tek yönlü ve anlamlı bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ARDL Sınır Testi, Toda-Yamamoto Nedensellik, Tüketici Güven Endeksi

EFFECTS OF ISTANBUL STOCK EXCHANGE INDEX, INTEREST RATE AND DOLLAR RATE ON CONSUMER CONFIDENCE INDEX: ARDL BOUND TEST

Öz

The Consumer Income Index (CIE) is an important index used to measure the future income expectations, investment and savings expenditures of decision makers in the country. This index is calculated in Turkey according to the monthly survey conducted by the Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT) and the Turkish Statistical Institute (TUIK). According to the calculated value, economic expectations for the future of the economy are predicted. This index, which can take a value between 0 and 200, is interpreted as positive economic expectations for the future when it is above 100, and negative when it is below 100. In this study, a model is established using the variables of interest rates (R), Dollar exchange rate (USD) and Borsa Istanbul 100 (BIST) index, which are thought to affect the Consumer Confidence Index (CIE). Using the ARDL Bounds Test method, how these variables affect the CIE in the long and short term is calculated with cointegration analysis. In addition, the Toda-Yamamoto causality test was used to determine the mutual causality relationships between the variables. According to the results obtained, a 1% change in R affects TGE in the opposite direction by 0.0578 points, a 1% change in BIST affects TGE in the same direction by 0.1793 points and a 1% change in USD affects TGE in the opposite direction by 0.2085 points. According to the cointegration test result, the error correction coefficient calculated as -0.6871 shows that the effect of shocks will end after 1.46 months in the short term and the balance will be restored. According to the Toda-Yamamoto causality test result, it is concluded that there is a unidirectional and significant causality relationship from R, BIST and USD to TGE.

Anahtar Kelimeler

ARDL Bound Test, Consumer Confidence Index, Toda-Yamamoto Causality

Kaynakça

• Başarır, Ç., Bicil, İ. M., & Yılmaz, Ö. (2019). The Relationship Between Selected Financial and Macroeconomic Variables with Consumer Confidence Index. Special Issue on Applied Economics and Finance, s. 173-1983.
• Bram, J., & Ludvigson, S. (1998, Haziran). Does Consumer Confidence Forecast Household Expenditure? A Sentiment Index Horse Race. Economic Policy Review, s. 59-78.
• Çelik, S., Aslanoğlu, E., & Uzun, S. (2010, 9 1). The Relationship Between Consumer Confidence and Financial Market: Variables in Turkey During the Global Crisis. Topics in Middle Eastern and North African Economies, s. 1-17.
• Eyüboğlu, S., & Eyüboğlu, K. (2018, 01). Borsa İstanbul Sektör Endeksleri ile Döviz Kurları Arasındakin İlişkilerin İncelenmesi: ARDL Modeli. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, s. 8-28.
• Görmüş, Ş., & Güneş, S. (2010). Consumer Confidence, Stock Price and Exchange Rates: the Case of Turkey. Applied Econometrics and International Development, s. 103-114.
• Hardi, I., Ray, S., Duwal, N., Idroes, G., & Mardayanti, U. (2024, Aralık). Consumer Confidence and Economic Indicators: A Macro Perspective. Indatu Journal of Management and Accounting, s. 81-95.
• Hsu, C.-C., Lin, H.-Y., & Wu, J.-Y. (2011, 11 06). Consumer Confidence and Stock Markets: The Panel Causality Evidence. International Journal of Economics and Finance, s. 91-98.
• Kasapoğlu, S. (2022). the Relationship Between Consumer Confidence Index and Macroeconomic Indicators in Türkiye. Yaşar Üniversitesi, Ekonomi, Yüksek Lisans Tezi.
• Kaya, L. (2020, 12 31). Türkiye'de Tüketici Güven Endeksi ile Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Fourier Fonksiyonları Yaklaşımı. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, s. 598-608.
• Kim, J. (2016, Ağustos). Consumer Confidence and Economic Activity: What Causes What? Korea and the World Economy, s. 183-212.
• TCMB. (2025, 03). (USD) ABD Doları (Döviz Alış)-Düzey. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/#collapse_2 adresinden alındı
• TCMB. (2025, 03). 1 Aya Kadar Vadeli (TL Üzerinden Açılan Mevduatlar)(Akım %)-Düzey. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/#collapse_3 adresinden alındı
• TCMB. (2025, 03). BİST 100 Endeks (XU100), Kapanış Fiyatlarına Göre. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_1/5854/DataGroup/turkish/bie_mkbrgn/ adresinden alındı
• TCMB. (2025, 03). Tüketici Güven Endeksi - Düzey. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket adresinden alındı
• TÜİK. (2025, 04 05). Haber Bülteni. Türkiye İstatisitk Kurumu: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Guven-Endeksi-Mart-2025-53874 adresinden alındı
• Yaşar, G., & Ceylan, S. (2020). Tüketici Güven Endeksi İle Gayri Safi Yurt İçi Hasıla İlişkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 343-353.