II. MEŞRUTİYETİN İLÂNINDAN SONRA POLİS TEŞKİLÂTININ DEĞİŞİMİ VE DÖNÜŞÜMÜ

Year 2012, Issue: 34, 281 - 294, 20.06.2015

Nureddin Van

Abstract

Since its foundation Ottoman Empire had officers who were responsible for order and security. At the Tanzimat with a negotiation dated on 3 March 1845, they had founded a governance called "police”. Later on, first Zabtiye Müşiriyeti (15 February 1846) than Zabtiye Ministry (4 December 1879) were constituted and all the order and security job were transferred into them. After the announcement of Second Constitutional, Zabtiye Ministry removed and in place of it The General Directorate of Security (4 August 1909) was founded. One of the commander of The Action Army, Colonel Galip Bey (Pasiner) was assigned as first manager. A committe under the presidency of him was sent to Europe. Police Departmant was reorganized in accordance with the rewievs and reports carried out by the comitte. Young Turks, liquidated old police posts substantially and inaugurated the ones who were close to themselves. Moreover, to increase their activity, at 4 June 1911 in İstanbul apart from The General Directorate of Security had been constituted İstanbul Police General Directorate (İstanbul Polis Müdüriyet-i Umumiyyesi). This new directory was charged of İstanbul’s order and like The General Directorate of Security it also tie up to Ministry of the Interior

Keywords

Second Constitutional, Young Turks, Zabtiye Ministry, The General Directorate of Security, İstanbul Police General Directorate, Colonel Galip Bey (Pasiner), Police

II. MEŞRUTİYETİN İLÂNINDAN SONRA POLİS TEŞKİLÂTININ DEĞİŞİMİ VE DÖNÜŞÜMÜ

Abstract

Osmanlı Devleti’nde kuruluşundan itibaren asayiş ve güvenlikten sorumlu çeşitli görevliler vardı. Tanzimat Dönemi’nde ise 31 Mart 1845 tarihli bir müzekkere ile “polis” adıyla bir teşkilât kuruldu. Ardından da önce Zabtiye Müşiriyeti (15 Şubat 1846) sonra Zabtiye Nezareti (4 Aralık 1879) teşkil edilerek asayiş ve güvenlik işleri bunlara devredildi. II. Meşrutiyet’in ilânından sonra da başlangıçta yeni nazırlar atamak suretiyle Zabtiye Nezareti ıslah edilmeye çalışıldı. Ancak bundan istenen netice alınamayınca nezaret kaldırıldı ve yerine Emniyet-i Umûmiyye Müdüriyeti kuruldu (4 Ağustos 1909). İlk müdür olarak da Hareket Ordusu Kumandanlarından Miralay Galip Bey (Pasiner) atandı. Onun başkanlığında Avrupa’ya bir heyet gönderildi. Heyetin yaptığı incelemeler ve hazırladığı raporlar doğrultusunda da polis teşkilâtında yeni yapılanmaya gidildi. İttihatçılar eski polis kadrolarını büyük oranda tasfiye edip kendilerine yakın kişileri göreve getirdiler. Diğer taraftan 4 Haziran 1911 tarihinde İstanbul’daki etkinliklerini artırmak amacıyla Emniyet-i Umûmiyye Müdüriyeti’nden farklı olarak bir de İstanbul Polis Müdüriyet-i Umûmiyyesi teşkil ettiler. İstanbul’un asayişi bu yeni müdüriyete verildi ve o da Emniyet-i Umûmiyye Müdüriyeti gibi Dahiliye Nezareti’ne bağlandı

Keywords

II. Meşrutiyet, İttihatçılar, Zabtiye Nezareti, Emniyet-i Umûmiyye Müdüriyeti, İstanbul Polis Müdüriyet-i Umûmiyyesi, Miralay Galip Bey, Polis

References

• ALİ CEVAT, İkinci Meşrutiyetin İlanı ve Otuzbir Mart Hadisesi; II. Abdülhamid’in Son Mabeyn Başkâtibi Ali Cevat Bey’in Fezlekesi, Hazırlayan: Faik Reşit Unat, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
• ALYOT, Halim, Türkiye’de Zabıta: Tarihi Gelişimi ve Bugünkü Durum, Kanaat Basımevi, Ankara 1947.
• ERGİN, Osman Nuri, Türk Maarif Tarihi, İstanbul 1977, IV.
• ERGUT, Ferdan, Modern Devlet ve Polis: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Denetimin Diyalektiği, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• GEORGEON, François, “1908 Jöntürk Devrimi Sonrasında İstanbul’da Ortaya Çıkan Birkaç Vak’a Üzerine”,
• Osmanlı’da Asayiş, Suç ve Ceza: 18.-20. Yüzyıllar (Derleyenler: Noémi Lévy-Alexandre Toumarkine), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2007, s. 146-162.
• II. Meşrutiyet’in İlk Yılı, 23 Temmuz 1908-23 Temmuz 1909, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2008.
• İbrahim Feridun, Polis Efendilere Mahsus Malûmat ve Terbiye-i Meslekiyye, Matbaa-i Hayriye ve Şürekâsı, Dersaadet 1326.
• BOA, DH. EUM. MH, 33/43, 16 Mart 1912 (3 Mart 1328). 1911 yılına ait bir çizelgede İstanbul 2.827; taşra 4.082 olmak üzere toplam 6.909 polis vardı (BOA, DH. EUM. MH, 31/79). 7
• Ocak 1915 tarihli bir başka çizelgede ise taşra polis mevcudunun 5.000 olduğu belirtilmektedir (BOA, DH. EUM. MEM, 57/61).
• Eylül 1917’de ise taşra mevcudu 1915’tekinden daha az idi (126/46).
• BOA, DH. EUM. MEM, 67/6, lef 3, 19 Mayıs 1915 (6 Mayıs 1331).
• Mesela 1916 yılında İstanbul’da 136, vilayetlerde 190; 1917 yılında ise İstanbul’da 122, vilayetlerde 159 olmak üzere sadece iki yılda toplam 607 polis ve komisere kayıt silme cezası verilmişti (BOA, DH. EUM. MEM, 105/69, 26 Şubat 1918). Ayrıca bkz. DH. EUM. MEM, 78/56.
• KARAKIŞLA, Yavuz Selim, “Osmanlı Sanayi İşçisi Sınıfının Doğuşu 1839-1923”, Osmanlı’dan Cumhuriyet
• Türkiye’sine İşçiler, 1839-1950, (Derleyenler: D. Quataert- Eric Jan Zürcher), İletişim yayınları, İstanbul 1998, s. 32
• LERMİOĞLU, Osman Nuri, Halkın İstemediği İnkılâp: Meşrûtiyet, Sabah Gazetesi Kültür Yayınları, İstanbul 1976.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Cerideleri (MMZC), 1326, TBMM Basımevi, Ankara 1986, VI; 1327, Ankara 1991, VII.
• OKÇABOL, Derviş, Türk Zabıta Tarihi ve Teşkilat Tarihçesi, Polis Enstitüsü Yayını, Ankara 1940.
• SADRİ SEMA, Eski İstanbul Hatıraları, Hazırlayan: Ali Şükrü Çoruk, Kitabevi, İstanbul 2002.
• TOKGÖZ, Ahmet İhsan, Matbuat Hatıralarım, Hazırlayan: Alpay Kabacalı, İletişim Yayınları, İstanbul 1993.
• TONGUR, Hikmet, Türkiye’de Genel Kolluk, Teşkil ve Görevlerinin Gelişimi, Ankara 1946.
• TOPUZLU, Dr. Cemil, İstibdat-Meşrutiyet-Cumhuriyet Devirlerinde Seksen Yıllık Hatıralarım, Hazırlayan: Hüsrev Hatemi-Aykut Kazancıgil, Arma Yayınları, İstanbul 1994.
• TÜRKGELDİ, Ali Fuad, Görüp İşittiklerim, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1987.
• YALÇIN, Hüseyin Cahit, Siyasal Anılar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2000.
• YALMAN, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, Yenilik Basımevi, İstanbul 1970, I.