Tanzimat Dönemi’nde Yeni Maden Ocakları Keşif Çalışmaları

Year 2020, Issue: 66, 285 - 300, 26.10.2020

Engin Kırlı

Abstract

Tanzimat Fermanı’nda, ülkenin bayındır hale getirilmesi, halkın refahının arttırılması hedeflenmekteydi. Dolayısıyla Tanzimat Dönemi modernleşme çabalarının iktisadi hayata dönük yansımaları da oldu. İktisadi açıdan Tanzimat Dönemi’ndeki önemli hadiselerden biri de madencilik sektöründe meydana gelen gelişmelerdi. Bu dönemde madencilik sektöründe, ülkenin hammadde ve enerji kaynaklarının tespiti veya mevcut rezervlerin daha verimli işletilmesi amacıyla önemli hamleler gerçekleştirildi. Maden ocaklarının modernleştirilmesi veya yeni maden rezervlerinin keşif çalışmalarında gerektiğinde yabancı uzmanlardan da istifade edildi. Tanzimat Dönemi’nde keşfedilen maden ocaklarından bazıları rezervleri itibariyle işletmeye müsait durumda değildi. Bu nedenle yeni keşfedilen maden ocaklarının bazıları işletmeye açılmadı. Osmanlı yönetimi, keşif çalışmalarıyla ortaya çıkarılan yeni maden rezervlerinden devletçe işletilebilecek olanları kendine ayırdı, geri kalanları yerli veya yabancı devletlerin vatandaşlarına ve şirketlerine ihale yoluyla işlettirdi.

Keywords

Tanzimat, Maden, Keşif

New Mineral Exploration Works in The Tanzimat Period

Abstract

In Edict of Tanzimat, prospering the country and increasing welfare of the society were aimed. In this direction, modernization efforts in Tanzimat Period also created some reflections on economic life. In terms of the economic life during the Tanzimat period, it is the one of the important phenomena that developments appeared in mining sector. During this period, important actions were made in the mining sector to identify the country's raw materials and energy resources or to operate existing reserves more efficiently. Foreign experts were also used when necessary in the modernization of mines or exploration of new reserves. Some of the mines discovered during the Tanzimat Period were not suitable for operation due to their reserves. For this reason, some of the newly discovered mines were not put into operation. The Ottoman government kept the new mine reserves that could be operated by the state for itself, and the rest was operated by citizens, domestic and foreign companies through tendering.

Keywords

Tanzimat, Mineral, Exploration

References

• Altınay, A. R. (1989). Osmanlı devrinde Türkiye madenleri (967-1200). İstanbul.
• Apak, K. (1952). Türkiye’de devlet sanayii ve maadin işletmeleri. İzmit: Selüloz Basımevi.
• Babıâli Evrak Odası Ayniyat Defterleri
• Babıâli Evrak Odası Vilâyet Gelen Giden Defteri (BEO. VGG. d.)
• Belin, M. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nun iktisadi tarihi (O. Ceylan, Çev.). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1944). Ereğli kömür havzası tarihi üzerine bir deneme (1848-1940). İ.Ü.İ.F.M., 6, 516-563.
• Ceride-i Havadis
• Cevdet Darphane (C. DRB.)
• Cevdet İktisat (C. İKT.)
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul
• Çağatay, N. (1943). Osmanlı İmparatorluğu’nda maden işletme hukuku. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 2 (1), 117-126.
• Darphane (D. DRB. d.)
• Darphane Muhasebe (D. DRB. MH.)
• Deane, P. (1994). İlk sanayi inkılabı (T. Güran, Çev.). Ankara: TTK Yayınları.
• Efiloğlu, A., & Tan, Ç. (2016). Tek parti dönemi Uzun Mehmet Kömür Bayramı kutlamaları. History Studies, 8(3), 21-36.
• Eldem, V. (1994). Osmanlı İmparatorluğu’nun iktisadi şartları hakkında bir tetkik. Ankara: TTK Yayınları.
• Etem, S. (1934). Modern Avrupa iktisat tarihi 1760-1932. İstanbul: Ahmet Sait Matbaası.
• Güran, T. (1998). 19. yüzyıl Osmanlı tarımı üzerine araştırmalar. İstanbul: Eren Yayınları.
• Gencer, A. İ. (2001). Bahriye’de yapılan ıslahat hareketleri ve Bahriye Nezareti’nin kuruluşu (1789-1867). Ankara: TTK Yayınları.
• Genç, E. S. (2005). Osmanlı Devleti’nde yenileşme ve buhar makineleri. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hazine-i Hassa (HH. d.)
• Hazine-i Hassa, İrade (HH. Î.)
• Hazine-i Hassa, Muhasebe (HH. MH.)
• Heaton, H. (1985). Avrupa iktisat tarihi (M. A. Kılıçbay & O. Aydoğmuş, Çev.). Ankara: Verso Teori Yayınları.
• Issawi, C. (1980). The economic history of Turkey 1800-1914. Chicago and London.
• İrade Meclis-i Mahsus (İ. MMS.)
• Keskin, Ö. (2007). Osmanlı Devleti’nde yabancı maden mühendislerinin istihdamı ve Osmanlı madenciliğine hizmetleri. İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 11, 79-92.
• Mutaf, A. (2010). Tanzimat döneminde Osmanlı maden işletmeciliği prosedürü. History Studies, 2(2), 293-303.
• Nef, J. U. (1971). Sanayileşmenin kültür temelleri (E. Güngör, Çev.). İstanbul.
• Özçelik, T. (2008). Modern iktisadın Osmanlı’ya girişi ve Ceride-i Havadis (1840-1856). Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Quataert, D. (1985). 19.Yüzyıl’da Osmanlı Devleti’nde madencilik. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye ansiklopedisi içinde (C.4, s. 914-916). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sadaret Mektubî Kalemi, Deâvi (A. MKT. DV.)
• Sadaret Mektubî Kalemi, Mühimme(A. MKT. MHM.)
• Sadaret Mektubî Kalemi, Nezaret (A. MKT. NZD.)
• Sakaoğlu, N. (1984). Tarihe yerleşen hayal: Uzun Mehmet. Tarih ve Toplum, 10, 21-25.
• Terzi, A. (2000). Hazine-i Hassa nezareti. Ankara: TTK. Yayınları.
• Tızlak, F. (1996). XIX. yüzyılın ortalarında Osmanlı maden yatakları. Belleten, 60(229), 703-718.
• Tızlak, F. (1997). Osmanlı Döneminde Keban-Ergani yöresinde madencilik (1775-1850). Ankara: TTK Yayınları.
• Ticaret (T. TZT. VRK)
• Yılmaz, S. (2002). İzmir’de şekerleme sanayi (XIX-XX. yüzyıllar). Türkler (C.14, s. 328-339) içinde. Ankara. Yeni Türkiye Yayınları.