7552 Sayılı Türkiye’nin İlk İklim Kanunu: Chantal Mouffe’un Agonistik Demokrasi Kuramı Bağlamında Bir Değerlendirme

Year 2025, Issue: 86, 406 - 426, 25.10.2025

İsmet Alaca

Abstract

İklim değişikliği dünya genelinde gerçekleşen kuraklık, aşırı hava olayları, ortalama sıcaklık seviyesindeki artışlar, orman yangınları ve bir dizi felaket eşliğinde kendini bir gerçeklik olarak dayatmaktadır. Dünyanın kara parçaları üzerinde yaklaşık yüzde 0,51’i kadar yüzölçümüne sahip olan ve küresel ölçekte yalnızca yüzde 1 sera gazı salımından sorumlu bulunan Türkiye’nin Paris İklim Anlaşması’nı kabul etmesi ve iklim değişikliği ile ilgili inisiyatif alarak iklim kanununu çıkarması kayda değerdir. Ancak Türkiye’nin karbon ayak izinin küçüklüğüne rağmen sorumluluk yüklenmesi yoğun eleştiriler almaktadır. 7552 Sayılı İklim Kanunu 2 Temmuz 2025’te kabul edilmesine karşın; muhalif partiler, akademisyenler ve toplumun çeşitli kesimleri tarafından tartışılmaya devam etmektedir. Eleştiriler, TBMM'de yasanın tartışılması ve kabul edilmesi sürecinde gözlemlenen aceleci tavırlara dayanmaktadır. Çalışma, İklim Kanunu’nun kabulünde, Türkiye’nin AB ile olan siyasi ve ticari ilişkileri ve AB müktesebatına uyum yükümlülüğünü teslim eder. Ancak tarafların yaşam ve üretim biçimini derinden etkileyen bu yasanın ortaya çıkışında demokratik iç müzakere süreçlerinin ihmal edildiği ve Chantal Mouffe’un teorisinde ifade ettiği; düşmanca (antagonistik) bir yaklaşımla değil, agonistik (rekabetçi) demokrasiyle sürecin yürütülmesi gerektiğini savunmaktadır. Tepeden indirgemeci siyasa anlayışı, kamu yararı amacına sadık kalınsa bile demokrasinin yara almasına neden olur. Nitekim Türkiye’nin ilk iklim kanununa, kanunlaşma süreci bitmesine rağmen, sertleşerek devam eden ve antagonizmaya dönüşen bir muhalefet vardır.

Keywords

İklim değişikliği , Türkiye’nin iklim kanunu , Karbon ayak izi , Chantal Mouffe , Agonizim

Ethical Statement

Çalışma Etik Kurul Onayını gerektirmemektedir. Çalışmada Etik Kural İhlali Yoktur.

Supporting Institution

Destekleyen Kurum Yoktur.

Thanks

Teşekkür edilecek kurum/kişi bulunmamaktadır.

Türkiye's First Climate Law No. 7552: An Evaluation in the Context of Chantal Mouffe's Agonistic Democracy Theory

Abstract

Climate change is a fact of life, as evidenced by droughts, extreme weatherconditions, rising average temperatures, forest fires, and a series of disasters around the world. It is noteworthy that Türkiye, which accounts for approximately 0.51 percent of the world's territory and is responsible for only 1 percent of global greenhouse gas emissions, has adopted the Paris Climate Agreement and taken the initiative to enact climate legislation. However, despite the small size of carbon footprint,Türkiye's willingness to take such responsibility has led to significant criticism. The Climate Law No. 7552, which was passed on July 2, 2025, is still being debated by opposition parties, academics, and various segments of society. The criticisms are based on impetuosity observed during the process of discussing and adopting the law in the TBMM. The study recognizes Türkiye's political and commercial relations with the EU and its obligation to comply with EU acquis during the adoption of the Climate Law. However, it argues that democratic domestic negotiation processes were ignored in the enacting process of this law, which may affects the way of life and production of the public, and that the process should be conducted through agonistic (competitive) democracy rather than antagonistic democracy, as Chantal Mouffe suggests in her theory. The jacobanist approach, even if it is for the benefit of the public, can damage democracies. In fact, despite its enactment, this climate law remains a controversy that continues to intensify and antagonize the parties involved.

Keywords

Climate change , Türkiye , Carbon footprint , Chantal Mouffe , Agonism

References

• Abatzoglou, J. T. ve Williams, A. P. (2016). Impact of anthropogenic climate change on wildfire across western US forests. Proceedings of the National Academy of Sciences, 113(42), 11770–11775. doi:10.1073/pnas.1607171113
• Alley, R. B., Mayewski, P. A., Sowers, T., Stuiver, M., Taylor, K. C. ve Clark, P. U. (1997). Holocene climatic instability: A prominent, widespread event 8200 years ago. Geology, 25(6), 483–486. doi: 10.1130/0091.
• Anadolu Ajansı, (2024). AB’nin nüfusu 449,2 milyona yükseldi, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abnin-nufusu-449-2-milyona-yukseldi/3272125, 20.07.2025.
• Atik, H., (2017). Avrupa Birliği üyesi ülkelerde ve Türkiye’de düşük karbonlu ve iklime dirençli bir topluma geçiş: Ampirik bir analiz, Uluslararası İlişkiler, 14(54)127-147.
• Bowman, D. M. J. S., Kolden, C. A., Abatzoglou, J. T., Johnston, F. H., Van Der Werf, G. R. ve Flannigan, M., (2020). Vegetation fires in the Anthropocene. Nature Reviews Earth & Environment, (1), 500–515. doi: 10.1038/s43017-020-0085-3
• Chasek, P. S., Downie, D. L. ve Brown, J. W. (2013). Global environmental politics. Routledge. New York.
• Clark, P. U., Dyke, A. S., Shakun, J. D., Carlson, A. E., Clark, J., Wohlfarth, B. ve diğerleri (2009). The Last glacial maximum. Science, 325(5941), 710–714. doi: 10.1126/science.1172873
• De Perthuis, C. ve Trotignon, R., (2014). Governance of CO2 markets: Lessons from the EU ETS, Energy Policy, 75,100-106.
• Dilekli, A. (2023). Türkiye’nin Paris Anlaşması sonrası iklim politikaları. Uluslararası İlişkiler ve İklim Dergisi, 2(1), 30–50.
• Dumlu H., (2022) Jürgen Habermas’ın müzakereci demokrasi teorisi ve toplumsal cinsiyet eşitliği talepleri. Kaygı Dergisi, 21 (1), 201-231.
• Ege Temiz Hava Merkezi Müdürlüğü, (2025). Hava Bileşenleri, https://egethm.csb.gov.tr/hava-ve-bilesenleri-i-96567#:~:text=Atmosferde%20bulunan%20ve%20oran%C4%B1%20 de%C4%9Fi%C5%9Fmeyenler,%2C%20neon%2C%20ksenon)%20d%C4%B1r. 15.07.2025
• Enclyclopaedia Britannica, (2025a). Greenhouse Gas. https://www.britannica.com/science/greenhouse-gas, 23.07.2025
• Enclyclopaedia Britannica, (2025a). Oceania, https://www.britannica.com/place/Oceania-region-Pacific-Ocean, 25.07.2025
• European Commission, (2025). About The EU ETS, https://climate.ec.europa.eu/eu-action/eu-emissions-trading-system-eu-ets/about-eu-ets_en#what-is-the-eu-ets, 17.07.2025.
• Global Carbon Budget, (2022). Carbon Footprint, 2022, https://www.globalcarbonproject.org/, 13.07.2025.
• Global Carbon Budget, (2024). Cumulative shares of historical Fossil Carbon CO2 Emisions https://www.globalcarbonproject.org/, 14.07.2025.
• Gradstein, F. M., Ogg, J. G., Schmitz, M. D. ve Ogg, G. M. (Eds.). (2020). Geologic Time Scale 2020 (2 Vol. Set.). Elsevier. doi: 10.1016/C2018-0-02384-7
• Greenpeace Türkiye, (2025). 10 soruda Dünyada ve Türkiye’de İklim Kanunu, 12.07.2025. https://www.greenpeace.org/turkey/blog/10-soruda-dunyada-ve-turkiyede-iklim kanunu/?, 20.07.2025.
• Gürkan, B. (2023). İklim değişikliği ve Türkiye'de Tarım: Gözlenen etkiler ve uyum politikaları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 29(2), 144–158.
• Hassanzadeh, E., Zarghami, M. ve Hassanzadeh, Y. (2012). Determining the main factors in declining the Urmia Lake level by using system dynamics modeling. Water Resources Management, 26(1), 129–145. doi: 10.1007/s11269-011-9909-8
• Inman, M., (2008). Carbon is forever, Nature Climate Change, (1),156-158.
• International Panel on Climate Change (2021). Sixth Assessment Report – Working Group I: The Physical Science Basis. https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/, 12.07.2025.
• Ivanova, M., (2007). Designing the United Nations Environment programme: A Story of compromise and confrontation. International Environmental Agreements: Politics, Law and Economics, 7( 4),  337–361. doi: 10.1007/s10784-007-9052-4
• İklim Haber, (2025). İklim Kanunu’nun Yasama Macerası, https://www.iklimhaber.org/iklim-kanununun-yasama-macerasi/, 16.07.2025.
• İstanbul Barosu, (2025). Türkiye’nin İklim Kanunu Arayışı: Demokratik, Adil ve Bağlayıcı Bir Yasal Zemin İhtiyacı, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.istanbulbarosu.org.tr/files/docs/TurkiyeninIklimKanunuArayisi.pdf, 15.07.2025.
• Knutti, R., Rogelj, J., Sedláček, J. ve Fischer, E. M. (2016). A scientific critique of the Kyoto Protocol and its failure. Nature Climate Change, 6(4), 328–335.
• Lelieveld, J., Hadjinicolaou, P., Kostopoulou, E., Chenoweth, J., El Maayar, M., Giannakopoulos, C. ve diğerleri (2012). Climate change and impacts in the Eastern Mediterranean and the Middle East. Climatic Change, (114), 667–687.doi: 10.1007/s10584-012-0418-4
• Lo, K. (2021). China's national carbon market: Lessons from pilot schemes and policy implications. Climate Policy, 21(3), 313–327. doi: 10.1080/14693062.2020.1859288
• Mary Robinson Foundation – Climate Justice. (2014). Principles of Climate Justice. https://www.mrfcj.org, 15.07.2025.
• Mayewski, P. A., Rohling, E. E., Stager, J. C., Karlen, W., Maasch, K. A., Meeker, L. D., Meyerson, E. A., Gasse, F., van Kreveld, S., Holmgren, K., Lee-Thorp, J., Rosqvist, G., Rack, F., Staubwasser, M., Schneider, R. R. ve Steig, E. J. (2004). Holocene climate variability. Quaternary Research, 62(3), 243–255. doi: 10.1016/j.yqres.2004.07.001
• Micklin, P. (2007). The Aral sea disaster. Annual Review of Earth and Planetary Sciences, 35, 47–72. doi: 10.1146/annurev.earth.35.031306.140120
• Mix, A. C., Bard, E. ve Schneider, R. (2001). The Last glacial maximum. In Past climate variability and change in the arctic and at high latitudes (5–9). U.S. Global Change Research Program.
• Mouffe, C. (2015). Dünyayı politik düşünmek agonistik siyaset (Çev. Ed. M. Bozluolcay). İletişim Yayınevi, İstanbul.
• Najam, A., Papa, M. ve Taiyab, N. (2006). Global Environmental Governance: A Reform Agenda, IISD. https://www.iisd.org/publications/global-environmental-governance-reform-agenda, 15.07.2025.
• Namık Kemal Zeybek İzlenceleri Youtube Kanalı, (2025). İklim Yasası Hakkında Banu Avar Uyarıyor,16.04.2025. https://www.youtube.com/watch?v=zTYtKqaA1iA, 20.07.2025.
• National Aeronautics and Space Administration ve National Oceanic and Atmospheric Administration (2023). Global Climate Change: Vital Signs of the Planet. https://climate.nasa.gov, 17.07.2025.
• National Aeronautics and Space Administration (2023). Climate Change: How do we know? https://climate.nasa.gov/evidence/, 18.07.2025.
• Öztürk, M. (2022). İklim finansmanı bağlamında Türkiye’nin Paris anlaşmasına taraf olma süreci. Marmara Üniversitesi Avrupa Araştırmaları Dergisi, 30(1), 65–88.
• Öztürk, Ş. T. ve Toprak, Z. F., (2024). Kyoto Protokolü ve Türkiye’nin uyum sürecinin değerlendirilmesi. Türk Hidrolik Dergisi, 8(1), 07-18.
• Rajamani, L. (2016). The 2015 Paris Agreement: Interplay Between Hard, Soft and Non-Obligations. Journal of Environmental Law, 28(2), 337–358.
• Ritchie, H., Rosado, P. ve Roser, M. (2024), Greenhouse Gas Emissions, https://ourworldindata.org/greenhouse-gas-emissions, 14.07.2025.
• Roberts, J. T. ve Parks, B. C. (2007). A Climate of injustice: Global ınequality, north-south politics, and climate policy. MIT Press.
• Rohling, E. J., Fenton, M., Jorissen, F., Bertrand, P., Ganssen, G ve Caulet, J. P. (1998). Magnitudes of sea-level lowstands of the past 500,000 years. Nature (394), 162–165. doi: 10.1038/28134
• Ruddiman, W. F. (2001). Earth's climate: Past and future. W.H. Freeman.
• Ruddiman, W. F. (2003). The Anthropogenic greenhouse Era Began thousands of years ago. Climatic Change, 61(3), 261–293. doi: 10.1023/B:CLIM.0000004577.17928.fa
• Sözcü Tv Youtube Sayfası, (2025). Yılmaz Özdil Tartışılan İklim Yasası Arkasındaki Rant Savaşını Anlattı!, 15.04.2025. https://www.youtube.com/watch?v=j7e-8NC09Eg&t=2s. 15.07.2025.
• Steffen, W., Broadgate, W., Deutsch, L., Gaffney, O. ve Ludwig, C. (2015). The Trajectory of the anthropocene: The Great acceleration. The Anthropocene Review, 2(1), 81–98. doi: 10.1177/2053019614564785
• Şahin, Ü. (2015). Küresel iklim rejiminde Türkiye’nin politikaları: Kyoto’dan Paris’e. Çevre Bilimleri Dergisi, 33(2), 65–84.
• Şahin, Ü. (2021). Türkiye’nin Paris İklim Anlaşması’na taraf olması: Gecikmenin nedeni ve sonuçları. İklim Politika Dergisi, 3(2), 45–61.
• Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022). Türkiye’nin Ulusal Katkı Beyanı – Updated NDC Submission to UNFCCC, https://unfccc.int/documents/624170, 14.07.2025
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, (2023). Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı, https://www.mfa.gov.tr/ingiltere-kunyesi.tr.mfa, 21.07.2025
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, (2025). Kyoto Protokolü, https://www.mfa.gov.tr/kyoto-protokolu.tr.mfa, 16.07.2025.
• Türkiye Cumhuriyeti İklim Değişikliği Başkanlığı (2025). Montreal Protokolü, https://iklim.gov.tr/montreal-protokolu-i-38, 25.07.2025.
• Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete, (2025). 7552 Sayılı İklim Kanunu, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2025/07/20250709-1.htm, 16.07.2025.
• Taylan, Ö. (2023). Chantal Mouffe’un demokrasi teorisi, Sosyal Bilimler EKEV Akademi Dergisi, Özel Sayı, 301-315.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, (2025). Kanun Teklif Bilgileri, https://tbmm.gov.tr/Yasama/KanunTeklifi/a0d0d465-837b-41f0-bd57-0195237fad31, 14.07.2025.
• Temiz Hava Hakkı Platformu, (2025). Temiz Hava Hakkı Platformu TBMM Çevre Komisyonu İklim Kanunu Teklifi Görüşmeleri Konuşma Metni, 21.02.2025. https://temizhavahakki.org/iklim-kanunu-teklifi-gorusmeleri/, 19.07.2025.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2013). Sera Gazı Emisyon Envanteri Raporu 1990–2012. https://tuik.gov.tr, 13.07.2025.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2024a). Sera Gazı Emisyon İstatistikleri, 1990-2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2022-53701, 14.07.2025.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2024b). Dış Ticaret İstatistikleri, Mart 2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Mart-2024-53535, 18.07.2025.
• Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, (2025). Hazırlanan İklim Kanunu Teklifinde İklime Yer Yok!, 18.03.2025 https://www.tmmob.org.tr/icerik/iklim-kanunu-teklifi-uzerine-tmmob-gorusu-hazirlanan-iklim-kanunu-teklifinde-iklime-yer-yok, 18.07.2025.
• Türk Tabipler Birliği, (2025). İklim kanunu teklifinde doğa ve toplum sağlığı yok, 11.03.2025. https://www.ttb.org.tr/haber_goster.php?Guid=45b6ae56-fe73-11ef-b48b-18e01ce73658. 18.07.2025.
• Türkiye Barolar Birliği, (2025). İklim Kanunu: Bir çevre meselesi değil, hak ve özgürlükler meselesidir!, 25.04.2025. https://www.barobirlik.org.tr/Haberler/iklim-kanunu-bir-cevre-meselesi-degil-hak-ve-ozgurlukler-meselesidir-85581. 19.07.2025.
• Ulusal Kanal Youtube Sayfası, (2025). İklim Kanunu yangınlar ve kuraklık... İklim Bilimci Prof. Dr. Doğan Yaşar Türkiye'yi uyardı!, 04.07.2025. https://www.youtube.com/watch?v=P_-brKxd3LI&t=233s. 20.07.2025.
• Umwelt Bundesamt, (2024). Gösterge: Sera Gazı Emisyonları, https://www.umweltbundesamt.de/en/data/environmental-indicators/indicator-greenhouse-gas-emissions?utm_source=chatgpt.com#at-a-glance, 14.07.2025.
• United Nations Framework Convention on Climate Change, (2012). Doha Amendment to the Kyoto Protocol. Article 1 ve Annex A. https://unfccc.int/process/the-kyoto-protocol/the-doha-amendment, 16.07.2025.
• Wang, Y., Li, Y., Kubota, J., Zhu, X. ve Lu, G. (2021). Progress of carbon intensity reduction in China: Trends, drivers and policy implications. Journal of Cleaner Production, 280. doi: 10.1016/j.jclepro.2020.124557
• World Commission on environment and development, (1987). Our Common Future. Oxford University Press.
• Xi, J. (2020). Statement by H.E. Xi Jinping president of the people’s Republic of China at the General Debate of the 75th Session of The United Nations General Assembly. UNGA Speech. https://media.un.org/avlibrary/en/asset/d256/d2560603, 20.07.2025
• Yeşil Büyüme, (2024). Türkiye yeşil taksonomi rehberi. https://yesilbuyume.org/turkiye-yesil-taksonomi-rehberi/. 14.07.2025.
• Yıldırım, A.E. (2025). İklim Kanunu, 12.07.2025. https://www.youtube.com/watch?v=AkH-oaecGOM&t=16s., 20.07.2025
• Yokoo, S., Hirose, K., Tagawa, S., Morard, G. ve Ohishi, Y. (2022). Stratification in planetary cores by liquid immiscibility in Fe-S-H, Nature Communications. doi: 10.1038/s41467-022-28274-z.
• Zabunoğlu, H. G., (2017). Bir radikal demokrasi teorisi olarak müzakereci demokrasi. Deliberative Democracy as a radical democracy theory. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 66(4), 795-817.