Gerhard Hauptmann ve Necati Cumalı’nın Oyunlarında Toplum Eleştirisi

Year 2006, Volume: 46 Issue: 1, 27 - 39, 01.01.2006

Ahmet Cuma

Abstract

Natüralist dönemin en önemli Alman oyun yazarlarından biri olan Gerhard Hauptmann 1862-1946 ’ın oyunları 19. yüzyıldan beri gelişmeye başlayan sanayileşme ve buna paralel olarak meydana gelen toplumsal değişmeyi sergiler. Eserlerinin ortak konusu bireyin toplumsal baskı karşısında yaşadığı sıkıntılardır. Necati Cumalı 1921-2001 oyunlarında kendi gözlemlerine dayanan gerçekçi bir yaşantıyı yansıtır. Tecrübe ve gözlemlerine dayanarak kurguladığı oyunları toplumsal aksaklıkları ön plana çıkarır. Gerhard Hauptmann ve Necati Cumalı’nın eserleri farklı dönemlerde yazılmış olmalarına rağmen paralellikler gösterirler. Bu benzerlikler özellikle Natüralizm felsefesi ve buna bağlı olarak da toplumsal sorunlara karşı hassasiyetlerinden kaynaklanmaktadır. Her iki yazarın oyunlarında toplumun taviz vermeyen katı kuralları ve geleneklere bağlılığı birey üzerinde psikolojik veya somut tahribata yol açmaktadır. Ayrıca sanayileşme ile gelen gelir dağılımındaki eşitsizlik ve statü farklılığı, beraberinde bireye indirgenebilen toplumsal sorunlara sebep olmuştur. Sanayileşme ve şehirleşme atılımının daha geç başladığı ülkemizde, ellili yıllardan beri görülen ekonomik, toplumsal ve etik sorunların yıllar önce Almanya’da da benzer bir şekilde yaşandığını ve edebiyata konu edildiğini bu iki yazarın eserleri çerçevesinde göstermek istedim.

Keywords

Gerhard Hauptmann, Necati Cumalı, Tiyatro, Natüralizm, Toplum Eleştirisi, Sanayileşme

Sozialkritik in den Theaterwerken von Gerhard Hauptmann und Necati Cumalı

Abstract

Gerhard Hauptmann 1862-1946 ist einer der wichtigsten deutschen Autoren des naturalistischen Theaters. Seine Theaterwerke zeigen die sozialen Veränderungen, die seit dem 19. Jahrhundert parallel zu der Industrialisierung entstanden sind. Das Hauptthema seiner Theaterwerke ist die Problematik des Individuums im Hinblick auf die sozialen Unterdrückung. Necati Cumalı 1921-2001 zeigt in seinen Theaterwerken eine realistische Lebensauffassung der Menschen, die er aus seinen eigenen Erlebnissen und Beobachtungen herausgesucht hat. Seine Werke beruhen auf eigenen Erlebnisse und Beobachtungen und stellen die sozialen Probleme in den Vordergrund. Obwohl die Theaterweke von Cumalı und Hauptmann in unterschiedlichen Epochen verfasst wurden, zeigen sie Parallelitäten auf. Der Grund dieser Ähnlichkeit hängt von der naturalistischen Philosophie und der Sensibilität der beiden Autoren bei sozialen Problemen ab. In den Werken der Autoren wird häufig gezeigt, wie das Individuum auf Grund der harten Regeln und Traditionen der Gesellschaft psychologisch oder körperlich zerstört wird. Außerdem zeigen ihre Werke, wie der große Einkommensunterschied der Menschen im Industrialisierungszeitalter soziale Probleme mit sich gebracht hat, die auf das Individuum bezogen werden können. Ich habe im Hinblick auf die Theaterwerke der beiden Autoren versucht zu zeigen, dass seit den fünfziger Jahren des 20. Jahrhunderts die sozialen, ethischen und wirtschaftlichen Probleme der Türkei, wo Industrialisierung und Verstädterung später als in Deutschland begann, gleichermaßen erlebt und in die Literatur übertragen worden sind.

Keywords

Gerhart Hauptmann, Necati Cumalı, Theatre, Naturalism, Social Criticism, Industrialization

References

• ÜNLÜ, Mahir- Ömer, Özcan. (1990). 20. Yüzyıl Türk Edebiyatı,. Ankara: TDK.
• ACAR, Sevim. (1991). Sanayileşme ve Edebiyat İlişkileri Açısından Alman Natüralizmi. İstanbul: İşaret Yayınları 48.
• AYTAÇ, Gürsel. (1983). Yeni Alman Edebiyatı Tarihi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• BORTENSCHLAGER, Wilhelm-Emil, Brenner. (1986). Deutsche Literaturgeschichte I, von den Anfängen bis zum Jahr 1945,. Wien: Leitners Studienhelfer.
• CUMALI, Necati. (1969). Boş Beşik-Ezik otlar-Vur Emri (Oyunlar 1). İstanbul: İmbat.
• CUMALI, Necati. (1969). Derya Gülü-Aşk Duvarı-Zorla İspanyol (Oyunlar 4). İstanbul: İmbat.
• CUMALI, Necati. (1969). Susuz Yaz-tehlikeli Güvercin-Yeni çıkan Şarkılar (Oyunlar 2). İstanbul: İmbat.
• ERTOP, Konur. (1996). “Yetmişbeşinci Doğum Yıldönümünde Necati Cumalı’yı Kutlarken”, Varlık Dergisi 1064, Mayıs sayısı.
• ESCARPIT, Robert. (1993). Edebiyat Sosyolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• HAUPTMANN, Gerhard. (1953). Gerhard Hauptmann Ausgewählte Werke 3. (Haz. Joseph Gregor). Gülersloch: C. Bertelsmann.
• HAUPTMANN, Gerhard. (1966). Gerhard Hauptmann Sämtliche Werke- Dramen I. (Haz. Hans Egon Hass). Frankfurt/M-Berlin: Propyläen.
• HAUPTMANN, Gerhard. (1977). Einsame Menschen. Frankfurt/M, Berlin, Wien: Ullstein Theater Texte.
• KABAKLI, Ahmet. (1991). Türk Edebiyatı. 4.Cilt, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• OKTAY, Ahmet. (1993). Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• ÖZTÜRK, Ali, Osman. (1995). “Gerhard Hauptmann ve Necati Cumalı’da İki Yüzlü Ahlak Anlayışının Eleştirisi”. Dil Dergisi 34, Ağustos sayısı.
• SPRENGLER, Peter. (1984). Gerhard Hauptmann, Epoche, Werk, Wirkung. Münih: C.H. Beck.
• ŞENER, Sevda. (1971). Çağdaş Türk tiyatrosunda Ahlak, Ekonomi ve Kültür Sorunları (1923-1979). Ankara: DTCF.
• ŞENER, Sevda. (1972). Çağdaş Türk Tiyatrosunda İnsan (1923-1972). Ankara: DTCF.
• UÇARER, Dikmen, Grün.(1996). “Cumalı’nın Oyunları Üstüne Kısa Saptamalar”. Varlık Dergisi 1064, Mayıs sayısı.
• WILPERT, Gero, von. (1988). Deutsches Dichterlexikon. Stuttgart: Alfred Kröner.