Anadolu’da Bereket Kültü ve Anadolu Türk Köylüsü Seyirlik Oyunlarına Yansımaları

Year 2006, Volume: 46 Issue: 1, 189 - 210, 01.01.2006

Cengiz Çetin

Abstract

M.Ö. 8. binden itibaren tarımsal faaliyetlerin yürütüldüğü Anadolu bu tarihten günümüze kadar bir çok uygarlığa sahne olmuştur. Her biri tarım toplumuna dayanan bu uygarlıklar birbirleriyle karşılıklı etkileşim içinde bulunmuşlardır. Bu birbirinden farklı topluluklar toprak ve doğanın verimliliği konusunda aynı endişeleri yaşamışlardır. Bu endişeyi gidermek ve doğayı olumlu yönde etkilemek için de benzer çareler üretmişlerdir. Endişe ve endişenin çözümündeki benzerlik Anadolu’ya yerleşen Türk toplumunda da devam etmiştir. Söz konusu benzerliğin kanıtları Modern Türk toplumunun gelenek ve görenekleri incelendiğinde kolaylıkla bulunabilir. İşte Anadolu Türk Köylüsü seyirlik oyunları da eski Anadolu toplumlarının bereket kültüne ait izler taşıyan önemli birer veri kaynağıdır.

Keywords

Ana Tanrıça, Bereket Kültü, Bereket Dionysos, Dirilme, Hieros Gamos, Kutsal Evlilik, Seyirlik Oyunları

Fertility Cult of the Ancient Anatolian Civilizations and Its Reflection on Anatolian Turkish Theatrical Village Plays

Abstract

Farming activities are known in Anatolia since 8th millenium B.C and this fertile land has been the craddle of many civilizations which were in reciprocal influence with one another. These individual cultures were sharing same concerns about the earth and its fruirtfulness, and therefore they endeavored to search for solutions to increase this divine gift. This effort is continued by the earliest Turkish communities and the clues of this struggle is observed in their traditions and customs. The theatrical presentations of the Anatolian fellow villagers in this context, provides a valuable source of information in the fertility cult of the ancient Anatolian civilizations.

Keywords

Goddess, Fertility Cult, Fruitfulness, Dionysos, Be Revived, Hieros Gamos, Sacred Marriage, Theatrical Presentations

References

• AKURGAL, Ekrem. (1949). Spaethethitishe Bildkunst, Ankara
• ALEXIOU, Stylianos. (1991), Minos Uygarlığı, (Çev. E. Tül Tulunay), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları
• AND, Metin. (1962). Dionysos ve Anadolu Köylüsü, İstanbul: Elif Yayınları
• AND, Metin, (1985). Geleneksel Türk Tiyatrosu, İstanbul
• AND, Metin. (2003). Oyun ve Bügü, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları-1891 Sanat-106
• BRYCE, Trevor. (2003). Hitit Dünyasında Yaşam ve Toplum, (Çev.Müfit Güney), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları
• CAN, Şefik. (1970). Klasik Yunan Mitolojisi, İstanbul: İnkılap ve Aka Kitapevleri
• CURTIUS, L. (1959). Attische Feste, Darmstadt
• ERHAT, A. (1984). Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi
• FRAZER, James G. (1991). Altındal: Dinin ve Folklorün Kökenleri I, (Çev.Mehmet H. Doğan), İstanbul: Payel Yayınevi
• GURNEY, Oliver R. (2001). Hititler, (Çev.Pınar Arpaçay), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları
• HAMILTON, Edith. Mitologya, (Çev. Ülkü Tamer), İstanbul: Varlık Yayınları
• HANÇERLİOĞLU, Orhan. (1993). Dünya İnançları Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi
• HARRISON, Jane E. (1903). “Mystica Vannus Iachi”, Journal of Hellenic Studies, c.23, 293-324
• HOOKE, S. H. (1991). Ortadoğu Mitolojisi, (Çev. Alaeddin Şenel), Ankara: İmge Kitabevi
• KABAAĞAÇ, Cevat Ş. (1983). Anadolu Tanrıları, Ankara
• KARADAĞ, Nurhan. (1978). Köy Seyirlik Oyunları, Ankara
• KARAUĞUZ, Güngör. (2001). Hitit Mitolojisi, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları
• KAZMAZ, Süleyman. (1950). Köy Tiyatrosu, Ankara
• KOŞAY, H. Zübeyir. (1944). Türkiye Türk Düğünleri Üzerine Mukayeseli Malzeme, Ankara
• KRAMER, Samual N. (1963), The Sumerian, London
• KRAMER, Samual N. (1968). "The Sacred Marriage". Proceedings of the Twenty-Sixth İnternational Congress of Oriantalist c.2, New Delhi, 28- 32
• KRAMER, Samual N. (1969). "The Dumuzi-İnanna Sacred Marriage Rite". Actes de la XVII Reconte Assyriologique İnternationale, Bruxelles 30Juin- 4Juillet 1969
• KRAMER, Samual N. (1990). Tarih Sumer’de Başlar, (Çev. Muazzez İlmiye Çığ), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
• KULAÇOĞLU, B.(1992). Tanrılar ve Tanrıçalar, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları
• KERÉNYI, Carl. (1996). Dionysos: Archetypal Image of Indestructible Life, West Sussex:Princeton University PressBollingen Serries LXV-2
• KRAIKER, W. (1958). Malerei Der Griechen, Stuttgart
• (Ed.) LANE, Eugene N. (1996). Cybele, Attis ans Related Cults, Religions in the Graeco-Roman World; Vol.131, Leiden; NewYork; Köln
• LISSRUGUE, F. (1990) “The Sexual Life of Satyrs”, Before Sexualty (Ed. David M.-Halperin-J.J. Winkler-F.I. Zeitlin), New Jersey
• MELLAAR, James. (2003). Çatalhöyük, (Çev. Gökçe B. Yazıcıoğlu), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları-1759 Sanat-96
• MIREAUX, E. (1959). Daily Life in The Time Homer, London
• MUTLU, Belkıs. (1968). Efsanelerin İzinde, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi
• NILSSON, Martin P. 1985., The Dionysiac Mysteries of the Hellenistic and Roman Age, New Hampshire: Ayer Company Publishers
• ÖZGÜÇ, Tahsin. (1957), "The Bitik Vase", Anatolia c.2, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, 57-78
• ÖZGÜÇ, Tahsin. (1988). İnandıktepe Eski Hitit Çağında Önemli Bir Kült Merkezi, Ankara:Türk Tarih Kurumu
• ÖZHAN, M.(1999). The Traditional Turkish Theater, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları
• THOMSON, R. George. (1990). Aiskhylos ve Atina, (Çev. Mehmet H. Doğan), İstanbul: Payel Yayınları
• TURCAN, Robert. (1997). The Cults of The Roman Empire, Oxford: Blackwell Publishers
• UZUNOĞLU, E., A.B. Seher ve Z. Kızıltan. (1993). Çağlar Boyu Anadolu’da Kadın, İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları