İSPANYOL YAZININDA ESPERPENTO GERÇEĞİ: VALLE INCLÁN'IN “BOHEMYA IŞIKLARI” OYUNUNDA ESPERPENTİST YANSIMALAR

Year 2013, Volume: 53 Issue: 2, 43 - 68, 01.01.2013

Hüseyin Güngör Şahin

Abstract

Bir zamanlar ülkesinde güneş batmayan dev bir imparatorluk olarak anılan fatihler ülkesi İspanya için 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başları felaket yıllarıdır. Son sömürgelerin kaybı, iç çatışmalar ve kargaşa, yaraları uzun yıllar sarılamayacak derin bir bunalıma neden olmuştur. Çöküntüye karşı tepkiden doğan ve toplumu uyanışa davet eden "98 kuşağı" döneme damgasını vurmuştur. Bu kuşağın bir üyesi Ramón del Valle-Inclán 1866-1936 İspanyol ve dünya edebiyat tarihinin özgün, yenilikçi ve çığır açan yazarlarından biridir. Yüzyıl dönümü İspanya’sının trajik gerçeğini, kullandığı "esperpento" tekniği ile okura ulaştırmayı başaran yazar, gerçek tarih ile kurguyu birleştirerek çöküntü içerisindeki dönem İspanya’sının adeta geniş bir panoramasını çizer. Bunu yaparken geleneksel yöntemlerden uzaklaşarak yeni tarz ve üsluplar yaratır, yeni bakış açıları ortaya koyar. Valle-Inclán dönem İspanya'sının kültürel, sosyal ve ideolojik yapısını, kötümser ruhunu en iyi şekilde yansıtan yazarlardan biridir. Gerçeğin sistematik olarak deforme edildiği yazın türü olarak belleklere kazınan "esperpento" anlayışını, yazarın ilk baskısı 1920 yılında yayınlanan “Luces de Bohemia Bohemya Işıkları ” adlı oyununda en açık örneği ile görmek mümkündür ki zaten bu eserle tiyatro dünyasına yeni bir soluk getirmiştir. Eser bir yandan modernist dönemin ışıltısı ve kahramanca yaşantıyı i şlerken, diğer yandan bohem ve gece yaşantısıyla özdeşleştirilen geçmişi çağrıştırırcasına dönemin tarihi gerçeğine alternatif olarak gözüken yaşama biçiminin bir dışa vurumu olarak okura ulaşır. Bu ışıltı ve karanlık adeta gölgeler ve ışıkların oyunudur. Oyunda toplumun bilinçlendirilmesi ve sorunlara çözüm arayışı ekseninde, ülkenin içinde bulunduğu acı gerçek sistematik olarak deforme edilerek algılama düzeyi yükseltilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada, bir edebi tür ve dünyaya bakmanın yeni bir yolu olarak "esperpento" kavramı tarihsel ve kuramsal açıdan değerlendirilecek, "Bohemya Işıkları" adlı oyun irdelenerek, gerçeğin adeta bir dışa vurumu yönüyle esperpento yansımaları incelenecektir. Bu bağlamda, dönem İspanya'sının bir bakıma kültürel, toplumsal ve ideolojik manifestosu niteliği taşıyan eserin, eleştirerek güldüren ayrıca toplumu canlandıran arka planının ortaya konulması amaçlanmaktadır.

Keywords

İspanyol Tiyatrosu, Valle-Inclán, 98 Kuşağı, Bohemya Işıkları, Esperpento, Grotesk, Tarih, Kültür

The Reality of Esperpento In Spanish Literature: The Reflections of Esperpento In Valle-Inclán's Play "Bohemian Lights"

Abstract

The end of the 19th century and the beginning of the 20th century were the period of tragic years for Spain, the land of the conquerors, regarded as a global empire that the sun never set once upon a time. The loss of last colonies, civil commotions and disorder had caused a deep crisis that will be very hard to recover over many years. "Generation of 98", arising from the reaction against this crisis, has left its mark on this period by challenging the society and the cultural life to revive. The member of this generation, Ramón del Valle-Inclán 1866-1936 is one of original, innovative and groundbreaking writer of Spanish and world literature. Bohemian writer succeeds to convey the tragic reality of the turn of the century Spain to the reader by using the "esperpento" technique. He virtually draws a wide panorama of Spain in crisis by combining the real history and fiction. In order to reach this end, he creates new genres and styles instead of traditional techniques; brings new perspectives. Valle-Inclán is one the most significant playwrights and novelists who reflects best the cultural, social and ideological structure, and also pessimistic spirit of the turn of the century Spain. It is possible to see "esperpento" literary genre which systematically distorts reality in writer's play "Luces de Bohemia Bohemian Lights " first published in 1920, as a clear instance. Great writer has already breathed a new life into the theater world with this remarkable play. While this play discusses the glitter of the modernist period and the heroic life on the one hand, it reaches to the reader as a manifesto of the lifestyle seen alternative to historical reality of the period, as if being reminiscent of the past identified with bohemian and night life on the other hand. This glitter and darkness are virtually the play of shadows and lights. In this play, it has been tried to raise the perception level by distorting systematically the tragic reality of the country in the line of society awareness and solution search for problems. In this study, esperpento concept as a literary genre and a new way of seeing the world will be evaluated historically and theoretically; and reflections of esperpento with regard to the manifestation of the reality will be examined by considering "Bohemian Lights" play at length. In this context, it has been aimed to reveal the backdrop of the play which is, in a sense, cultural, social and ideological manifesto of Spain in crisis.

Keywords

Spanish Theatre, Valle-Inclán, 98 Generation, Bohemian Lights, Esperpento, Grotesque, History, Culture

References

• ALLEGUE, Gonzalo. (2000). "¿Quién Fue Don Ramón del Valle Bermşdez?", Revista Cuadrante, 1 (Julio): 10-19.
• BUENO, Manuel. (1923). "Dias de Bohemia", La Pluma (32), Año IV (Enero): 41-45.
• CARRETER, Fernando Lázaro, aktaran: "Ramón María del Valle-Inclán: Luces de Bohemia", edición escolar realizada por el Departamento de Lengua Castellana y Literatura de IES Maese Rodrigo (Carmona, 2012), 22-23, http://www.profedelengua.es/Valle- Inclan__Ramon_ _Luces_de_Bohemia.pdf (ET:24.04.2013). Maria_
• CHABAS, Juan. (2001). Literatura Española Contemporánea: 1898-1950, edición de Javier Pérez Bazo, Madrid: Editorial Verbum.
• CHERİF, Cipriano Rivas. (1923). "Más Cosas de don Ramón", La Pluma. AÑO IV Enero (32): 90-96.
• CORREA RAMÓN, Amelina. (2008). Alejandro Sawa: Luces de Bohemia. Sevilla: Fundación José Manuel Lara.
• DOWNLING, Gwynnetth. (2010). "Ramón María del Valle-Inclán", http://www. outofthewings. org/ db/author/ramon-maria-del-valle-inclan (ET: 23.04.2013).
• ENTRALGO, Pedro Laín. (1945). La Generación del Noventa y Ocho. Madrid: Diana, Artes Gráficas.
• FALCÓN, José López. (2004). Literatura Española: parte específica. Sevilla: Editorial MAD, S.L.
• IŞIK, Gül. (2005). İspanya: Bir Başka Avrupa. İstanbul: Metis.
• LİMA, Robert. (2003). The Dramatic World of Valle-Inclán. Woodbridge: Tamesis.
• LYON, John. (1983). The Theatre of Valle-Inclan. New York: Cambridge University Press.
• MARTÍNEZ SİERRA, Gregorio. (1928). “Hablando con Valle-Inclán: de él y de su obra”, ABC (55), http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1928/12/07/ 003 (ET: 05.05.2013) Aralık 1928.
• MATEO GAMBARTE, Eduardo. "Valle-Inclan: Luces de Bohemia, Apuntes de clase". http://www. luigimasiello.it / sito_erica/letteratura/esperpento.doc (ET: 05.05.2013).
• OCHANDO MADRİGAL, Emilia. (1993). “Del Sainete Al Esperpento (Evolucion de Los Generos Educacion de Albacete, (8):111-118.
• OSEGUERA DE CHAVEZ, Eva Lydia. (2000). Historia de la Literatura Latinoamericana. 1ª, Ed. Mexico: Addision Wesley Longman de Mexico, S.A. de C.V.
• PASCUAL MARTÍNEZ, Pedro. (1994). Escritores y Editores en la Restauración Canovista: 1875, 1era ed. Madrid: Ediciones de la Torre.
• R, E. (2000). "El Estudiante Valle-Inclán", Revista Cuadrante, 0 (Enero): 36-41.
• Real Academia Española, s.v. "esperpento" http://lema.rae.es/drae/?val=esperpento (ET: 5.05.2013).
• REYES, Alfonso. (1995). "Apuntes Sobre Valle-Inclan", içinde: Obras Completas de Alfonso Reyes, Tomo IV, Segunda reimpresion. Mexico, D.F.: Fondo de Cultura Economica.
• RUİZ FERNÁNDEZ, Ciríaco. (1981). El Léxico del Teatro de Valle-Inclán. Salamanca: Universidad de Salamanca.
• SALİNAS, Pedro. (1949). "Significacion del Esperpento o Valle-Inclan, Hijo Prodijo del 98", içinde Antigua Libreria Robredo: 85-114. Literatura Espanola Siglo XX , 2. ed. Mexico:
• SANTOS ZAS, Margarita (dir.) (2009). “Introducción a la vida y obra de Valle- Inclán”. La Cátedra Valle Inclán, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, Universidad de Alicante. cervantesvirtual.com/bib/portal/catedravalleinclan/pcuartonivelc25d.html?cont en=auto. (ET:30.05.2013). http://www.
• SAWA, Alejandro. (2009). Iluminaciones En La Sombra, presentación de Andrés Trapiello, prólogo de Rubén Darío. Madrid: Nórdica Libros.
• SCHNEIDER, Luis Mario. (2000). "La Segunda Estancia de Valle-Inclán en Mexico (1921)", içinde: Seminario Internacional, (ed. Margarita Santos Zas et al.), Santiago de Compostela: Universidade.
• SİMON, Linda. (2003). “The Sleep of Reason", review of Goya, by Robert Hughes, New York: Knopf.http://www.worldandi.com/newhome/public/2004/february/bkpub1.asp (ET:05.05.2013).
• TDK Büyük Türkçe Sözlük, s.v. "grotesk", http://tdkterim.gov.tr/bts/ (ET: 5.05.2013).
• MARTINEZ THOMAS, Monique. (1997). Los Herederos de Valle-Inclán, ¿Mito o Realidad? Murcia: Universidad de Murcia.
• THION-SORIANO, Dolores. (1998). “Ernesto Bark, Un Romántico Revolucionario”, Del de la Sociedad de Literatura Española del octubre de 1996), edición a cargo de Luis F. Díaz Larios ve Miralles, Barcelona: Univarsitat, 497-515. Siglo XIX (Barcelona, 24-26 de Enrique
• THOMSON, Philip. (1979). The Grotesque. Bristol: J.W. Arrowsmith.
• TOLEDO, Hale. (1996). Ramon Valle Inclan'da Esperpentizm ve Bohemya Işıkları. Ankara: 1996.
• TOLEDO, Hale. (2000). “Miguel Mihura ve Bir Oyunu: Üç Silindir Şapka”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 40 (1-2): 97-105.
• VALLE-INCLÁN, Ramon del. (1990). Luces de Bohemia, ed. Alonso Zamora Vicente. Madrid: Espasa-Calpe.
• ZAMORA VİCENTE, Alonso. (1968-1969). “Tras las Huellas de Alejandro Sawa (Notas a Luces de Bohemia), en Filologia, año XIII: 383-395.