Bir Osmanlı Muallimi ve Mühendisi Mustafa Salim Bey ve Hesâb-ı Asgar-ı Nâmütenâhiyat Kısm-ı Evvel Hesâb-ı Tefâzülî Adlı Eseri

Year 2014, Volume: 54 Issue: 2, 407 - 418, 01.01.2014

Ayşe Kökcü

Abstract

Bu makalede, Osmanlı döneminde yetişmiş muallim ve mühendis Mustafa Salim Bey’in hayatı ve Hesâb-ı Asgar-ı Nâmütenâhiyat Kısm-ı Evvel Hesâb-ı Tefâzülî adlı eserinden bahsedilecektir. Mustafa Salim Bey dönemin önemli okullarından olan Hendese-i Mülkiye-i Şâhâne’de, Darülfünun’da ve Darüşşafaka’da Diferansiyel ve İntegral Hesap, Yüksek Cebir, Mekanik ve Matematiksel Mekanik dersleri vermiştir. Hesâb-ı Asgar-ı Nâmütenâhiyat adlı eserini Hendese-i Mülkiye-i Şâhâne talebesinin faydalanacağı bir ders kaynağı olarak yazmıştır. Fakat kitap sadece Hendese-i Mülkiye Şâhâne ile sınırlı kalmamış sonrasında muhtemelen Mekteb-i Harbiye ve Darülfünun’da da okutulmuştur. Diferansiyel hesaptan bahseden eser, içerdiği kısmi türevli denklemler ve kuaternion hesabı gibi konular açısından önemlidir. Osmanlı döneminde yazılan diferansiyel hesaptan bahseden kitaplar arasında tespit edebildiğimiz kadarıyla bu konulara değinen ilk eserdir.

Keywords

Mustafa Salim Bey, Hesâb-ı Asgar-ı Nâmütenâhiyat, Hendese-i Mülkiye-i Şâhâne, Darülfünûn, Kuatenion Hesabı, Kısmi Türevli Denklemler

As an Ottoman Teacher and Engineer: Mustafa Salim Bey and His Work Titled as Hesâb-ı Asgar-ı Nâmütenâhiyat Kısm-ı Evvel Hesâb-ı Tefâzülî

Abstract

In this article, we will look at the life of Mustafa Salim Bey, who was a teacher and an engineer having grown up during the Ottoman period and his work, called as Hesâb-ı Asgar-ı Nâmütenâhiyat Kısm-ı Evvel Hesâb-ı Tefâzülî. He gave lectures on differential and integral calculations, high algebra, technical mechanic and mathematical mechanic at Hendese-i Mülkiye-i Şâhâne, Darul Funun House of Sciences and Darüşşafaka, which were outstanding schools of the time. Mustafa Salim Bey wrote his work, called as Hesâb-ı Asgar-ı Nâmütenâhiyat, as a resource book for students at Hendese-i Mülkiye-i Şâhâne Civilian School of Engineering . However, the book was not limited only to Hendese-i Mülkiye-i Şâhâne and then it was probably used as a course book at War School and Darul Funun as well. Mentioning differential calculation, the work is very significant in terms of the subjects which it contains, such as quaternion calculation, partial differential equations. As far as we have ascertained, of all the books on differential calculation during the Ottoman Period this is the first work to have mentioned such subjects.

Keywords

Mustafa Salim Bey, Hesâb-ı Asgar-ı Nâmütenâhiyat, Hendese-i Mülkiye-i Şahane, Darul Funun, Quaternion Calculation, Partial Differential Equations

References

• Çeçen, Kazım. Hüseyin Tevfik Paşa ve Linear Algebra. İstanbul: İ.T.Ü. Bilim ve Teknoloji Yayınları, 1998.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin, Ramazan Şeşen ve Cevat İzgi. Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi. İstanbul: IRCICA, 1999.
• Kökcü, Ayşe. Osmanlılar’da Diferensiyel İntegral Hesap ve Eğitimdeki Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı Bilim Tarihi Bilim Dalı Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Prof. Dr. Melek Dosay Gökdoğan, 2014.
• Meydan Larousse. Cilt 3, 4, 6,11, İstanbul: Sabah Gazetesi Yayınları, 1992.
• Mustafa Salim. Asgar-ı Nâmütenâhiyât Kısmı Evvel Hesâb-ı Tefâzülî. İstanbul: Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn Matbaası, Birinci Baskı, Rumi 1318/ Miladi 1902.
• Mustafa Salim. Asgar-ı Nâmütenâhiyât Kısmı Evvel Hesâb-ı Tefâzülî. İstanbul: Mekteb-i Harbiye Matbaası, Üçüncü Baskı, Rumi 1331/ Miladi 1915.