BİR BAŞKAHRAMANIN ŞİİRLER ARASI YOLCULUĞU: ZBIGNIEW HERBERT VE “BAY COGİTO”

Year 2018, Volume: 58 Issue: 1, 117 - 138, 01.01.2018

Nevra Vardal Atak

Abstract

1974 yılında yayımlanan “Bay Cogito” şiir kitabı, yirminci yüzyıl Polonya şiirinin en önemli isimleri arasında yer alan Zbigniew Herbert'in şiir sanatında bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Aynı isimle ortaya çıkan kitabın kurgusal karakteri Bay Cogito aracılığıyla şair daha kişisel ve aktüel konuları ele alır. Bu bağlamda Bay Cogito hakkında Herbert'in lirik maskesi ya da alter egosu yakıştırılması yapılır. İlk defa Herbert'in beşinci kitabında ortaya çıkan bu lirik özne şairin son şiir cildine kadar varlığını sürdürür. Okur zaman içerisinde Bay Cogito'nun değişimlerine tanıklık yapar. Sıradan konulara ilgisi, gülünç yönleri, ironik yaklaşımları ve varoşlar arasında gezen görüntüsüyle bir Everymanı çağrıştırırken, diğer taraftan felsefe, sanat ve estetik konusundaki derin düşünceleriyle adeta modern bir filozof görüntüsü çizer. Hem pop kültürle hem de klasik sanatla yakından ilgili olan, düşünen, gözlemleyen, merak eden Bay Cogito, aynı zamanda Herbert'in çok yönlü kişiliğini de gözler önüne serer. Bu çalışmada Herbert'in kurgusal başkahramanı Bay Cogito'nun ortaya çıktığı ilk kitap Bay Cogito'dan başlayarak farklı yönleriyle incelenecek, şairin kendisiyle olan ilişkisi ortaya konmaya çalışılacaktır.

Keywords

Bay Cogito, Lirik Maske, Everyman, Estetik, İroni

INTERPOEMS JOURNEY OF A PROTAGONIST: ZBIGNIEW HERBERT AND “MR. COGITO

Abstract

The book "Mr. Cogito", which was published in 1974, is regarded as a turning point in the poetry of Zbigniew Herbert, who is one of the most important figures of Polish poetry in the twentieth century. Through the book's eponymous character Mr. Cogito, the poet deals with more personal and actual topics. In this context, Mr. Cognito is assumed to be Herbert's lyrical mask or his alter ego. This lyrical subject, who for the first time emerged in Herbert's fifth book, continued his existence till the poet's last poetry volume. In the course of time, the reader witnesses the changes of Mr. Cogito. On the one hand, he evokes the Everyman type with his interest in ordinary issues, his ridiculous aspects, ironic approaches and his image as he wanders around the suburbs, while on the other, he draws the image of a modern philosopher with deep thoughts on philosophy, art and aesthetics. Mr. Cogito, who is both closely related to pop culture and classical art, a man who thinks, observes and who is curious, also reveals Herbert's versatile personality. In this study, starting from the first book, Herbert's fictional hero Mr. Cogito is examined in different ways and his relationship between the poet is pointed out.

Keywords

Mr. Cogito, Lyrical Mask, Everyman, Aesthetics, Irony

References

• Barańczak, Stanislaw. A Fugitive from Utopia The Poetry of Zbigniew Herbert. Cambridge: Harvard University Press, 1998.
• --. “Zbigniew Herbert and The Notion of Virtue.” New Perspectives in Twentieth- Century Polish Literature: Flight from Martyrology. Ed. Stanislaw Eile and Ursula Phillips. London: Macmillian, 1992. 105-118.
• Baş, O. Fırat. Polemat: Polonya Edebiyatı Çeviri Şiir Seçkisi. Ankara: Elips, 2008.
• Elzenberg, Henryk. Wartość i Człowiek. Rozprawy z Humanistyki i Filozofii. Toruń: Wydawnictwo Nauka PWN, 1966.
• Gömöri, George. “The Face of Mr. Cogito.” Canadian Slavonic Papers / Revue Canadienne des Slavistes 35 (1993):1-12
• Herbert, Zbigniew. Pan Cogito. Warszawa: Czytelnik, 1974.
• --. Elegia na Odejście. Paryż: Instytut literacki, 1990.
• --. Epilog Burzy. Wrocław: Wydawn. Dolnośląskie, 1998.
• --. Raport z Oblężonego Miasta i Inne Wiersze. Wrocław: Wydawn. Dolnośląskie, 1997.
• --. Rovigo. Wrocław: Wydawn. Dolnośląskie, 1992.
• --. Studium Przedmiotu. Wrocław: Wydawn. Dolnośląskie, 1995.
• Hryniewicz, Karol. Cogito i Dubito Dyskurs Estetyczny w Poezji Zbigniewa Herberta i Tadeusza Różewicza. Kraków: Wydawnictwo JMR Trans-Atlantyk, 2014.
• Kaliszewski, Andrzej. Herbert. Warszawa: Agencja Autorska, 1989.
• Kornhouser, Julian. “Pan Cogito- Autoportret Poety.” Kwartalnik Artystyczny 2(1999):47-62.
• Kwiatkowski, Jerzy. Felietony Poetyckie. Kraków:Wydawnictwo Literackie, 1982.
• Lam, Andrzej. “Dialogiczność Poezji Herberta.” Teksty 1 (1976): 86-104.
• Mścisz. Ryszard. “Pan Cogito Miedzy Śmiercią A Trwaniem.” Fraza ¾. (1998):176- 179.
• Trzynadel, Jacek. Hańba domowa. Rozmowy z Pisarzami. Warszawa: Świat Książki, 1994.
• Wiśniewski, Jerzy. “Muzyka w Twórczości Zbigniewa Herberta.”Acta Universitatis Lodziensis 6 (2013):353-380.
• Wyszyńska, Katarzyna. Formuły Persony Lirycznej Po 1968 Roku. Pan Cogito i Jego Sukcesorzy. Uniwersytet Śląski, 2011. PhD thesis: Full Text. Biblioteka Śląska w Katowicach. Web. 11.01.2018.
• Yüce, Neşe M. “Herbert’in Şiirlerindeki Çok Renklilik.” Gündoğan 2 (1992): 93-101.
• --. Zbigniew Herbert’in Şiirlerinde Antikçağ İzleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara, Ankara Üniversitesi,1992.
• Zagajewski, Adam. “Introduction.” The Collected Poems 1956 - 1998 – Zbigniew Herbert. Ed. Alissa Walles. London: Ecco Press, 2007. 7-12. Web. 1.2.2018.