TÜRK TİCARET KANUNU VE CMR KONVANSİYONU KAPSAMINDA TAŞIYICININ SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUĞU

Year 2025, Volume: 30 Issue: 52, 529 - 549, 30.06.2025

Bilal Özel

Abstract

Taşıyıcının, taşıma hukuku kapsamında akdi sorumluluğunun yanı sıra özellikle haksız fiilinden de sorumlu tutulup tutulamayacağı ve ne ölçüde sorumlu tutulabileceği sorusu 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu döneminde tartışmalıydı. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 885. maddesi ile getirilen düzenleme ile bu sorun, büyük ölçüde ortadan kaldırılmıştır. Mezkur hüküm ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun sorumluluktan kurtuluşa ve sınırlamalara ilişkin hükümleri, gönderenin veya gönderilenin zıya, hasar ve gecikme nedeniyle taşıyıcıya yöneltebileceği sözleşme dışı taleplerde de uygulanacağı açıkça düzenlenmiştir. Böylelikle taşıyıcının sözleşmeye dayalı sorumluluğu ile sözleşme dışı talepler karşısındaki sorumluluğu uyumlaştırılmıştır.
TTK 885 (1) hükmü, gönderenin ve gönderilenin sözleşme dışı taleplerini düzenlerken, TTK 885 (2) hükmü, sorumluluk sınırlamalarının uygulama kapsamını genişletir ve taşıma konusu eşyanın zıyaı veya hasarından kaynaklanan zararlar için sorumluluktan kurtuluş hallerini ve sınırlamasını sözleşme dışı üçüncü tarafların tazminat taleplerinde de uygulanır.
Özünde, bu hüküm CMR 28 (1) hükmüne karşılık gelir. Bu husus TTK 885’in gerekçesinde de açıkça zikredilmiştir. Bu nedenle her iki hükmü de çalışmada nazara alarak taşıyıcının sözleşme dışı sorumluluğunun kapsamı ve sınırlandırılması ortaya konmaya çalışılacaktır.

Keywords

Taşıyıcı , taşıma sözleşmesi , taşıyıcının sorumluluğu , taşıyıcının sözleşme dışı sorumluluğu , sınırlı sorumluluk

CARRIER’S EXTRA-CONTRACTUAL LIABILITY UNDER TURKISH COMMERCIAL CODE AND CMR CONVENTION

Abstract

During the period governed by Turkish Commercial Code numbered 6762, the question of whether the carrier could be held liable not only for contractual obligations within the scope of transportation law but also for tortious acts, and to what extent, was contentious. This issue was largely addressed with the regulation introduced by Article 885 of Turkish Commercial Code numbered 6102. With the aforementioned provision, the provisions of Turkish Commercial Code numbered 6102 regarding exoneration from liability and limitations are explicitly stipulated to apply to extra-contractual claims that the sender or consignee may assert against the carrier due to loss, damage, or delay. Thus, the carrier’s liability for contractual obligations has been harmonized with its liability for extra-contractual claims.
Article 885 (1) of the Turkish Commercial Code regulates the extra-contractual claims of the sender and the consignee, while Article 885 (2) extends the scope of application of liability limitations, applying exemptions from liability and limitations for damages arising from loss or damage to the transported goods to third-party compensation claims in extra-contractual circumstances.
Essentially, this provision corresponds to Article 28 (1) of the CMR Convention. This aspect is clearly mentioned in the rationale of Article 885 of the Turkish Commercial Code. Therefore, considering both provisions, an attempt will be made in this study to elucidate the scope and limitation of the carrier’s extra-contractual liability.

Keywords

Carrier , carriage contract , carrier’s liability , carrier’s extra-contractual liability , limited liability

References

• Adıgüzel, B.: Taşıma Hukuku – Deniz Ticareti Hariç, 3. Baskı, Ankara 2020.
• Akıncı, Z., Karayolu ile Milletlerarası Eşya Taşımacılığı ve CMR, Ankara 1999.
• Antalya, G.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. II, İstanbul 2017.
• Arkan, S., Karada Yapılan Eşya Taşımalarda Taşıyıcının Sorumluluğu, Ankara 1982.
• Basedow, J.: Der Transportvertrag, Tübingen 1987.
• Buz, V.: “Aynı Şahsın Farklı Hukuki Sebeplerle Sorumluluğu: TBK. m. 60 Üzerine Düşünceler”, BATİDER 2013, C. XXI, S. 2, s. 19.
• Clarke M., International Carriage of Good by Road: CMR, 3. Edition, London 1997.
• Deschenaux, H. / Tercier, P. (Çeviren: Özdemir, S): Sorumluluk Hukuku, Ankara 1983.
• Ebenroth C. T. / Boujong K. / Joost D. / Strohn L. / Schaffert W., Handelsgesetzbuch, Band 2, §§ 343-475 h Transportrecht Bank- und Börsenrecht, 2. Auflage, München 2009.
• Eren, F.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, B. 21, Ankara 2017.
• Eminoğlu, C., Türk Ticaret Kanunu’nun 864. maddesi Kapsamında Gönderenin Kusursuz Sorumluluğu, GÜHFD 2015, C. XIX, S. 3, s. 25.
• Ercan Özler, M.: Medeni Usul Hukuku’nda Dava Konusu, İstanbul 2019.
• Erdil, E.: Karayolu ile Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku – İçtihatlı CMR Konvansiyonu Şerhi, B. 2, İstanbul 2015.
• Fremuth F. / Thume K. H., Kommentar zum Transportrecht, Heidelberg 2000.
• Glöckner H. / Theunis J. (edt), Limits to Liability and Liability Insurance of Carriers Under Articles 3 and 23 to 29 of the CMR, International Carriage of Goods by Road (CMR), London 1987.
• Hatemi, H. / Gökyayla, E.: Borçlar Hukuku Genel Bölüm, B. 2, İstanbul 2012.
• Heuer K., Die Haftung des Frachtführers nach dem Ubereinkommen über den Beförderungsvertrag im internationalen Straßengüterverkehr (CMR), Hamburg 1975.
• Hill D. J. / Messent A. D., CMR: Contracts for the International Carriage of Goods by Road, Hamburg 1984.
• Karan, H. / Kara, Ö. / Varan, İ.: Karayolunda Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmesi Hakkında Konvansiyon – CMR Şerhi, 2. Baskı Ankara 2020.
• Kaya, A.: “Kara Yolu ile Eşya Taşınmasına ilişkin Uluslararası Sözleşme’nin (CMR) Uygulanma Şartları ve Öngörülen Sorumluluğun Esasları (I)”, Prof. Dr. Oğuz İmregün’e Armağan, İstanbul 1998, sa. 311-333.
• Knorre J. / Demuth K. / Schmid R., Handbuch des Transportrecht, 2. Auflage, Münich 2015.
• Koller I., Transportrecht, 9. Auflage, München 2016.
• Oğuzman, M. K. / Öz, T.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 2, Gözden Geçirilmiş B. 10, İstanbul 2013.
• Özel, B., Türk Ticaret Kanunu Çerçevesinde Karayolu ile Eşya Taşımalarında Gönderenin Sorumluluğu, İstanbul 2021.
• Pfirmann M., Die vertragliche und außervertragliche Haftung des Frachtunternehmers wegen Folgeschäden, Berlin 2008.
• Rose S., Die Haftung des Frachtführers gegenüber dem Dritteigentümer, Hamburg 2005.
• Schmidt K. / Herber R. / Jesser-Huß H., Münchener Kommentar zum Handelsgesetzbuch, Band 7, Transportrecht, B. 3, München 2014.
• Seven, V.: 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK m. 856-893) Hükümlerine Göre Taşıma Hukukunda Gönderilen, Ankara 2012.
• Seven, V.: Taşıma Hukuku, Eskişehir 2010.
• Skradde, S., Schadenersatz im Transportrecht - Der ersatzfähige Schaden des Transportrechtes, Berlin 2016.
• Tosun, Ç.: Haksız Fiilden ve Sözleşmeden Doğan Sorumluluk Çerçevesinde Sebeplerin Yarışması (TBK m. 60), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.