Performans Değerlemesinde DEMATEL ve Bulanık TOPSIS Uygulaması

Year 2016, Volume: 16 Issue: 1, 49 - 64, 01.02.2016

Meltem Karaatlı Nuri Ömürbek Emrah Işık Ekrem Yılmaz

Abstract

In this study, performances of 23 sugar plants of Turkish Sugar Plants CO. have been examined for the period 2008-2012. Criteria weights of practically processed beet, fuel consumption, labor, sugar production, machinery capacity, the amount of molasses, and the amount of sales have been calculated by using DEMATEL method. Using the weights, Fuzzy TOPSIS method utilized to analyze the performances of the plants. The actual data were converted to triangular fuzzy numbers for fuzzification to use in Fuzzy TOPSIS method. The results of the study show that the plants having the highest performance scores are Ereğli, Ilgın and Eskişehir, whereas the plants having the lowest performance scores are Alpullu, Elazığ and Kars, respectively

Keywords

Sugar Plants, Performance Analysis, Multi-Criteria Decision Making, Fuzzy TOPSIS, DEMATEL

Performans Değerlemesinde DEMATEL Ve Bulanık TOPSIS Uygulaması

Abstract

Bu çalışmada Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi adı altında toplanmış 23 şeker fabrikasının 2008-2012 yılları arasındaki verileri kullanılarak performans değerlendirmesi yapılmıştır. Çalışmada fiilen işlenen pancar, yakıt tüketimi, iş gücü, şeker üretimi, makine kapasitesi, melas miktarı ve satış miktarı kriter olarak dikkate alınmış ve bu kriterlerin ağırlıkları DEMATEL yöntemi ile hesaplanmıştır. Bu ağırlıklar kullanılarak bulanık TOPSIS yöntemi ile performans değerlemesi yapılmıştır. Bulanık TOPSIS uygulaması yapılırken tamamen gerçek verilerden yararlanılmıştır. Gerçek veriler üçgen bulanık sayılar kullanılarak bulanıklaştırılmıştır. Çalışmanın sonuçları incelendiğinde performans açısından Ereğli, Ilgın ve Eskişehir şeker fabrikaları ilk üçe girerken, Alpullu, Elazığ ve Kars şeker fabrikalarının son sıralarda yer aldığı görülmektedir

Keywords

Şeker Fabrikaları, Performans Analizi, Çok Kriterli Karar Verme, Bulanık TOPSIS, DEMATEL

References

• AKSAKAL, E. ve DAĞDEVİREN, M. (2010) “ANP ve DEMATEL Yöntemleri İle Personel Seçimi Problemine Bütünleşik Bir Yaklaşım”, Gazi üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 25(4): 905-913.
• AMIRI, M.P. (2010) “Project Selection For Oil-Fields Development By Using The AHP And Fuzzy TOPSIS Methods”, Expert Systems with Applications, 37(9): 6218–6224.
• ASLAN, Ş. (2007) “Performans Ölçümünde Kıyaslama Yöntemi Olarak Veri Zarflama Analizinin Kullanımı: Türkiye Şeker Fabrikaları Örneği”, Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1): 383-396.
• AWASTHI, A. ve CHAUHAN, S.S. (2012) “A Hybrit Approach Integrating Affinity Diagram, AHP And Fuzzy TOPSIS For Sustainable City Logistics Planning”, Applied Mathematical Modelling, 36(2): 573-584.
• BAI, C. ve SARKIS, J. (2013) “A Grey-Based DEMATEL Model For Evaluating Business Process Management Critical Success Factors”, International Journal of Production Economics, 146(1): 281–292.
• BAŞKAYA, Z. ve ÖZTÜRK, B. (2011) “Bulanık TOPSIS İle Satış Elemanı Adaylarının Değerlemesi”, İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2(2): 77-100.
• BAYKAL, N. ve BEYAN, T. (2004) Bulanık Mantık İlke ve Temelleri, Bıçaklar Kitabevi, Ankara.
• BAYKASOĞLU, A., KAPLANOĞLU, V., DURMUŞOĞLU, Z.D.U. ve ŞAHİN, C. (2013) “Integrating Fuzzy DEMATEL And Fuzzy Hierarchical TOPSIS Methods For Truck Selection”, Expert Systems with Applications, 40(3): 899–907.
• BENITEZ, J.M., MARTIN, J.C. ve ROMAN, C. (2007) “Using Fuzzy Number For Measuring Quality Of Service in The Hotel Industry”, Tourism Management, 28(2): 544–555.
• BORAN, F.E., GENÇ, S., KURT, M. ve AKAY, D. (2009) “A Multi-Criteria Intuitionistic Fuzzy Group Decision Making For Supplier Selection With TOPSIS Method”, Expert Systems with Applications, 36(8): 11363–11368. CHEN, C.T., LIN, C.T. ve HUANG, S.F. (2006) “A Fuzzy Approach For Supplier Evaluation And Selection in Supply Chain Management”, International Journal of Production Economics, 102(2): 289–301.
• CHEN, C.T. (2000) “Extensions of the TOPSIS for Group Decision-Making Under Fuzzy Environment”, Fuzzy Sets and Systems, 114(1): 1-9.
• ÇAKIR, S. ve PERÇİN, S. (2012) “Kamu Şeker Fabrikalarında Etkinlik Ölçümü: VZA-Malmquist TFV Uygulaması”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(4): 49-63.
• ÇINAR TIRMIKÇIOĞLU, N. (2010) “Kuruluş Yeri Seçiminde Bulanık TOPSIS Yöntemi Ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi,Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18(12): 37-45.
• DAĞDEVİREN, M., YAVUZ, S. ve KILINC, N. (2009) “Weapon Selection Using The AHP And TOPSIS Methods Under Fuzzy Environment”, Expert Systems with Applications, 36(4): 8143–8151.
• DALALAH, D., HAYAJNEH, M. ve BATIEHA, F. (2011) “A Fuzzy Multi-Criteria Decision Making Model For Supplier Selection”, Expert Systems with Applications, 38(7): 8384–8391.
• DEMİR, H.H. (2010) İmalat Sektöründe Bulanık TOPSIS Yöntemiyle Tedarikçi Seçimi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• ECER, F. (2006) “Bulanık Ortamlarda Grup Kararı Vermeye Yardımcı Bir Yöntem: Fuzzy TOPSIS ve Bir Uygulama”, Dokuz Eylül Üniversitesi, İşletme Fakültesi Dergisi, 7(2): 77-96.
• ELEREN, A. ve ERSOY, M. (2007) “Mermer Blok Kesim Yöntemlerinin Bulanık TOPSIS Yöntemiyle Değerlendirilmesi”, TMMOB Madencilik Dergisi, 46(3): 9-22.
• FONTELA, E. ve GABUS, A. (1974) “Dematel, Innovative Metods”, Report No 2 Structural Analysis Of The World Problematique, Battelle Geneva Research Institute, 67-69.
• HUANG, J.H. ve PENG, K.H. (2012) “Fuzzy Rasch Model in TOPSIS: A New Approach For Generating Fuzzy Numbers To Assess The Competitiveness Of The Tourism Industries in Asian Countries”, Tourism Management, 33(2): 456-465.
• KABAK, M. (2011) “Birlik Hava Savunma Önceliklerinin Tespitine Bulanık Bir Yaklaşım”, Savunma Bilimleri Dergisi, 10(2): 1-17.
• KANNAN, G., POKHAREL, S. ve KUMAR, P.S. (2009) “A Hybrid Approach Using ISM And Fuzzy TOPSIS For The Selection Of Reverse Logistics Provider”, Resources, Conservation and Recycling, 54(1): 28-36.
• KAYA, İ., KILINÇ. M.S. ve ÇEVİKCAN, E. (2007) “Makine- Techizat Seçim Probleminde Bulanık Karar Verme Süreci”, Mühendis ve Makine, 49(576): 8-14.
• KIYMAZ, T. (2001) “Dünyada Şeker Politikaları ve Yeni Şeker Kanunu Sonrası Türkiye’nin Seçenekleri”, Gıda Mühendisliği Dergisi,11: 8-10
• MADI, E.N. ve OSMAN, A. (2011) “Fuzzy TOPSIS Method in The Selection Of Investment Boards By Incorporating Operational Risks”, Proceedings Of The World Congress On Engineering 2011, WCE 2011, 6-8 July 2011, London, U.K.
• MULLINER, E., SMALLBONE, K. ve MALIENE, V. (2013) “An Assessment of Sustainable Housing Affordability Using a Multiple Criteria Decision Making Method”, Omega, 41(2): 270-279.
• PERÇİN, S. ve KARAKAYA, A. (2012) “Bulanık Karar Verme Yöntemleriyle Türkiye’de Bilişim Teknolojisi Firmalarının Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, XXXIII(II): 241-266.
• SEYED-HOSSEINI, S.M., SAFAEI, N. ve ASGHARPOUR, M.J., (2006) “Reprioritization of Failures in A System Failure Mode And Effects Analysis By Decision Making Trial And Evaluation Laboratory Technique”, Reliability Engineering and System Safety, 91(8): 872–881.
• SHIH, H.S., SHYUR, H.J. ve LEE, E.S. (2007) “An Extension of TOPSIS for Group Decision Making”, Mathematical and Computer Modelling, 45: 801-813.
• TAŞDOĞAN, B. ve TAŞDOĞAN, C. (2012) “Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş’nin Malmquist Endeksi Çerçevesinde Etkinlik Analizi”, Akdeniz İ.İ.B.F Dergisi, 12(23): 59-77.
• TSAI, W.H. ve CHOU, W.C. (2009) “Selecting Management Systems For Sustainable Development in SMEs: A Novel Hybrid Model Based On DEMATEL, ANP, and ZOGP”, Expert Systems with Applications, 36(2): 1444-1458.
• Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi, (2012) Faaliyet Raporu.
• WANG, J.W., CHENG, C.H. ve HUANG, K.C. (2009) “Fuzzy Hierarchical TOPSIS For Supplier Selection”, Applied Soft Computing, 9(1): 377-386.
• WANG, Y.J. ve LEE, H.S. (2010) “Evaluating Financial Performance of Taiwan Container Ship-Ping Companies By Strength And Weakness Indices”, International Journal of Computer Mathematics, 78(1): 38-52.
• WANG, Y.J. (2008) “Applying FMCDM to Evaluate Financial Performance of Domesticairlines in Taiwan”, Expert Systems with Applications, 34(3): 1837-1845.
• WANG, Y.J. (2014), “The Evaluation Of Financial Performance Companies By Fuzzy TOPSIS”, Applied Soft Computing, 22: 28-35.
• WU, W.W. ve LEE, Y.T. (2007) “Developing Global Managers’ Competencies Using The Fuzzy DEMATEL Method”, Expert Systems with Applications, 32(2): 499- 507.
• YANG, J. ve TZENG, G.H. (2011) “An Integrated MCDM Technique Combined with DEMATEL for a Novel Cluster-Weighted with ANP Method”, Expert Systems with Applications, 38(3): 1417-1424.
• ZEYDAN, M., ÇOLPAN, C. ve ÇOBANOĞLU, C. (2011) “A Combined Methodology For Supplier Selection And Performance Evaluation”, Expert Systems with Applications, 38(3): 2741-2751.