Akademisyenlerin Cam Tavan Algısı ve Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 4 Issue: 1, 19 - 34, 28.03.2025

Sibel Peksoy Kaya

https://doi.org/10.59312/ebshealth.1625286

Abstract

Amaç: Bu çalışma, akademisyenlerin cam tavan algısı ve bu algıyı etkileyen faktörlerin incelenmesi amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Bu çalışma, tanımlayıcı, karşılaştırmalı ve ilişki arayıcı niteliktedir. Araştırmanın örneklemini Ankara’da bir devlet üniversitesindeki 225 akademisyen oluşturmaktadır. Araştırma verileri; “Bireysel Bilgi Formu”, “Cam Tavan Engelleri Ölçeği (CTEÖ)” ve “Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeği (TCAÖ)” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde; Student t testi, Mann Whitney-U testi, One Way Anova testi, Welch Anova testi, Kruskal Wallis testi ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Çalışmamızda akademisyenlerin CTEÖ skoru 74,93±17,62, TCAÖ skoru 102,74±16,99’dur. Cinsiyetlere göre CTEÖ toplam skoru arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı değildir (p> 0,05). Bununla birlikte kadın akademisyenlerde erkeklere göre “çoklu roller” ve “kalıplaşmış önyargılar” CTEÖ alt boyutları düşük, “informal iletişim” ve “mesleki ayırım” CTEÖ alt boyutları ise yüksektir (p<0,05). TCAÖ skoru kadın akademisyenlerde erkeklere göre yüksektir (p<0,05). Akademisyenlerde her iki cinsiyette CTEÖ toplam skoru ile “çoklu roller”, “kişisel tercih”, “kalıplaşmış önyargılar” alt boyutları açısından TCAÖ toplam skoru arasında negatif yönde bir ilişki saptanmıştır (sırasıyla, kadın, r=-0,429, r= -0,382, r= -0,441, r= -0,523, p < 0,05; erkek, r= -0,542, r= -0,678, r= -0,324, r= -0,663, p < 0,05). Erkek akademisyenlerde kardeş sayısı ile CTEÖ toplam skoru, “çoklu roller” ve “kalıplaşmış önyargılar” alt boyutları arasında pozitif yönde bir ilişki saptanmıştır (sırasıyla, r= 0,191, r=-0,232, r= -0,313, p < 0,05).
Sonuçlar: Cam tavan engelleri açısından akademisyenlerde toplumsal cinsiyet algısı önemli bir belirleyicidir. Akademisyenlerde toplumsal cinsiyet eşitliği algısı arttıkça cam tavan engelleri azalmaktadır. Bununla birlikte akademisyenlerde cam tavan engelleri cinsiyetlerinde ötesinde çok yönlü incelenmesi gereken bir sorunsaldır.

Keywords

Akademisyenler, Cam tavan, Cam tavan engelleri, Cinsiyet, Toplumsal cinsiyet eşitliği

Project Number

-

Factors Affecting Academics' Perceptions of Glass Ceiling Barriers

Abstract

Aim: This paper investigated academics’ perceptions of glass ceiling barriers and the factors affecting those perceptions.
Methods: This study adopted a descriptive, comparative, and correlational research design. The sample consisted of 225 academics from a university in Ankara/Turkiye. Data were collected using a personal information form, the “Glass Ceiling Barriers Scale (GCBS)”, and the “Perception of Gender Scale (PGS)”. The data were analyzed using the student's t-test, Mann Whitney-U, One Way Analysis of variance (ANOVA), Welch Anova, Kruskal Wallis, and Pearson correlation tests.
Results: Participants had a mean GCBS and PGS score of 74.93±17.62 and 102.74±16.99, respectively. There was no significant difference in GCBS scores between male and female participants (p > 0.05). However, male participants had significantly higher mean GCBS “multiple roles” and “stereotyped prejudices” subscale scores than their female counterparts, while female participants had significantly higher mean GCBS “informal communication” and “professional discrimination” subscale scores than their male counterparts (p < 0.05). Female participants had a significantly higher mean PGS score than their male counterparts (p < 0.05). There was a negative correlation between GCBS total and “multiple roles,” “personal preference,” and “stereotyped prejudices” subscale scores and PGS total scores (respectively, female, r= -0.429, r= -0.382, r= -0.441, r= -0.523, p < 0.05; male, r= -0.542, r= -0.678, r= -0.324, r= -0.663, p < 0.05). There was a positive correlation between GCBS total and “multiple roles” and “stereotyped prejudices” subscale scores and the number of siblings in male participants (respectively, r= 0.191, r= -0.232, r= -0.313, p < 0.05).
Conclusion: How academics view gender determines how they perceive glass ceiling barriers. Academics who believe more in gender equality are more aware of glass ceiling barriers. However, how academics perceive the glass ceiling needs to be examined from multiple perspectives.

Keywords

Academics, Glass ceiling, Glass ceiling barriers, Gender, Gender inequality

Ethical Statement

The study was approved by the Social and Human Sciences Ethics Committee of Ankara Yıldırım Beyazıt University (Date: 08.02.2022, No: 02) and the General Secretariat of Ankara Yıldırım Beyazıt University (Date: 09.05.2022, No: 115302). The research adhered to the principles of Helsinki.

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

References

• Altınova, H. H., & Duyan, V. (2013). Toplumsal cinsiyet algısı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 9-22. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/798267
• Aslan, S., Yeşiltepe, A., & Öztürk, A. (2024). Determination of glass ceiling barriers in Academicians. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(1), 151-159. https://doi.org/10.53424/balikesirsbd.1209515
• Atay, Ö., Gürgen, N., & İmamoğlu, E. (2022). Türkiye’de kadın akademisyenlerde algılanan cam tavan sendromu araştırması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 170-182. https://doi.org/10.33537/sobild.2022.13.2.15
• Carnes, M., Morrissey, C., & Geller, S.E. (2008). Women’s health and women’s leadership in academic medicine: hitting the same glass ceiling? Journal of Womens Health, 17(9), 1453–1462. https://doi.org/10.1089/jwh.2007.0688
• Council of Higher Education (2024). Kadınların yükseköğretime erişimi. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2024/kadinlarin-yuksekogretime-erisimi.aspx Erişim tarihi: 21.07.2024.
• Council of Higher Education (2021). Türk Üniversitelerinde Kadın Profesör Oranı, Avrupa Ortalamasını Geride Bıraktı. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2021/turk-universitelerindeki-kadin-profesor-orani-avrupa-ortalamasini-gecti.aspx Erişim tarihi: 21.07.2024.
• Çelik, E. N. (2018). Kadın çalışanların karşılaştıkları cam tavan sendromunun tükenmişlik düzeylerine etkilerinin incelenmesi: Kamu sektörü ve özel sektör İstanbul il örneği [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Diezmann, C. M., & Grieshaber, S. J. (2010). Gender equity in the professoriate: A cohort study of new women professors in Australia. In M. Devlin, J. Nagy, & A. Lichtenberg, (Eds.), HERDSA Conference, Australia.
• Ertan, E. B., & Türkmen, M. (2023). Üniversite öğrencilerinin anne baba tutumları, psikolojik iyi oluşları ve toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(2), 809-826. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1122989
• Ehtiyar, V. Y., Solmaz, C., & Üst-Can, Ç. (2019). “Kadın akademisyen” olmak: Turizm alanındaki akademisyenlere yönelik bir metafor çalışması. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 16(2), 296-318. https://doi.org/10.24010/soid.600250
• Gönenç, İ. M., Topuz, Ş., Yılmaz, Sezer, N., Yılmaz, S. & Büyükkayacı, Duman, N. (2018). Toplumsal Cinsiyet Dersinin Toplumsal Cinsiyet Algısına Etkisi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 22-29. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/497628
• Grangeiro, R. D. R., Silva, L. E. N., & Esnard, C. (2022). I broke the glass ceiling, now what? Overview of metaphors to explain gender inequality in organizations. International Journal of Organizational Analysis, 30(6), 1523-1537. https://shs.hal.science/halshs-03398981v1
• Hoşgör, H., Gündüz-Hoşgör, D., & Memiş, K. (2016). Sosyo-demografik özellikleri ile cam tavan sendromu arasındaki ilişki ve farklılıkların incelenmesi: Sağlık çalışanları örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(35), 345-362. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/226484
• Kaldık, B. (2018). Akademisyenlerin toplumsal cinsiyet ile ilgili tutum ve algıları: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi örneği. International Journal of Socıal Humanıtıes Scıences Research, 5(31), 4803-4815. https://doi.org/10.26450/jshsr.960
• Kılıç, T., & Çakıcı, A. B. (2016). Sağlık ve eğitim sektöründeki kadın çalışanların cam tavan algısının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(3), 283-303. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/225567
• Ministry of Industry and Technology (2019). Socio-Economic Development Ranking of Provinces and Regions (SEGE-2017). https://www.bebka.org.tr/admin/datas/sayfas/89/sege-2017_1581687211.pdf access date 10.01.2022.
• Mueller, C., Wright, R., & Girod, S. (2017). The publication gender gap in US academic surgery. BMC surgery, 17(1), 16. https://doi.org/10.1186/s12893-017-0211-4
• Özçelik, T., & Koyuncu Şahin, M. (2023). The role of family type, siblings and friends in shaping gender roles in early childhood. Journal of Contemporary Administrative Science,10(2), 57-67. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3042484
• Roberto, F., Rey, A., Maglio, R., & Agliata, F. (2020). The academic “glass-ceiling”: investigating the increase of female academicians in Italy. International Journal of Organizational Analysis, 28(5), 1031-1054. https://doi.org/10.1108/IJOA-06-2019-1779
• Segovia-Saiz, C., Briones-Vozmediano, E., Pastells-Peiró, R., González-María, E., & Gea-Sánchez, M. (2020). Techo de cristal y desigualdades de género en la carrera profesional de las mujeres académicas e investigadoras en ciencias biomédicas [Glass ceiling and gender inequalities in the careers of women academics in biomedical sciences] (Abstract). Gaceta sanitaria, 34(4), 403–410. https://doi.org/10.1016/j.gaceta.2018.10.008
• Suğur, S., & Cangöz, İ. (2016). Üniversite yönetiminde kadınların eksik temsili üzerine toplumsal cinsiyet ilişkilerinin rolü. Amme İdaresi Dergisi, 49(3), 89-115. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11421/14146/14146.pdf?sequence=1
• Tahtalıoğlu, H., & Özgür, H. (2020). Türkiye’nin yükseköğretim sektöründe akademisyenlerin idari görevleri açısından cam tavan algısı üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 41, 166-190. https://doi.org/10.30794/pausbed.655549
• Tabachnick, B.G., & Fidell, L.S. (2013). Using Multivariate Statistics. (6th ed.). Boston, Pearson.
• Turkish Statistical Institute (2024a). İstatistiklerle Kadın. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2023-53675 Erişim tarihi: 21.07.2024.
• Turkish Statistical Institute (2024b). İşgücü İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Mart-2024-53510 Erişim tarihi: 21.07.2024.
• van Veelen, R., & Derks, B. (2022). Equal representation does not mean equal opportunity: women academics perceive a thicker glass ceiling in social and behavioral fields than in the natural sciences and economics. Frontiers in Psychology, 13, 790211. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.790211
• Yavuzer, Y., & Özkan, R. (2020). Akademisyenler için Cam Tavan Engelleri Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 585-599. https://doi.org/10.30794/pausbed.647791
• Yıldırım, İ. E., Ergut, Ö., & Camkıran, C. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği konusundaki farkındalığın belirlenmesine yönelik akademisyenler üzerine bir araştırma. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 1(2), 37-46. https://doi.org/10.26695/mukatcad.2018.10
• Yıldız, S. (2018). Türkiye’de kadın akademisyen olmak. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8(1), 29-40. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1711667
• Zhuge Y, Kaufman J, Simeone DM, Chen H, Velazquez OC. Is there still a glass ceiling for women in academic surgery? Annals of surgery, 253(4), 637–643. https://doi.org/10.1097/SLA.0b013e3182111120