Organic Acts: A Normative Study with Formal and Contextual Aspects

Year 2025, Volume: 29 Issue: 1, 63 - 99, 20.06.2025

Hakan Kolçak

https://doi.org/10.60002/ebyuhfd.1674907

Abstract

Several provisions on organic acts have been included in many constitutions since the 1950s. The relevant literature does not pay enough attention to the normative studies on this type of legislative act. The aim of this article is to fill the aforementioned research gap and ultimately construct the arena paving the way for scrutinising whether organic acts are applicable in Turkey. 36 constitutions involving at least a provision on organic acts are examined within the scope of the article, eventually resulting in general conclusions with formal and contextual aspects. As a corollary of the formal analysis, the article argues that organic acts are one step below constitutions in the hierarchy of national norms, and that such acts are generally subject to the preventive model of constitutional review. The study also reveals that there are no sharp differences between the principles applied to organic bills and those applied to ordinary bills in the presence of few exceptions. However, the principles of discussion and adoption applied to organic bills have significant differences from those of their ordinary counterparts. Another general conclusion of the study is that organic acts touch upon numerous issues in a contextual manner. The followings only represent a brief list of such issues: general principles of constitutional order – e.g. fundamental characteristics of the state – electoral principles, provisions on the organisational structure of the administrative and political systems, the establishment of specific regimes for the maintenance of fundamental rights and for the exercise and limitation of certain fundamental rights, provisions on the construction and functions of the basic powers of the state as well as their relationship to each other. It is also possible for organic acts to deal with other issues determined by the particular dynamics of states (e.g. the ratification of treaties and the use of natural resources).

Keywords

Types of act , Organic acts , Normative law , Comparative constitutional law

Organik Kanunlar: Şeklî ve Maddi Yönleriyle Normatif Bir Çalışma

Abstract

Organik kanunlar, 1950’li yıllardan itibaren birçok anayasada doğrudan düzenlenen kanun türlerindendir. Bu çalışma, mevzubahis kanun türüne ilişkin öğretideki normatif çalışma eksikliğinin giderilmesini gaye edinmekte ve nihai manada organik kanunların Türkiye’de uygulanabilirliğinin analizi için gerekli zemini inşa etmeyi hedeflemektedir. Çalışma kapsamında organik kanunlara dair düzenleme içeren 36 devlet anayasası incelenerek şeklî ve maddi yönleriyle bahse konu kanun türüne ilişkin genel çıkarımlar elde edilmektedir. Organik kanunların ulusal normlar hiyerarşilerinde anayasaların bir basamak altında bulundukları ve genel itibarla önleyici denetim aracılığıyla anayasaya uygunluk denetimine tabi tutuldukları şeklî analiz bağlamında tespit edilmektedir. Organik kanun önerileri için uygulanan esaslar ile alelade kanunlarda uygulananlar arasında bazı istisnaların mevcudiyetine rağmen keskin farklılıkların bulunmadığı; ancak organik kanun önerilerinin görüşülme ve kabul esaslarının alelade kanunlardan anlamlı farklılıklar barındırdığı çalışmada ortaya konmaktadır. Çalışmada ileri sürülen bir diğer genel çıkarım, organik kanunların maddi açıdan geniş çeperli bir düzenleme alanına sahip olmalarına ilişkindir. Devletin temel nitelikleri dâhil olmak üzere anayasal düzenin genel esasları, seçim esasları, idari ve siyasi teşkilat yapılarına dair düzenlemeler, temel hakların korunması ve bazı temel hakların kullanımı ile sınırlandırılmasına dair müstakil rejimlerin inşası ve devlet temel erklerinin kuruluşu, işleyişi ve birbirleri arasındaki ilişkilere yönelik düzenlemeler, söz konusu geniş çeperli alanda yer almaktadır. Not edilenlerin dışındaki birçok hususun da müstakil dinamikler doğrultusunda organik kanunla düzenlenmesi mümkündür. Nitekim devletlerarası antlaşmaların onaylanmasından doğal kaynakların kullanımına kadar çeşitli alanlarda organik kanunla düzenleme yapılmasını normlaştıran örnekler de çalışma kapsamında sunulmaktadır.

Keywords

Kanun türleri , Organik kanunlar , Normatif hukuk , Karşılaştırmalı anayasa hukuku

References

• Akgün, Mustafa, “Bağımsız İdari Otoritelerin Anayasal Statüsünün Belirlenmesi İhtiyacı: Teorik ve Pratik Gerekçeler”, Amme İdaresi Dergisi, C. 57, S. 2, 2024, s. 29-60.
• Anayurt, Ömer, Anayasa Hukuku: Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar), 6. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023.
• Araç, İbrahim/İba, Şeref, “Türkiye’de Yasa Önerisi Hazırlama ve Norm Koyma Tekniği ve Yasamacı Mesleğinin Nitelikleri Üzerine”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 58, S. 3, 2003, s. 35-60.
• Atar, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 16. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023.
• Bakırcı, Fahri, “Kod Yasa – Çerçeve Yasa Ayrımı Üzerine”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 54, S. 3, 2005, s. 223-240.
• Bakırcı, Fahri, “Yasama Sürecinin Hızlandırılması ve Sakıncaları”, Kanun Yapma Tekniği, Editör, Yener Üner, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2015, s. 21-61.
• Çağlar, Selda, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Eşitliğin Dar Yorumu”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, 2012, s. 43-86.
• Çetin, Beytullah, “Türk Hukuk Düzeninde Yetki Genişliği İlkesi”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, C. 1, S. 2, 2018, s. 94-112.
• Çiner, Can Umut/Karakaya, Oral, “Merkeziyetçiliğin Yeni Biçimi: Yetki Genişliği İlkesinin Değişen Uygulaması”, Memleket Siyaset Yönetim, C. 19, S. 42, 2024, s. 215-242.
• Delperee, Francis, The Meaning of the Law, United Nations Development Programme, Kyiv 2018.
• Dinçkol, Bihterin, “Kadın-Erkek Eşitliği İçin Pozitif Ayrımcılık”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 4, S. 8, 2005, s. 101-117.
• Döner, Ayhan, Anayasa Hukuku: Genel Esaslar, Yetkin Yayınları, Ankara 2023.
• Döner, Ayhan, Türk Anayasa Hukuku, 6. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2025.
• Eren, Abdurrahman, Anayasa Hukuku Dersleri: Genel Esaslar – Türk Anayasa Hukuku, 6. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024.
• Eroğlu, İzzet, “22. Yasama Döneminde Kanun Teklif ve Tasarılarının Hazırlanmasında Anayasa’nın İnsan Hakları Hükümlerine Uygunluk Denetimi”, Yasama Dergisi, S. 15, 2010, s. 5-48.
• Frankenberg, Günter, Comparative Constitutional Studies: Between Magic and Deceit, Edward Elgar Publishing, Cheltenham 2018.
• Geçmez, Taner, “Özel Yasama Yöntemi Olarak Temel Kanun”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C. 25, S. 104, 2013, s. 265-298.
• Gitiri, Jennifer/Szentgáli-Tóth, Boldizsár, “The Organic Laws in Francophone Africa and the Judicial Branch: A Contextual Analysis”, Speculum Juris Law Journal, C. 35, S. 1, 2021, s. 1-24.
• Gören, Zafer, Anayasa Hukuku, 2. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2015.
• Gören, Zafer, “Genel Eşitlik İlkesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, S. 3, 2016, s. 3279-3301.
• Gözler, Kemal, “Türkiye’de Bir Bilinmeyen: Isdar”, Prof. Dr. Erdal Onar’a Armağan: Cilt II, Editörler, Merih Öden/Levent Gönenç/Selin Esen, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 2013, s. 897-950.
• Gözler, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları: Ders Kitabı, 14. Bası, Ekin Yayınevi, Bursa 2022.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 27. Bası, Ekin Yayınevi, Bursa 2023.
• Hirschl, Ran, “Comparative Methodologies”, The Cambridge Companion to Comparative Constitutional Law, Editörler, Roger Masterman/Robert Schütze, Cambridge University Press, Cambridge 2019, s. 11-39.
• İba, Şeref, “Eşitlik ve Pozitif Ayrımcılık Kavramları Yönünden Dokuzuncu Anayasa Değişikliği”, Amme İdaresi Dergisi, C. 39, S. 1, 2006, s. 1-15.
• İba, Şeref, “Ülkemizde ‘Torba Kanun’ ve ‘Temel Kanun’ Uygulamaları”, Ankara Barosu Dergisi, C. 69, S. 1, 2011, s. 197-202.
• İba, Şeref, Anayasamızla Yeniden Tanışalım, Astana Yayınları, Ankara 2019.
• İba, Şeref, “Karşılaştırmalı Bir Parlamento Hukuku Analizi: ‘Torba Kanun’ Nedir, Ne Değildir?”, Adalet Dergisi, S. 72, 2024, s. 65-84.
• İba, Şeref, Parlamento Hukuku, 9. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024.
• İnceoğlu, Sibel, “Türk Anayasa Mahkemesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı Çerçevesinde Af, Şartla Salıverme, Dava ve Cezaların Ertelenmesi”, Anayasa Yargısı, C. 17, S. 1, 2001, s. 41-70.
• Jackson, Vicki, “Comparative Constitutional Law: Methodologies”, The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, Editörler, Michel Rosenfeld/András Sajó, Oxford University Press, Oxford 2012, s. 54-74.
• Jacobsohn, Gary/Schor, Miguel,“Introduction: The Comparative Turn in Constitutional Theory”, Editörler, Gary Jacobsohn/Miguel Schor, Edward Elgar Publishing, Cheltenham 2018, s. 1-21.
• Kaboğlu, İbrahim Özden, Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), 18. Bası, Legal Yayıncılık, İstanbul 2024.
• Kılıç, Abbas, “Organik Kanun Kavramı ve Organik Kanunun Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Uluslararası Necmettin Erbakan Hukuk Kongresi (Konya, Türkiye, 13-15 Mayıs, 2022), s. 43-46.
• Köküsarı, İsmail/Gedik, Ömer, Türk Anayasa Yargısı, Yetkin Yayınları, Ankara 2024.
• Kunenko, Iryna/Poliarush-Safronenko, Svitlana/Lapka, Oksana, “The Concept and Significance of Constitutional and Organic Laws in Legal Science and Legislation of Different Countries”, Journal of International Legal Communication, C. 4, S. 1, 2022, s. 65-74.
• Mazza, Mauro, “The Hungarian Fundamental Law, the New Cardinal Laws and European Concerns”, Acta Juridica Hungarica, C. 54, S. 2, 2013, s. 140-155.
• Metin, Yüksel/Erece, Burak, “Bölgeli Devlet ve Federal Devlet Mukayesesi: İspanya ve Federal Almanya Örneği”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 7, 2016, s. 687-720.
• Odyakmaz, Zehra/Kaymak, Ümit, Anayasa Hukuku, 25. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 17. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2017.
• Petersen, Niels/Chatziathanasiou, Konstantin, “Empirical Research in Comparative Constitutional Law: The Cool Kid on the Block or All Smoke and Mirrors?”, International Journal of Constitutional Law, C. 19, S. 5, 2021, s. 1810-1834.
• Schweitzer, Gábor, “Fundamental Law – Cardinal Law – Historical Constitution: The Case of Hungary Since 2011”, Journal on European History of Law, C. 4, S. 1, 2013, s. 124-128.
• Szentgáli-Tóth, Boldizsár, “The Scope of Qualified Law: Comparative Analysis”, 22nd International Academic Conference (Prague, Czechia, 22-25 March, 2016), s. 267-277.
• Szentgáli-Tóth, Boldizsár, “Organic Laws and the Principle of Democracy in France and Spain”, Pro Futuro: A Jövő Nemzedékek Joga, C. 9, S. 4, 2020, s. 62-74.
• Şirin, Tolga, Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı, 2. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Tepeli, Özge Didar Şeyda, “Türk İdare Sisteminde Bağımsız İdari Otoritelerin Yeri ve Önemi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 26, S. 3, 2024, s. 1023-1048.
• Teziç, Erdoğan, “Torba Kanun”, Kanun Yapma Tekniği, Editör, Yener Üner, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2015, s. 335-351.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 20. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2016.
• Ulusoy, Ali, “Bağımsız İdari Kurumlar”, Danıştay Dergisi, C. 29, S. 100, 1999, s. 3-17.
• Yancı Özalp, Nihan, “Türkiye’de Yasa Yapımı: Nicelik Sorunu Mu, Nitelik Sorunu Mu?”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 61, S. 1, 2006, s. 267-295.
• Yılmaz, Dilşat, “‘Yetki Genişliği’ İlkesi Üzerine Bir İnceleme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1, 2007, s. 1245-1254.
• Yüksel, İsmail, “6771 Sayılı Anayasa Değişikliği Kanunu’nun Ardından Kanun Yapma Yöntemi”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 2, 2017, s. 256-257.