COVID-19 PANDEMİ SONRASI ŞİDDET İÇEREN DEVLET DIŞI AKTÖRLERİN GELECEĞİ: LÜBNAN HİZBULLAH’I ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 59 - 70, 31.12.2020

Çağdaş Duman

https://doi.org/10.46482/ebyuiibfdergi.828782

Öz

Tüm dünyayı derinden etkileyen Covid-19 pandemi süreci gelinen noktada bir sağlık problemi olmanın ötesinde sonuçlar doğurdu. Sosyal, siyasi ve ekonomik pek çok alanı etkileyen bu sürecin paralelinde ulus devletlerin uluslararası sistemdeki rolü ve küreselleşme tartışmalarının daha görünür hale geldi. Bu tartışmaların sonucunda vekâlet savaşlarının metodolojisi ve buna bağlı olarak şiddet içeren devlet dışı aktörlerin durumu gerek dünya gerekse Ortadoğu siyasetini algılamamız için oldukça önemlidir. Pandemi sonrası süreçte vekâlet savaşlarında olması beklenen gelişmeler ve bu gelişmelerin şiddet içeren devlet dışı aktörlere etkisi çalışmanın ana konusudur. Çalışmada Ortadoğu’daki şiddet içeren devlet dışı aktörlerin geleceği ile ilgili bir perspektif çizilerek bölge siyasetini önümüzdeki süreçte bekleyen gelişmelere ışık tutulması amaçlandı. Güncel gelişmelerin ve kavramsal literatürün harmanlanması sonucu oluşturulan çalışmanın sonucunda Ortadoğu’da faaliyet gösteren şiddet içeren devlet dışı aktörlerin önümüzdeki süreçte teknolojik gelişmelere paralel olarak varlıklarını devam ettirmede ciddi sorunlar yaşayacakları sonucuna varıldı. Aynı zamanda siyasi bir motivasyonu olan bu aktörlerin silahsızlanma sürecinde karşılaşabilecekleri zorluklar değerlendirildi. Bu çerçevede bölgedeki şiddet içeren devlet dışı aktörlerin en köklüsü olan Hizbullah ele alındı

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Şiddet İçeren Devlet Dışı Aktörler, Vekalet Savaşları, İran, Hizbullah

Kaynakça

• Referans 1: Ariane T., Colin C. (2019). “Iran’s Proxies Are More Powerful Than Ever.” Foreign Policy. https://foreignpolicy.com/2019/10/16/irans-proxieshezbollah- houthis-trump-maximum-pressure/ (Accessed: September 1, 2020).
• Referans 2: Babacan, M. (2020). “Libya’daki Vekâlet Savaşlarının Saha Dengeleri Üzerindeki Etkileri ve Siyasî İstikrar Sorunu.” Uluslararası Çalışmalar Dergisi 4(1): 51–74.
• Referans 3: Bar, S. (2006). Lebanese Hizballah – Political, Ideological and Organizational Highlights. National Defense University Press.
• Referans 4: “Beirut Explosion: What We Know so Far.” (2020). BBC News. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-53668493 (Accessed: October 3, 2020).
• Referans 5: Berman E., Lake D. E., (2019). Proxy Wars: Suppressing Violence through Local Agents. New York: Cornell University Press.
• Referans 6: Border J., Chulov M. (2020). “US Kills Iran General Qassem Suleimani in Strike Ordered by Trump.” The Guardian.
• Referans 7: https://www.theguardian.com/world/2020/jan/03/baghdad-airport-iraq-attack-deaths-iran-us-tensions (Accessed: October 3, 2020).
• Referans 8: Bruderlein, C. (2000). “The Role of Non-State Actors in Building Human Security.” Centre for Humanitarian Dialogue Genova.
• Referans 9: Chaudhry, R. (2013). “Violent Non-State Actors: Contours, Challenges and Consequences.” CLAWS Journal.
• Referans 10: Chehabi, H. (2006). Distant Relations: Iran and Lebanon in the Last 500 Years. I.B.Tauris.
• Referans 11: Chulov, M. (2020). “Hezbollah Makes Strong Showing in Lebanon Elections.” The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2018/may/07/hezbollah-makes-strong-showing-lebanon-elections (Accessed: October 4, 2020).
• Referans 12: Cinal, S. Ö., (2020). “Sezar Yasası ve Lübnan’da Büyüyen Kriz.” Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi 127. https://orsam.org.tr//d_hbanaliz/sezar-yasasi-ve-lubnanda-buyuyen-kriz.pdf (Erişim: 1 Ekim, 2020).
• Referans 13: Cohen, D. (2020). “Ending Hezbollah’s Stranglehold Over Lebanon.” The National Interest. https://nationalinterest.org/feature/ending-hezbollahs-stranglehold-over-lebanon-110586 (Accessed: August 23, 2020).
• Referans 14: Deutsch, K. (1980). “External Involvement in Internal Wars.” Herry Eckstein (Ed.), In Internal War: Problems and Approaches, Praeger.
• Referans 15: Dursun, A. (2020). “Iranian Minister Tests Positive for Coronavirus.” Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/en/health/iranian-minister-tests-positive-for-coronavirus/1744545 (Accessed: October 1, 2020).
• Referans 16: Duz, Z. N., (2020). “High-Ranking Iranian Official Catches Coronavirus.” Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/en/health/high-ranking-iranian-official-catches-coronavirus/1746752 (Accessed: October 1, 2020).
• Referans 17: Eker, S. (2015). “Savaş Olgusunun Dönüşümü: Yeni Savaşlar ve Suriye Krizi Örneği.” Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 2(1): 31–66. En-Neşmi, F. (2020). “Irak Milliyetçisi Şii Milisler İrancı Milislerden Ayrışıyor.” Şarkul Avsat. turkish.aawsat.com//home/article/2255541/irak-milliyetçisi-şii-milisler-irancı-milislerden-ayrışıyor (Erişim: Ağustos 23, 2020).
• Referans 18: Ghaddar, H. (2020). “Hezbollah Takes Aim at Lebanon’s Central Bank and Telecom Sector.” The Washington Institute. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/hezbollah-takes-aim-at-lebanons-central-bank-and-telecom-sector (Accessed: August 23, 2020).
• Referans 19: Gili C., Amos H. (2016). “Hezbollah: Not a Terror Group but a Midsized Army.” Haaretz. https://www.haaretz.com/st/c/prod/eng/2016/07/lebanon2/ (Accessed: October 1, 2020).
• Referans 20: Güler, B. (2020). “Kovid-19’a Yakalanan İran Meclis Başkanı Ali Laricani Sağlığına Kavuştu.” Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kovid-19a-yakalanan-iran-meclis-baskani-ali-laricani-sagligina-kavustu/1819621 (Erişim: Ekim 1, 2020).
• Referans 21: Hacohen, G. (2020). “Qassem Soleimani’s Unique Strategic Significance.” The Kootneeti. https://thekootneeti.in/2020/01/08/qassem-soleimani-unique-strategic-sig/ (Accessed: September 29, 2020).
• Referans 22: “Hezbollah–Capabilities and Role In The Middle East.” (2017) South Front Analysis and Intelligence. https://southfront.org/hezbollah-capabilities-and-role-in-the-middle-east/ (Accessed: February 2, 2020).
• Referans 23: “Hezbollah Deploys Medics, Hospitals Against Coronavirus in Lebanon.” (2020). The Jarusalem Post. https://www.jpost.com/Middle-East/Hezbollah-deploys-medics-hospitals-against-coronavirus-in-Lebanon-622373 (Accessed: August 23, 2020).
• Referans 24: “How Iran Fights the Coronavirus and the U.S.: Sanctioned, Alone, but Still More Efficient.” (2020). Tehran Times. https://www.tehrantimes.com/news/447126/How-Iran-fights-the-coronavirus-and-the-U-S-Sanctioned-alone (Accessed: October 1, 2020).
• Referans 25: “İran’da COVID-19 Vakalarındaki Artış Nedeniyle Hastanelerde Yer Kalmadı.” (2020). TRT Haber. https://www.trthaber.com/haber/dunya/iranda-covid-19-vakalarindaki-artis-nedeniyle-hastanelerde-yer-kalmadi-519775.html (Erişim: Ekim 1, 2020).
• Referans 26: “İran Istihbaratının Eski Üyesi Olduğu Iddia Edilen Mesut Mevlevi’nin İstanbul’da Infazına Dair Yeni Detay.” (2020). Independent Türkçe. https://www.indyturk.com/node/96131/haber/iran-istihbaratının-eski-üyesi-olduğu-iddia-edilen-mesut-mevlevi’nin-istanbul’da (Erişim: Ekim 3, 2020).
• Referans 27: “Iranian Vice President Masoumeh Ebtekar Tests Positive for Coronavirus.” (2020). Daily Sabah. https://www.dailysabah.com/world/mid-east/iranian-vice-president-masoumeh-ebtekar-tests-positive-for-coronavirus (Accessed: October 1, 2020).
• Referans 28: Karabulut B., Şafak O. (2018). “Proxy Wars in Ukraine.” The Journal of Defence Sciences 17(1).
• Referans 29: Krause K., Milliken J. (2009). “Introduction: The Challenge of Non-State Armed Groups.” Contemporary Security Policy 30(2).
• Referans 30: Kossaify, E. (2020). “Hezbollah Allies in Lebanon Must ‘Choose between Bullets and Ballots.’” Arab News. https://www.arabnews.com/node/1731721/middle-east (Accessed: September 9, 2020).
• Referans 31: “Lebanon Protests: How WhatsApp Tax Anger Revealed a Much Deeper Crisis.” (2020). BBC News. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50293636 (Accessed: October 3, 2020).
• Referans 32: Levitt, M. (2014). “Hezbollah’s Syrian Quagmire.” The Washington Institute. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/hezbollahs-syrian-quagmire (Accessed: September 29, 2020).
• Referans 33: Levitt, M. (2015). Hezbollah: The Global Footprint of Lebanon’s Party of God. Georgetown University Press.
• Referans 34: Liberatore, S. (2017). “Meet the Monkey King: China Unveils 15 Foot Tall Fighting ‘megabot’ to Take on the US and Japan.” Mail Online. https://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-4463190/China-s-Monkey-King-robot-Japan.html (Accessed: September 29, 2020).
• Referans 35: Linder, C. (2020). “Russia Says It’s on the Brink of Robot Warfare.” Popular Mechanics. https://www.popularmechanics.com/technology/robots/a32257009/russia-robot-warfare/ (Accessed: September 29, 2020).
• Referans 36: “Lübnan’da Hükümet Istifa Etti.” (2020). DW Türkçe. https://www.dw.com/tr/lübnanda-hükümet-istifa-etti/a-54514227 (Erişim: October 3, 2020).
• Referans 37: “Lübnan Hükümet Kurdu.” (2020). Voltaire İletişim Ağı. https://www.voltairenet.org/article209019.html (Erişim: October 3, 2020).
• Referans 28: Mroue, B. (2020). “IMF Projects Lebanon’s Economy Will Shrink 12% in 2020.” AP News. https://apnews.com/article/34c7df183f284f00966d1aacdbce9f22 (Accessed: October 5, 2020).
• Referans 39: Mumford, A. (2013). Proxy Warfare: War and Conflict in the Modern World. Polity Press.
• Referans 40: Naci, M. (2020). “Irak’ın Yeni Başbakanını Lübnan Hizbullahı Mı Belirliyor?” Şarkul Avsat. https://turkish.aawsat.com//home/article/2114936/irakın-yeni-başbakanını-lübnan-hizbullahı-mı-belirliyor (Erişim: Ağustos 23, 2020).
• Referasn 41: Özcan, Y. (2020). “Macron, Hizbullah Lideriyle Yaptığı Görüşmeyi Haberleştiren Gazeteciyi Azarladı.” Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/macron-hizbullah-lideriyle-yaptigi-gorusmeyi-haberlestiren-gazeteciyi-azarladi/1961321 (Erişim: Eylül 5, 2020).
• Referans 42: Özhan, T. (2010). “Irak’ta Vekalet ve Sefalet Savaşları.” Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. https://www.setav.org/irakta-vekalet-ve-sefalet-savaslari/ (Erişim: Eylül 10, 2020).
• Referans 43: “Patlama Sonrası Yıkıma Uğrayan Beyrut Limanı’yla İlgili Bilinmesi Gerekenler.” (2020). Sputnik Türkye. https://tr.sputniknews.com/ortadogu/202008051042592430-patlamayla-yikima-ugrayan-beyrut-limaniyla-ilgili-bilinmesi-gerekenler/ (Erişim: Ağustos 23, 2020).
• Referans 44: Petzinger, S., Harary D. (2020). “Hezbollah’s Failure to Stop the New Lebanon.” The National Interest. https://nationalinterest.org/blog/middle-east-watch/hezbollah’s-failure-stop-new-lebanon-124071 (Accessed: August 23, 2020).
• Referasn 45: “Rocky 4’ten Ipuçları! Rocky, Ivan’ı Yumrukladı, Robot Sico’yu ‘Makasladı.’” (2020). CHIP Online. https://www.chip.com.tr/haber/rocky-4-ipuclari-rocky-ivani-yumrukladi-robot-sico-i_90296.html (Erişim: Ekim 5, 2020).
• Referans 46: “Secret Facility at Hizballah’s Beirut Hospital Cares for Iranian High-Ups down with Corona.” (2020). DebkaFile. https://www.debka.com/secret-facility-at-hizballahs-beirut-hospital-cares-for-iranian-high-ups-down-with-corona/ (Accessed: August 23, 2020).
• Referans 47: Sindi, S., F., (2020). “İran Için Ortadoğu’da Çember Daralıyor.” Independent Türkçe. www.indyturk.com/node/227181/türkiyeden-sesler/iran-için-ortadoğu’da-çember-daralıyor (Erişim: Ağustos 23, 2020).
• Referans 48: Suciu, P. (2020). “Russia to Hold Firing Tests of Its Combat Robot.” The National Interest. https://nationalinterest.org/blog/buzz/russia-hold-firing-tests-its-combat-robot-166189 (Accessed: August 23, 2020).
• Referans 49: Utley, L. (2018). “Has the 1988 Economist Magazine Prediction Come True?” Bitcoin UK. https://bitcoin.co.uk/1988-economist-magazine-prediction-come-true/ (Accessed: October 5, 2020).
• Referans 50: Wallach P., Myers, J. (2020). “The Federal Government’s Coronavirus Response – Public Health Timeline.” Brooking Institute. https://www.brookings.edu/research/the-federal-governments-coronavirus-actions-and-failures-timeline- and-themes/ (Accessed: September 29, 2020).
• Referans 51: Wehner, M. (2017). “This Is America’s Giant Fighting Robot That Will Take on Japan and China.” BGR. https://bgr.com/2017/08/05/eagle-prime-robot-fight-japan-china/ (Accessed: January 1, 2020).
• Referans 52: “World Health Organization Coronavirus Disease Dashboard.” (2020). World Health Organization. https://covid19.who.int/ (Accessed: October 1, 2020).
• Referans 53: “World Health Organization Director-General’s Opening Remarks at the Media Briefing on COVID-19.” (2020). World Health Organization. https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020 (Accessed: October 1, 2020).
• Referans 54: World Economic Outlook. (2020). https://www.imf.org/en/Publications/WEO#:~:text=World Economic Outlook%2C April 2020%3A The Great Lockdown&text=In a baseline scenario--,normalizes%2C helped by policy support (Accessed: October 5, 2020).
• Referans 55: “Yeni Terminator’den Yeni Kareler.” (2019). CHIP Online. https://www.chip.com.tr/haber/yeni-terminatorden-yeni-kareler_81678.html (Erişim: Ekim 5, 2020).
• Referans 56: Yetkin, M. (2020). “İstanbul’da Öldürülen İran’lı Ajan ve İran’daki Protestolar.” Yetkin Report. https://yetkinreport.com/2019/11/28/istanbulda-oldurulen-iranli-ajan-ve-irandaki-protestolar/ (Erişim: Eylül 9, 2020).