EKONOMİK KRİZ DÖNEMLERİNDE İŞLETMELERİN PERFORMANS ETKİNLİK İNCLEMESİ: BİST’TE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 40 - 60, 30.06.2023

Halis Koçak , Mustafa Kısakürek , Adem Babacan

https://doi.org/10.46482/ebyuiibfdergi.1300289

Cited By: 1

Öz

Türkiye’de 2001 ve 2008 yıllarında yaşanan ekonomik krizler iki farklı dönem olarak çalışmada ele alınmıştır. Her dönem kriz öncesi ve kriz sonrası olmak üzere üç yıllık incelemeye alınan işletmelerin finansal oranlarının yer aldığı kümelerden oluşmaktadır. Böylece krizin işletmeleri nasıl etkilediği karşılaştırılmalı olarak ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Bu çalışmada BİST’te 2001 yılında işlem gören ve finansal tablolarına ulaşılan tekstil işletmelerinin finansal verileri kullanılmıştır. 2001 ve 2008 ekonomik kriz yıllarında işletmelerin performansları ve etkinlikleri ölçülmeye çalışılmıştır. Söz konusu yıllarda Çok Kriterli Karar Verme yöntemlerinden SWARA yöntemi ile finans uzmanlarınca seçilen mali oranlarla belirlenen kriterler ağırlıklandırılmış, TOPSIS yöntemi ile işletmelerin performans sıralaması yapılmıştır. Daha sonra temel Veri Zarflama Analizi yöntemlerinden CCR tekniği ile işletmelerin etkinlik sıralaması yapılmıştır.
Araştırma sonucunda, seçilmiş tekstil işletmelerinin etkinlik ve performans değerlerinin birbirine paralel olduğu tespit edilmiştir. Ekonomik kriz dönemleri tekstil işletmelerini olumsuz etkilemiş ancak bu işletmelerin finansal açıdan hızlıca toparlandıkları görülmüştür. İşletme etkinliklerini olumsuz etkileyen kriterler belirlenerek bunların düzeltilebilmesi için öneriler bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Finansal performans, Tekstil sektörü, Ekonomik kriz, ÇKKV

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

YOK

Kaynakça

• ALANTAR, D. (2008). “Küresel Finansal Kriz: Nedenleri ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme”, Maliye Finans Yazıları, Sayı: 81.
• ARI, A., ÖZKESKİN N., “Türkiye’deki Bankacılık Krizlerinin Nedenleri:Ekonometrik Bir Yaklaşım”, Finans Politik & EkonomikYorumlar Dergisi, Cilt: 53, Sayı: 622, 2016, s.45-60.
• ARSLAN, Ö. (2019). “Mali Oranların İşletmelerin Etkinlikleri Üzerindeki Etkilerinin VZA Yöntemiyle Analizi: Bist Dokuma Giyim Eşyası Ve Deri Sektörü Üzerinde Bir Uygulama”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(2), 1079-1091.
• AVCI, T. & ÇINAROĞLU, E. (2018). “AHP temelli TOPSIS Yaklaşimi İle Havayolu İşletmelerinin Finansal Performans Değerlemesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İİBF Dergisi, 19(1), 316-335.
• AYDEMİR, İ., (2010), “2008 Krizinin Uşak Tekstil Sektörüne Etkilerinin İncelenmesi (Üretim - Maliyet - Fiyatlandırma Ve İhracat Süreçleri Açısından)”, İnönü Üniv. E-kitap Diğ. Y. Koleksiyonu
• BABACAN, A., KARTAL, M. ve BİRCAN, H. (2007), “Cumhuriyet Üniversitesi’nin Etkinliğinin Kamu Üniversiteleri ile Karşılaştırılması: Bir VZA Tekniği Uygulaması”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, ss.97-114
• BALMUMCU, Ö., ve Süslü, B., (2017). “Para Politikası Açısından Türkiye’de 2001 ve 2008 Kriz Deneyimleri”. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Cilt: 54
• BASHİMOV, G. (2017) “Türk Tekstil ve Hazır Giyim Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü: ASEAN-5 Ülkeleri ile Karşılaştırmalı Analiz” Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2 (Sf. 1-15)
• BÜKEY, A. M. (2020) “Türkiye’de Ekonomik Krizler ve Gelir Dağılımı:1994, 2001 ve 2008 Krizleri Tecrübesi” İKSAD yayınları, Ankara, Mayıs 2020
• ÇOLAK, Ö.F., AKTAŞ, A. (2010). “Makro Ekonomik Göstergelerin Yorumlanması”, 2. Baskı. Ankara: Efil Yayınevi. Aktaran B. DARICI, F. M. ÖCAL, M. C. OKYAR. Ankara, Nobel Yayınevi.
• DARJİ, I. S., & DAHİYA, S. (2023). “Financial Performance Of The Textile İndustry İn INDİA: The Case Of Haryana”, Research Journal of Textile and Apparel, 27(1), 36-53.
• DAYI, F. ve ÇİLESİZ, A. (2022). ” BİST’te Kayıtlı Tekstil, Giyim Eşyası ve Deri Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının BWM Tabanlı TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:11, Yıl:2022, Sayı:1
• DEMİRCAN, C., (2018) “2001 ve 2008 Ekonomik Krizlerinde Türkiye’nin Kriz Yönetim Uygulamaları ve Karşılaştırması” İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekonomi ve Finans ABD. Yüksek Lisans Tezi, S:19
• EĞİLMEZ, M. (2009). “Küresel Finans Krizi Piyasa Sisteminin Eleştirisi”, 5. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• EZİN, Y. (2022). “Tekstil Sektörünün Oran Analizi Ve Topsis Yöntemi İle Değerlendirilmesi”, Kafkas Universitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 13(25), 213-243.
• FARES, N. and LLORET, J. (2022). “An İntegrated Swot-Ahp-Fuzzy Topsıs Approach For Maturity Management Following The Covıd-19 Outbreak: Lessons Learned From Fast Fashion”, Journal of Global Operations and Strategic Sourcing Vol. 15 No. 4, 2022 pp. 510-533
• GÖÇER, İ. (2013). Küresel Ekonomik Krizin Etkileri: Panel Veri Analizi. http://sbe. balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c16s29/makale/163-188.
• GÜRKAN, A., (2005) “1994 ve 2001 Yılı Krizlerinin Tekstil ve Tekstil Ürünleri Sektörüne Etkilerinin Oran Analizi Yardımıyla İncelenmesi”, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TC Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankara, Ekim 2005
• IŞILDAK, M. S. (2018). “Bist’de Dokuma, Giyim Eşyası ve Deri İşletmelerinin TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performans Analizi”, Dicle Üniversitesi, İİBF Dergisi, Cilt: 8, Sayı:16, s.116-130.
• JASWAL, S., CHOWDHARY, M. (2016) “Sustainability Challenges Faced By The Indian Textile Industry – Policy Implications”, IOSR Journal Of Humanities And Social Science (IOSR-JHSS) Volume 21, Issue 6, Ver. 3 (June. 2016) PP 70-81
• KARABULUT, R. ve SOLAK, B., (2012) “Finansal Sistemin Küreselleşme Serüveni”, Turgut Özal Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Kong.-2, Küresel Değişim ve Demokratikleşme, Malatya, s. 1083
• KARAÇOR, Z., Konya, S., Karaer., (2017). 2008 Küresel Ekonomik Krizinin Türkiye Ekonomisine Etkileri: 2001 Krizi İle Bir Karşılaştırma. https://atif.sobiad.com/index.jsp? Erişim tarihi: 24/09/2020
• KARAHAN, M. ve ÖZDURAN, M. (2012). 2008 Küresel Krizi Sonrası Dönemde Tekstil Sektörünün Mali Oranlar Yöntemiyle Finansal Durum Analizi. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, S: 217-239
• KILINÇ, Z. ve KONUŞKAN, A. (2022). “Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Bıst Sürdürülebilirlik Endeksindeki İşletmelerin Etkinliklerinin Ölçülmesi”, Journal of Public Economy and Public Financial Management Cilt: 2 Sayı: 1 Ağustos 2022 s:31-40
• KİBRİTCİOĞLU, A. (2009). “Türkiye’de Ekonomik Krizler ve Hükümetler, 1969-2001” Yeni Türkiye Dergisi Ekonomik Kriz Özel Sayısı, Ankara 2001
• MUGHAL, S. L. (2014). “Implications of Global Financial Crisis on Textile Industry of Pakistan”, Journal of Law, Policy and Globalization, (Online) Vol.26, 2014
• ÖZDEN, Ünal H. (2008), “Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Türkiye’deki Vakıf Üniversitelerinin Etkinliğinin Ölçülmesi”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt:37, Sayı:2, s.167-185
• Sayılır, Ö. (2013). “Finansal Tablolar Analizi”, Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Yayınları Yayın No:1949, (8. Bölüm), Eskişehir.
• SELÇUK, B. & YILMAZ, N. (2008). Küresel Finansal Sistemde Değişim Ve Türkiye’ye Etkileri. http://bsy.marmara.edu.tr/Konferanslar/2008/33.pdf
• TARAKCI, C. C., (2019). “Türkiye'de Yaşanan Ekonomik Krizler, Mali Etkileri Ve Kamusal Tedbirler: 2001 Ve 2008 Krizleri” İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• TELLİ, A. (2013). “1999,2000, 2001 ve 2008 Kriz Dönemlerinde Türk Ticari Bankalarının Karlılıklarının Lojistik Regresyon Analizi İle İncelenmesi”, Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bankacılık ve Finans Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• TEMİZEL, F. ve BAYÇELEBİ, E. B., (2016). “ Finansal Oranların TOPSIS Sıralaması ile Yıllık Getiriler Arasındaki İlişki: Tekstil İmalatı Sektörü Üzerine Bir Uygulama”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt/Vol.: 16 - Sayı/No: 2 (159-170)
• TEZCAN, B., EREN, T., ÖZCAN, E. ve GÜR, Ş., (2019). “Bir Tekstil İşletmesinde Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri ile personellerin değerlendirilmesi”, Trakya Üniversitesi, İİBF E-Dergi Cilt:8 Sayı:2 (1-20)
• TURGUT, A. (2007), “Türleri, Nedenleri ve Göstergeleriyle Finansal Krizler”TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Cilt: 20, Sayı:4-5, Kasım 2006 / Şubat 2007, s.35-46.
• YURDAKUL, H. (2015). 2008 küresel ekonomik krizi ve Türkiye’ye etkisi. Sahipkıran Akademi Yazıları.
• http://sahipkiran.org/2015/01/12/kuresel-ekonomik-kriz
• https://paratic.com/2001-krizi/ Erişim tarihi 21/09/2020
• https://ekonomiatlasi.com/enflasyon-orani Erişim tarihi 03/10/2021
• http://www.itkib.org.tr Konfeksiyon İhracat Değerlendirme Notu Haziran 2021 Erişim tarihi 19/05/2023
• http://www.kap.org.tr Erişim tarihi 15/06/2020 - 03/10/2021 arası farklı tarihlerde
• https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/6121b7aa-7946-4353-b0f2-9cbab7e289b2/TurkLirasi.html?MOD=AJPERES Erişim tarihi: 11/06/2023
• https://www.tuik.gov.tr/indir/metodolojikDokumanlar/yillik_gsyh_metod_tr.pdf Erişim tarihi: 11/06/2023