Paleogeographic and Geoarchaeological Researches in Yeşilova Mound, the Oldest Known Settlement of İzmir

Yıl 2014, Cilt: 23 Sayı: 1, 43 - 55, 01.06.2014

Aylin Karadaş

Öz

With its 8500 years of settlement history, Yeşilova Mound is known to be the oldest settlement site in İzmir according to the recent archaeological studies. Thus, this finding has a great importance for prehistoric research in the Western Anatolian region. The mound is located on the eastern part of Bay of İzmir in Bornova Plain where city of İzmir is settled. The mound covers a broad area (70.000 m²). The base level of the mound is 14 meter above the recent sea level and the cultural layers, starting under 3-4 m recent surface of Bornova Plain, are found in alluvial depositions. Yeşilova Mound, 4 km far away from the present coastline, is located inner part of the plain between the Manda River and its tributary. Since 2005 geoarchaeological researchbased on core drillings have been conducting in the excavation area and surroundings in order to reveal the past geographical conditions that affected the residents in Yesilova Mound. In this paper the results of these studies comprising stratigraphic characteristics of alluvial sediments and paleogeographical changes are presented.

Key words: Geoarchaeology, Holocene, paleogeography, alluvial geomorphology

Anahtar Kelimeler

Geoarchaeology, Holocene, paleogeography, alluvial geomorphology were investigated for the domain of Turkey via regional climate model simulations. In order to

İzmir'in Bilinen İlk Yerleşmesi Yeşilova Höyüğü'nde Jeoarkeoloji ve Paleocoğrafya Araştırmaları

Öz

Son yıllarda İzmir ve çevresinde yürütülen arkeolojik çalışmalar, İzmir’in bilinen en eski yerleşim alanının Yeşilova Höyüğü olduğunu göstermiştir. Yerleşim tarihi 8500 yıl öncesine giden ve Batı Anadolu prehistoryası açısından önemli bir yere sahip olan Yeşilova Höyüğü, İzmir İç Körfezi’nin doğu bölümünde, bugünkü İzmir kentinin yayılım gösterdiği Bornova Ovası’nda yer almaktadır. 70 bin metrekarelik geniş bir alanda yayılış gösteren höyüğün ilk kurulduğu yüzey günümüzde deniz seviyesinden 14 metre yüksekte olmakla birlikte höyüğe ait kültür tabakaları bugünkü ova tabanından 3-4 metre kadar aşağıda, ovayı oluşturan alüvyonlar arasında bulunmaktadır. Höyüğün yerleşim alanı günümüzde güncel kıyı çizgisinden 3800 metre kadar içeride Bornova Ovası’nın iç kesimlerinde yer almakta, aynı zamanda İzmir Körfezi’ne dökülen Manda Deresi ve kolu arasında bulunmaktadır. Bu çalışmada 2005’ten beri höyük üzerinde ve çevresinde yapılan delgi sondajlardan elde edilen verilerin jeoarkeolojik değerlendirmesi yapılarak Yeşilova Höyüğü sakinlerinin yaşadıkları döneme ait paleocoğrafya koşulları ortaya konulmuştur. 

 Anahtar kelimeler: Jeoarkeoloji, Holosen, paleocoğrafya, alüvyal jeomorfoloji

Anahtar Kelimeler

Jeoarkeoloji, Holosen, paleocoğrafya, alüvyal jeomorfoloji

Kaynakça

• bugünkü kıyı çizgisinden 1,5 km içeriye arasında değişmektedir. Höyüğün yayılım alanı
• sokulmuştur. Yeşilova Höyüğü’nün kıyıya en
• mevcut delgi sondajlara göre yaklaşık 70.000
• yakın olduğu bu dönemde, kıyıya olan uzaklığı 2,5 km dir.
• Delgi sondajlardan elde edilen sonuçlar 8500 yıl
• öncesinde buraya gelen ilk toplulukların doğudan
• batıya doğru az eğimli ve hafif arızalı ova yüzeyi
• üzerinde yerleştiklerini göstermiştir. Kalkolitik etkilendiğini göstermiştir. Nitekim yer yer ovanın
• döneme kadar zaman zaman kesintilerle süren
• bugünkü yüzeyinin 2 metre aşağısında kültür
• yerleşme evrelerine ait kültür katmanlarının
• kalınlığı, höyüğün yerleştiği ova yüzeyinin dikkati çekmektedir.
• morfolojik özellikleri nedeniyle, 2-5 metre metrekare olarak belirlenmiştir.
• Yeşilova Höyüğü’nde yürütülen çalışmalar,
• höyüğün yerleşme tarihi içinde zaman zaman seller
• meydana geldiğini ve burada yaşayan insanların
• çevrede meydana gelen sellerden ve taşkınlardan
• katmanları arasında eski taşkınlara ait birikimler
• Akdeniz, N., Konak, N., Öztürk, Z. ve Çakır, M.H., 1986. İzmir-Manisa Dolaylarının Jeolojisi. MTA Rapor No: 7929, Ankara.
• Derin, Z., 2009. ‘Tarih Öncesi Dönemde İzmir’. İzmirli Olmak Sempozyum Bildirileri 22-24 Ekim 2009 Bildiriler Kitabı, 37-44, İzmir.
• Derin, Z., 2010. ‘İzmir’in Tarih Öncesi Dönemi ve Yeşilova Höyüğü’. Dr. Eren Akçiçek’e Armağan Kitabı (Hazırlayan: Gökser Gökçay), 57-71, İzmir
• Doğer, E., 2006. İzmir'in Smyrna'sı: Paleolitik Çağ'dan Türk Fethine Kadar. İletişim yayınları.
• Fleming, K., Johnston, P., Zwartz, D., Yokoyama, Y., Lambeck, K., Chappell, J., 1998. “Refining the Eustatic Sea- Level Curve Since the Last Glacial Maximum Using Far-and Intermediate-Field Sites”, Earth and Planetary Science Letters 163, 327-342.
• Karadaş, A., 2012. ‘Bornova Ovası ve Çevresinin Fiziki Coğrafyası’. Doktora Tezi Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 332 sayfa.
• Kayan İ., 1991. ‘Holocene Geomorphic Evolution of the Beşik Plain and Changing Environment of Ancient Man’. Studia Troica. Band 1, p. 79-92. Philipp von Zabern, Mainz am Rhein. Germany.
• Kayan, İ., 1996. ‘Yeni Yaklaşımlarla Türkiye’nin Plio-Kuaterner Paleocoğrafyası’. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi III. Coğrafya Sempozyumu “21. Yüzyıla Doğru Türkiye” Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara.
• Kayan, İ., 1996b. ‘Troia’da Son 6000 Yılda Doğal Çevre Değişmeleri’. Yerleşim ve Çevre Sorunları: Çanakkale İli Sempozyumu Bildiriler Kitabı. (Ed. A. Filibeli). Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü ve Çanakkale Belediyesi. 9-13 Eylül 1996, Çanakkale.
• Kayan İ., Kraft J.C., 1997. ‘Selçuk Ovasında Efes Kültürünün Gelişimine Coğrafi Çevrenin Etkileri’. Birinci Uluslararası Geçmişten Günümüze Selçuk Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 113-123.
• Kayan, İ., 2000. ‘İzmir Çevresinin Morfotektonik Birimleri ve Alüvyal Jeomorfolojisi’. Batı-Anadolu’nun Depremselliği Sempozyumu (BADSEM) 2000 Bildiriler Kitabı, 103-111. İzmir.
• Öner, E., 2001. ‘Eşen Çayı Delta Ovası’nın Alüvyal Jeomorfolojisi ve Jeoarkeolojik Değerlendirmeler’. Türkiye Kuvaterneri Çalıştayı Makaleler Kitabı, 103-121, İstanbul.
• Peltier, W.,R., 2002. “On Eustatic Sea Level History: Last Glacial Maximum to Holocene”, Quaternary Science Reviews 21, 377-396.
• Şengör, A.M.C., 1980. Türkiye’nin Neotektoniğinin Esasları, Türkiye Jeoloji Kurumu Konferanslar Serisi, No: 2.