OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK İLE SOSYAL BECERİLER ARASINDAKİ İLİŞKİ VE SOSYAL BECERİLERİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Year 2024, Issue: 53, 178 - 195, 30.06.2024

Hatice Pınar Aksoy Gülümser Gültekin Akduman Merve Şepitci Sarıbaş Arzu Özyürek

https://doi.org/10.33418/education.1421227

Abstract

Bu çalışma, okul öncesi dönemdeki çocuklarda psikolojik sağlamlık ile sosyal beceriler arasındaki ilişkinin ve sosyal becerilerin hangi kişisel değişkenlerden etkilendiğinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmada, ilişkisel tarama modeli ve sınıflama modellerinden olan karar ağacı kullanılmıştır. Araştırmanın örnekleminde 315 çocuk yer almaktadır. Verileri toplamada “Genel Bilgi Formu”, “Çocuk Ego Sağlamlığı Ölçeği” ve “Okul Öncesi Sosyal Beceri Değerlendirme Ölçeği” kullanılmıştır. Çocukların psikolojik sağlamlıklarıyla sosyal becerileri arasındaki ilişki Pearson Korelasyon Katsayısı, çocukların sosyal becerilerinin hangi değişkenlerden etkilendiği ise CHAID algoritması kullanılarak ortaya konulmuştur. Araştırmanın sonucunda, çocukların psikolojik sağlamlıklarıyla sosyal beceri düzeyleri arasında orta düzeyli pozitif yönde bir ilişki saptanmıştır. CHAID analizleri, anaokulundaki çocukların başlangıç becerilerinin anasınıfındakilerden, kız çocukların arkadaşlık becerilerinin erkek çocuklarınkinden, 61-72 aylık çocukların duygularını yönetme becerilerinin 48-60 aylık çocuklarınkinden, 61-72 aylık kız çocuklarının duygularını yönetme becerilerinin 61-72 aylık erkek çocuklarınkinden, kız çocukların sosyal beceri düzeylerinin erkek çocuklarınkinden anlamlı derecede yüksek olduğunu göstermiştir. Kişisel değişkenlerin, çocukların akademik destek becerilerinde farklılık oluşturmadığı görülmüştür. Sonuçlar doğrultusunda çocukların psikolojik sağlamlıklarını ve sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

CHAID analizi, çocuk, psikolojik sağlamlık, sosyal beceriler

References

• Akkök, F. (2006). İlköğretimde sosyal becerilerin geliştirilmesi (anne-baba el kitabı). Özgür Yayınları.
• Aksoy, P. (2009). Okul öncesı̇ eğı̇tı̇m kurumlarının eğı̇tı̇m ortamlarının nı̇telı̇ğı̇nı̇n bazı değı̇şkenler açısından ı̇ncelenmesı̇ (Tokat ili örneği) (Tez No. 232005) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Aktaş Özkafacı, A. (2009). Annenin çocuk yetiştirme tutumu ile çocuğun sosyal beceri düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 449765) [Yüksek lisans tezi, Arel Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Altıntaş, H. (2019). Öğretmenlerin çocuklarla kurdukları ilişkiyi algılama biçimleri ile çocukların sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 566262) [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi-Antalya]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Arı, M., & Yaban, E. H. (2016). Okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal davranışları: Mizaç ve duygu düzenlemenin rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 125-141. https://doi.org/10.16986/HUJE.2015014655
• Arslan, E., Durmuşoğlu Saltalı, N., & Yılmaz, H. (2011). Social skills and emotional and behavioral traits of preschool children. Social Behavior and Personality, 39(9), 1281-1288. https://doi.org/10.2224/sbp.2011.39.9.1281
• Arslan, G. (2015). Çocuk ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin (ÇGPSÖ) psikometrik özellikleri: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 16(1), 1-12. https://doi.org/10.12984/eed.23397
• Atmaca, R. N., Gültekin Akduman, G., & Şepitci Sarıbaş, M. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin bazı demografik özelliklere göre incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(2), 157-173. https://doi.org/10.47714/uebt.768067
• Aykır, T., & Çifci Tekı̇narslan, İ. (2012). Okul öncesi dönemdeki zihinsel yetersizliği olan ve olmayan çocukların sosyal becerileri ve problem davranışlarının karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 627-648.
• Bacanlı, H., & Erdoğan, F. (2003). Matson Çocuklarda Sosyal Beceri Değerlendirme Ölçeği’nin (MESSY) Türkçeye uyarlanması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 351-379.
• Balaban Dağal, A., & Bayındır, D. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarının ego sağlamlık düzeylerinin incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(1), 132-150. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.196720182169
• Bayhan, S. P., & Artan, İ. (2004). Çocuk gelişimi ve eğitimi. Morpa Kültür Yayınları.
• Bayındır, D., Güven, G., Sezer, T., Akşin Yavuz, E., & Yılmaz, E. (2017). The relationship between maternal acceptance-rejection levels and preschoolers’ social competence and emotion regulation skills. Journal of Education and Learning, 6(2), 305-316. https://doi.org/10.5539/jel.v6n2p305.
• Bayındır, D., Önder, A., & Balaban Dağal, A. (2016, 19-22 Mayıs). Temperament and resiliency as predictor factors of preschoolers’ school readiness [Konferans sunumu]. 10. Sosyal ve Davranış Bilimleri Araştırma Konferansı, Saraybosna, Bosna Hersek.
• Bektaş, M., & Özben, Ş. (2016). Evli bireylerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin bazı sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 215-240. https://doi.org/10.18026/cbusos.16929
• Benard, B. (1991). Fostering resiliency in kids: Protective factors in the family, school, and community. Northwest Regional Educational Laboratory. Bierhoff, H. W. (2002). Prosocial behaviour. Psychology Press.
• Block, J., & Block, J. H. (2006). Venturing a 30-year longitudinal study. American Psychologist, 61, 315-327. https://doi.org/10.1037/0003-066X.61.4.315
• Brown, J., Barbarin, O., & Scott, K. (2013). Socioemotional trajectories in black boys between kindergarten and the fifth grade: The role of cognitive skills and family in promoting resiliency. American Journal of Orthopsychiatry, 83(2,3) 176-184. https://doi.org/10.1111/ajop.12027.
• Buckner, J. C., Mezzacappa, E., & Beardslee, W. R. (2003). Characteristics of the resilient youths living in poverty: The role of self-regulatory processes. Development and Psychopathology, 15(1), 139-162. https://doi.org/10.1017/S0954579403000087
• Burchinal, M. R., Roberts, J. E., Riggins, R., Zeisel, S., Neebe, E., & Bryant, M. (2000). Relating quality of center child care to early cognitive and language development longitudinally. Child Development, 71(2), 339-357. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00149
• Cahill, H., Beadle, S., Farrelly, A., Forster, R., & Smith, K. (2014). Building resilience in children and young people. Retrieved January 26, 2021, from https://www.education.vic.gov.au/Documents/about/department/resiliencelitreview.pdf
• Carter, A. S., Briggs Gowan, M. J., & Davis, N. O. (2004). Assessment of young children's social‐emotional development and psychopathology: Recent advances and recommendations for practice. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(1), 109-134. https://doi.org/10.1046/j.0021-9630.2003.00316.x.
• Chen, X., Li, D., Li, Z., Li, B., & Liu, M. (2000). Sociable and prosocial competence in Chinese children: Common and unique contributions to social, academic, and psychological adjustment. Developmental Psychology, 36(3), 302-314. https://doi.org/10.1037/0012-1649.36.3.302
• Choi, D. H., & Kim, J. (2003). Practicing social skills training for young children with low peer acceptance: A cognitive-social learning model. Early Childhood Education Journal, 31(1), 41-46. https://doi.org/10.1023/A:1025184718597
• Compas, B. E., Jaser, S. S., & Benson, M. A. (2009). Coping and emotion regulation: Implications for understanding depression during adolescence. In S. Nolen Hoeksema, & L. M. Hilt (Eds.), Handbook of depression in adolescents (pp. 419-440). Routledge/Taylor & Francis Group.
• Crick, N., Casas, J., & Mosher, M. (1997). Relation and overt aggression in preschool. Developmental Psychology, 33(4), 579-588. https://doi.org/10.1037//0012-1649.33.4.579
• Çakar, F. S., Karataş, Z., & Çakır, M. A. (2014). Yetişkin Yılmazlık Ölçeği: Türk kültürüne uyarlanması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(32), 22-39.
• Çelik, E. (2013). Lise son sınıf öğrencilerinin yılmazlık özelliklerinin duygusal dışavurum açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 221-236.
• Çetin, F., Alpa Bilbay, A., & Albayrak Kaymak, D. (2003). Araştırmadan uygulamaya çocuklarda sosyal beceriler: Grup eğitimi. Epsilon Yayınları.
• Çetinkaya, A., & Özyürek, A. (2021). Okul öncesi dönem çocuklarda ego sağlamlığı ve ruhsal uyum arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(3), 147-163. https://doi.org/10.47714/uebt.1014365
• Çimen, S. (2000). Ankara'da üniversite anaokullarına devam eden 5-6 yaş çocuklarında psiko-sosyal gelişimlerinin incelenmesi (Tez No. 95721) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çubukçu, Z., & Gültekin, M. (2000, 27-30 Eylül). İlköğretimde sosyal becerilerin gerçekleşme düzeyi [Kongre sunumu]. IX. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Erzurum.
• Dent Jeyarajah, R., & Cameron Sean, R. J. (2003) Developing resilience in children who are in public care: The educational psychology perspective. Educational Psychology in Practice, 19(1), 3-19. https://doi.org/10.1080/0266736032000061170
• Dong Peng, Y., Li, J. L., Lun, R., & Chao, Z. (2008). Applications of data mining methods in the evaluation of client credibility. In C. Soares, Y. Peng, J. Meng, T. Washio, & Z. H. Zhou (Eds.), Applications of data mining in e-business and finance (pp. 35-43). IOS.
• Durualp, E., & Aral, N. (2010). Altı yaşındaki çocukların sosyal becerilerine oyun temelli sosyal beceri eğitiminin etkisinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(39), 160-172.
• Efilti, E. (2008). Orta öğretim kurumlarında okuyan öğrencilerin saldırganlık ve denetim odağı’nın karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 213-230.
• Eisenberg, N., Fabes, R. A., Guthrie, I. K., Murphy, B. C., Maszk, P., Holmgren, R., & Suh, K. (1996). The relations of regulation and emotionality to problem behavior in elementary school children. Development and Psychopathology, 8(1), 141-162. https://doi.org/10.1017/S095457940000701X
• Eisenberg, N., Spinrad, T. L., Fabes, R. A., Reiser, M., Cumberland, A., Shepard, S. A., ... Thompson, M. (2004). The relations of effortful control and impulsivity to children’s resiliency and adjustment. Child Development, 75(1), 25-46. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2004.00652.x
• Eisenhower, A. S., Baker, B. L., & Blacher, J. (2007). Early student-teacher relationships of children with and without ıntellectual disability: contributions of behavioral, social, and self-regulatory competence. Journal of School Psychology, 45(4), 363-383. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2006.10.002
• Elibol Gültekin, S. (2008). 5 yaş çocuklarının sosyal becerilerinin bazı değişkenler açısından değerlendirilmesi (Tez No. 232007) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Erata, F., & Özbey, S. (2020). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden çocukların psikolojik sağlamlık düzeylerinin bazı demografik değişkenlere göre incelenmesi. Pearson Journal Of Socıal Scıences & Humanıtıes, 5(9), 125-151.
• Erdoğdu, M. (2008). Duygusal zeka’nın bazı değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), 62-76.
• Erten, H. (2012). Okul öncesi eğitime devam eden 5-6 yaş çocuklarının sosyal beceri, akran ilişkileri ve okula uyum düzeyleri arasındaki ilişkilerin izlenmesi (Tez No. 322435) [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi-Denizli]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Fenwick Smith, A., Dahlberg, E. E., & Thompson, S. C. (2018). Systematic review of resilience-enhancing, universal, primary school-based mental health promotion programs. BMC Psychology, 6(1), 30-4. https://doi.org/10.1186/s40359-018-0242-3
• Fraser, M. W., Richman, J. M., & Galinsky, M. J. (1999). Risk, protection and resilience: Toward a conceptual framework for social work practice. Social Work Research, 23, 129-208. http://dx.doi.org/10.1093/swr/23.3.131
• George, D., & Mallery, P. (2003). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference. Allyn & Bacon.
• Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerinde bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128.
• Gizir, Z. (2002). Anaokuluna devam eden dört-beş yaş çocuklarında sosyal davranışların gelişimi ile benlik saygısı arasında ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Görgü, E. (2015). Okula devam eden 5-6 yaş grubu çocukların bağlanma biçimleri ve sosyal davranışları ile annelerinin bağlanma biçimi ve kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 381742) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Graber, R., Pichon, F. & Carabine, E. (2015) Psychological resilience: Capturing the state of the research. Literature review. London: Overseas Development Institute.
• Greene, R. R. (2002). Holocaust survivors: A study in resilience. Journal of Gerontological Social Work, 37(1), 3-18. https://doi.org/10.1300/J083v37n01_02
• Gresham, F. M., & Elliott, S. N. (1990). Social skills raiting system. Mn. Circle Pines, Ags.
• Gresham, F. M., Sugai, G., & Horner, R. H. (2001). Interpreting outcomes of social skills training for students with high-ıncidence disabilities. Exceptional Children, 67(3), 331-344. https://doi.org/10.1177/001440290106700303
• Gülay Ogelman, H., & Özyürek, A. (2020). Koruyucu ve biyolojik aileye sahip okul öncesi çocukların ego sağlamlıklarının karşılaştırılması. Current Research in Social Sciences, 6(2), 161-169. https://doi.org/10.30613/curesosc.758158
• Gülay Ogelman, H., Güngör, H., Körükçü, Ö., Erten Sarıkaya, H., & Erol, A. (2016). Resmi bağımsız anaokulları ile anasınıfları bulunan ilkokul ve ortaokulların açık oyun alanlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi (Denizli örneği). USBES V, 2016 Bildiriler Kitabı, 319-330.
• Günder, E. (2011, 8-10 Eylül). Okul öncesi dönemde çocukların sosyal uyum becerilerinin değerlendirilmesi [Kurultay sunumu]. 20. Eğitim Bilimleri Kurultayı, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Günindi, Y. (2011). Bağımsız anaokullarına ve anasınıflarına devam eden çocukların sosyal becerilerinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 133-144.
• Gürgan, U. (2006). Yılmazlık Ölçeği (YÖ): Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39(2), 45-74.
• Hall, J., Sylva, K., Melhuish, E., Sammons, P., Siraj Blatchford, I., & Taggar, B. (2009). The role of pre-school quality in promoting resilience in the cognitive development of young children. Oxford Review of Education, 35(3) 1-43. https://doi.org/10.1080/03054980902934613
• Hamilton, M., & Redmond, G. (2010). Conceptualisation of social and emotional wellbeing for children and young people, and policy implications for the Australian Research Alliance for Children and Youth and the Australian Institute of Health and Welfare. Retrieved February 13, 2021, from http://australianchildwellbeing.com.au
• Han, L., Zhao, S. Y., Pan, X. Y., & Liao, C. J. (2018). The impact of students with left-behind experiences on childhood: The relationship between negative life events and depression among college students in China. International Journal of Social Psychiatry, 64(1), 56-62. https://doi.org/10.1177/0020764017739332
• Harms, C., Pooley, J. A., & Cohen, L. (2017). The protective factors for resilience scale (PFRS): Development of the scale. Cogent Psychology, 4(1), 1-16. https://doi.org/10.1080/23311908.2017.1400415
• Harrod, N. R., & Scheer, S. D.(2005). An exploration of adolescent emotional intelligence in relation to demographic characteristics. Adolescence, 40(159), 503-512.
• Herrman, H., Stewart, D. E., Diaz-Granados, N., Berger, E. L., Jackson, B., Yuen, T. (2011). What is resilience? The Canadian Journal of Psychiatry, 56(5), 258-265. https://doi.org/10.1177/070674371105600504
• Hosokawa, R., & Katsura, T. (2017). A longitudinal study of socioeconomic status, family processes, and child adjustment from preschool until early elementary school: The role of social competence. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 11(1), 1-28. https://doi.org/10.1186/s13034-017-0206-z
• Howell, K. H., Graham Bermann, S.A., Czyz, E., & Lilly, M. (2010). Assessing resilience in preschool children exposed to ıntimate partner violence. Violence and Victims, 25(2), 150-164. https://doi.org/10.1891/0886-6708.25.2.150
• Ilgın, T. İ. (2018). Okul öncesi çocukların sosyal beceri düzeyleri ve sosyal değer kazanımları ile ebeveyn sosyal beceri düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 515994) [Yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi-Karabük]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• İleri, G., & Gültekin Akduman, G. (2019). Okul öncesi dönem çocukların sosyal beceri düzeyleri ile zorba ve kurban çocuk davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 581-587. https://doi.org/10.17719/jisr.2019.3380
• Jamyang Tsherıng, K. (2004). Social competence in preschoolers: an evaluation of the psychometric properties of the preschool Social Skills Rating System (SSRS) [Unpublished doctoral dissertation]. Pace University.
• Jaureguizar, J., Garaigordobil, M., & Berneras, E. (2018). Self-concept, social skills, and resilience as moderators of the relationship between stress and childhood depression. School Mental Health, 10, 488-499. https://doi.org/10.1007/S12310-018-9268-1
• Kadim, M. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin oyun etkinliklerine ilişkin öz-yeterliklerinin görev yapılan okul türüne göre incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 2(1), 1-21.
• Kara, F. C. (2019). 3-6 yaş çocukların sosyal beceri düzeyleri ile annelerinin çocuk yetiştirme tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 650682) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayıncılık.
• Karoğlu, H., & Ünüvar, P. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının gelişim özellikleri ve sosyal beceri düzeyleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 231-254.
• Keane, S. P., & Calkins, S. D. (2004). Predicting kindergarten peer social status from toddler and preschool problem behavior. Journal Of Abnormal Child Psychology, 32(4), 409-423. https://doi.org/10.1023/B:JACP.0000030294.11443.41
• Kıran, E. (2017). Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında Türkiye’de çocuk gelinler. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi ICOMEP 2017 Özel Sayısı, 1-8.
• Kim, M. J., Doh, H. S., Hong, J. S., & Choi, J. S. (2011). Social skills training and parent education programs for aggressive preschoolers and their parentsin South Korea. Children and Youth Services Review, 33(6), 838-845. https://doi.org/10.1016/jchildhood.2010.12.001
• Köse, N. (2009). 7-13 yaş çocuklarının duygusal zeka düzeyleri (Tez No. 239853) [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi-Samsun]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kurtulan, B. (2015). Erken çocukluk döneminde (4–7 yaş) bilişsel beceriler ile sosyal beceriler arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 414393) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kwok, O., Hughes, J. N., & Luo, W. (2007). Role of resilient personality on lower achieving first grade students' current and future achievement. Journal of School Psychology, 45(1), 61-82. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2006.07.002
• Laibe, D., Carlo, G., Torquati, J., & Ontai, L. (2004). Children’s perception of family relationships as assessed in a doll story completion task: Links to parenting, social competence and externalizing behavior. Social Development, 13(4), 551-569. https://doi.org/10.1111/J.1467-9507.2004.00283.X
• LeBuffe, P. A. (2002). Can we foster resilience? An evaluation of a prevention program for preschoolers. Retrieved February 1, 2021, from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED477671.pdf
• Lepore, S. J. ve Revenson, T. A. (2014). Resilience and posttraumatic growth: Recovery, resistance, and reconfiguration. In Calhoun, L. G. ve Tedeschi, R. G. (Eds.), Handbook of posttraumatic growth: Research & practice (pp. 24-46). New York: Psychology Press.
• Lloyd, A., McKay, R. T., & Furl, N. (2022). Individuals with adverse childhood experiences explore less and underweight reward feedback. Proceedings of the National Academy of Sciences, 119(4).
• Luthar, S. S., Cichetti, D., & Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3), 543-562. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00164
• Mandleco, B. L., & Peery, J. C. (2000). An organizational framework for conceptualizing resilience in children. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing, 13(3), 99-111. https://doi.org/10.1111/j.1744-6171.2000.tb00086.x
• Masten, A. S., & Reed, M. J. (2002). Resilience in development. In C. R. Snyder, & S. J. Lopez (Eds.), The handbook of positive psychology (pp. 74-88).Oxford University Press.
• Mavi Dervişoğlu, C. (2007). Okul öncesi kurumlarına devam eden 6 yaş çocuklarının, sosyal becerilerini ve problem davranışlarını etkileyen faktörlerin incelenmesi (Tez No. 231494) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Mercurio, C. M. (2003). Guiding boys in the early years to lead healthy emotional lives. Early Childhood Education Journal, 30(4), 255-258. https://doi.org/10.1023/A:1023343825689
• Merrel, K. W., Juskelis, M.P., Tran, O. K., & Buchanan, R. (2008). Social and emotional learning in the classroom: Evaluation of strong kids and strong teens on students’social emotional knowledge and symptoms. Journal of Applied School Psychology, 24(2), 209-224. https://doi.org/10.1080/15377900802089981
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implemention. JosseyBass.
• Mertler, C. A., & Vannatta, R. A. (2005). Advanced and multivariate statistical methods: Practical application and interpretation. Pyrczak Publishing.
• Mukay Yüksel, M. (2009). Okul Sosyal Davranış Ölçeklerinin (OSDÖ) Türkçeye uyarlanması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1605-1650.
• Nisbet, R., Elder, J., & Miner, G. (2009). Handbook of statistical analysis and data mining applications. Elsevier Publishing Company.
• Ömeroğlu, E., Büyüköztürk, Ş., Aydoğan, Y., Çakan, M., Kılıç Çakmak, E., Özyürek, A., … Karayol, S. (2014). Okul Öncesi Sosyal Beceri Değerlendirme Ölçeği Öğretmen Formunun geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik analizleri. Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(8), 37-46.
• Önder, A., & Gülay Ogelman, H. (2011). The Reliability-Validity Study For The Ego Resiliency Scale (Teacher-Mother-Father Forms) for children aged between 5 and 6. Uluslararası Hakemli Akademik Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 5-21.
• Önder, A., & Ogelman, H. G. (2011). Beş-Altı Yaş Çocukları için Ego Sağlamlığı Ölçeğinin (Öğretmen-anne-baba formları) güvenirlik geçerlik çalışması. IIB International Refereed Academic Social Sciences Journal, 2(1), 5-21.
• Özbey, S. (2009). Anaokulu ve Anasınıfı Davranış Ölçeğinin geçerlik güvenirlik çalışması ve destekleyici eğitim programının etkisinin incelenmesi (Tez No. 227837) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Özbey, S. (2019). Okul Öncesi Çocuklar İçin Sosyal Duygusal İyi Oluş Ve Psikolojik Sağlamlık Ölçeğinin (PERİK) geçerlik güvenirlik çalışması. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 756-786. https://doi.org/10.26466/opus.518062
• Özdemir, N.,& Adıgüzel, V. (2021). Sağlık çalışanlarında sosyal zekâ, benlik saygısı ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişki ve etkileyen faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 12(1), 18-28. https://doi.org/10.14744/phd.2020.96658
• Öztürker, B. (2014). 6 yaş çocuklarının olumlu sosyal davranışları ile anne ve öğretmen özgeciliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Tez No. 370343) [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Özyürek, A. (2017). Okul öncesi çocukların duyguları tanıma ile duyguları yönetme ve arkadaşlık becerileri arasındaki ilişki. Akademik Bakış Dergisi, 59, 128-140.
• Özyürek, A., Beğde, Z., & Yavuz, N. F. (2014). Okul öncesi çocukların sosyal becerileri ile yakın çevresindeki yetişkin etkileşimleri arasındaki ilişki. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 111-129. https://doi.org/10.5578/JSS.8243
• Park, S. Y., & Cheah, C. S. L. (2005). Korean mothers’ proactive socialisation beliefs regarding preschoolers’ social skills. International Journal of Behavioral Development, 29(1), 24-34.
• Pehlivan, G. (2006). CHAID analizi ve bir uygulama (Tez No. 182850) [Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Polat, Ö., & Aydın, D. (2021). 48-60 aylık çocukların dinleme becerileri ile sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 17(1), 39-53. https://doi.org/10.17244/eku.909094
• Polizzi, C., Lynn, S. J., & Perry, A. (2020). Stress and coping in the time of COVID-19: Pathways to resilience and recovery. Clinical Neuropsychiatry, 17(2), 59-62. https://doi.org/10.36131/CN20200204
• Powell, K. M., Rahm Knigge, R. L., & Conner, B. T. (2021). Resilience Protective Factors Checklist (RPFC): buffering childhood adversity and promoting positive outcomes. Psychological Reports, 124(4), 1437-1461.
• Prince Embury, S. (2015). Assessing personal resiliency in school settings: the resiliency scales for children and adolescents. Journal of Psychologists and Counsellors in Schools, 25(1), 55-65. https://doi.org/10.1017/jgc.2014.22
• Ran, L., Wang, W., Ai, M., Kong, Y., Chen, J., & Kuang, L. (2020). Psychological resilience, depression, anxiety, and somatization symptoms in response to COVID-19: A study of the general population in China at the peak of its epidemic. Social Science & Medicine, 262(113261), 1-6. https://doi.org/10.1016/j.socscimed. 2020.113261
• Reed Victor, E., & Stronge, J. H. (2002). Homeless students and resilience: Staff perspectives on individual and environmental factors. Journal of Children and Poverty, 8(2), 159-183. https://doi.org/10.1080/1079612022000005375
• Rutter, M. (1990). Psychosocial resilience and protective mechanisms. In J. E. Rolf, A. S. Masten, D. Cicchetti, K. Nuechterlein, & S. Weintraub), Risk and protective factors in the development of psychopathology (pp. 181-214). Cambridge University Press.
• Saitoğlu, R. (2020). Okul öncesi çocukların sosyal becerileri ile problem davranışlar ve akran ilişkilerinin sosyo-demografik değişkenlere göre incelenmesi (Tez No. 621223) [Yüksek lisans tezi, Çağ Üniversitesi-Mersin]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• San Bayhan, P., & Artan, İ. (2004). Çocuk gelişimi ve eğitimi. Morpa Yayınları.
• Sazak, E. (2003). Zihin engelli birey için hazırlanan akran aracılı sosyal beceri öğretim programının etkililiğinin incelenmesi (Tez No. 137778) [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi-Bolu]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Seçer, Z., & Karabulut, N. (2016). Anne-babaların duygusal sosyalleştirme davranışları ile okul öncesi çocukların sosyal becerilerinin analizi. Eğitim ve Bilim, 41(185), 147-165. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2016.4378
• Swindells, D., & Stagnitti, K. (2006). Pretend play and parents’view of social competence: The construct validity of the child-initiated pretend play assessment. Australian Occupational Therapy Journal, 53(4), 314-324. https://doi.org/10.1111/j.1440-1630.2006.00592.x
• Sylva, K., Siraj Blatchford, I., Taggart, B., Sammons, P., Melhuish, E., Eliot, K., Totsika, V. (2006). Capturing quality in early childhood through environmental rating scales. Early Childhood Research Quarterly, 21(1), 76-92. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2006.01.003
• Şahan Aktan, B., & Önder, A. (2018). Okul öncesi dönemde psikolojik dayanıklılık. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 4(2), 20-30.
• Şepitci Sarıbaş, M., & Tezel Şahin, F. (2021). Annelerin duygu düzenleme stratejileri ve kişiler arası duygu düzenleme becerilerinin çocuklarının duygu düzenleme becerileriyle ilişkisi. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 12(46), 1226-1261. http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.3036
• Taylor Z. E., Eisenberg N., Spinrad T. L., & Widaman K. F. (2013). Longitudinal relations of intrusive parenting and effortful control to ego-resiliency during early childhood. Child Development, 84(4), 1145-1151. https://doi.org/10.1111/cdev.12054
• Taylor, Z. E., Sulik, M. J., Eisenberg, N., Spinrad, T. L., Silva, K. M., Lemery Chalfant, K., Stover, D. A., & Verrellic, B. C. (2014b). Development of ego-resiliency: Relations to observed parenting and polymorphisms in the serotonin transporter gene during early childhood. Social Development, 23(3), 433-450. https://doi.org/10.1111/sode.12041
• Tenenbaum, H. R., Visscher P., Pons F., & Harris P. L. (2004). emotional understanding in Quechua children from an Agro-Pastoralist village. International Journal of Behavioral Development, 28(5), 471-478. https://doi.org/10.1080/01650250444000225
• Tetik, S., & Akkaya, B. (2018). Üniversite gençlerinin duygu yönetimi becerileri üzerine bir araştırma. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 7(4), 99-121.
• Ulgen, E. K. (2017). Makine öğrenimi bölüm-5 (karar ağaçları). https://medium.com/@k.ulgen90/makine-%C3%B6%C4%9Frenimi-b%C3%B6l%C3%BCm-5-karar-a%C4%9Fa%C3%A7lar%C4%B1-c90bd7593010 sayfasından 12 Aralık 2022’de erişilmiştir.
• Uluyurt, F. (2012). Bazı değişkenlere göre okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş grubu çocuklarının akran ilişkileri (Tez No. 325865) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi-Konya]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ungar, M., Brown, M., Liebenberg, L., Othman, R., Kwong, W. M., Armstrong, M., & Gilgun, J. (2007). Unique pathways to resilience across cultures. Adolescence, 42(166), 287-310.
• Updegraff, K. A., Mchale, S. M., & Crouter, A. C. (2001). Parents involvement in adolescent peer relationships: A comparison of mothers and fathers roles. Journal of Marriage and Family, 63(3), 655-668. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2001.00655.x
• Uysal, A., & Kaya Balkan, İ. (2015). Sosyal beceri eğitimi alan ve almayan okul öncesi çocukların, sosyal beceri ve benlik kavramı düzeyleri açısından karşılaştırılması. Psikoloji Çalışmaları, 35(1), 27-56.
• Uysal, E. (2006). Farklı okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş grubundaki çocukların çoklu zeka kuramına göre incelenmesi (Tez No. 197512) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ünsal, F. Ö. (2016). Okul öncesi çocuklar için psikolojik dayanıklılık programının 5 yaş çocuklarının sosyal becerilerine ve problem davranışlarına etkisi (Tez No. 437069) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Walsh F. (2020) Loss and resilience in the time of COVID-19: Meaning making, hope, and transcendence. Fam Process, 59(3), 898-911. https://doi. org/10.1111/famp.12588 Walsh, F. (2016). Strengthening family resilience. London: The Guilford Press.
• Yaşar Ekici, F. (2015). Okul öncesi eğitime devam eden çocukların sosyal becerileri ile aile özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2). Yüksel G. (2004). Sosyal beceri envanteri el kitabı. Asil Yayın Dağıtım.