Sema Kaygusuz’un “Elif’in E’si” Hikâyesinde Kadın ve İktidar

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 22 - 35, 23.03.2025

Ferda Atlı

https://doi.org/10.31465/eeder.1576318

Abstract

Sema Kaygusuz, 1990’lı yıllardan bugüne özellikle hikâyeciliği ile öne çıkan yazarlardan biridir. Onun yerelden evrensele uzanan sembollerle örülü hikâye metinleri, feminist edebiyat kuramı ile okunmaya oldukça uygundur. Sema Kaygusuz’un roman ve hikâyelerinde kadının ataerkil kültür içindeki sıkışmışlığını sıklıkla işlediği görülmektedir. Hem yaşam hem yazarlık serüveninde babaannesinden çokça etkilendiğini her fırsatta dile getiren Kaygusuz, eserlerinde bilge, yaşlı kadınları konu edinmiştir. Kaygusuz’un özellikle Sandık Lekesi kitabında bulunan “Elif’in E’si” hikâyesi, üç kuşak kadının varoluş macerasını anlatması bakımından dikkat çekicidir. Torununa ad koymak isteyen Neriman Hanım’ın ataerkil kültürde karşılaştığı zorluklar ve bu zorluklarla birlikte geliştirdiği stratejiler hikâyenin ana dokusunu oluşturmaktadır. Erkekle açık açık konuşamayan kadın, ailenin yönetimini daha sessiz ve ‘nabza göre şerbet vererek’ elinde tutmaktadır. Fakat için ve dışın bir olamayışı, kadının erkeğin karşısında her an yeni bir strateji geliştirme gereği duyması onu kendi benliğinden uzaklaştırmaktadır. Hikâye, yüzey yapıda bu sessiz güç savaşının kadın kahramanı Neriman’ı ironik bir dille anlatırken derin yapıda kadının ataerkil kültürde varlık edinme, ad alma bir diğer deyişle kimlik bulma ve kaderini kendi eline alma mücadelesini okura sunmaktadır. Çalışmanın amacı feminist edebiyat kuramı çerçevesinde “Elif’in E’si” hikâyesini irdelemektir.

Keywords

Türk edebiyatı, hikâye, Sema Kaygusuz, kadın, feminist edebiyat kuramı, iktidar

Woman and Power in the Story “Elif’in E’si” by Sema Kaygusuz

Abstract

Sema Kaygusuz is one of the writers who have become prominent since the 1990s, especially with her story-writing career. The texts of her stories, which are endowed with symbols expanding from the local to the universal are highly suitable for reading from a feminist literary theory perspective. It is seen that Sema Kaygusuz has frequently addressed the position of women trapped within the patriarchal culture in her novels and stories. Kaygusuz, who states on every occasion that she has been greatly influenced by her paternal grandmother not only in life but also in her journey as a writer, never misses an opportunity to portray wise, older women in her works. The story named “Elif’in E’si” in Kaygusuz’s book Sandık Lekesi is important in terms of depicting the existential journey of three generations of women. The difficulties experienced by Neriman Hanım, who wants to name her granddaughter, in the patriarchal culture and the strategies she develops along with these difficulties constitute the main plot of the study. The woman, who is unable to speak to the man openly, will hold the reins of power in the family more quietly and by “ingratiatory means”. However, the disconnect between her inner and outer worlds, as well as the woman’s constant need to produce new strategies against the man, will lead her astray from her ego. While the story depicts the heroine of this silent fight for power, Neriman, using an ironic language in the surface structure, it presents the struggle of women to exist in the patriarchal culture, have a name -find an identity, and take their fate into their own hands for the reader in the underlying structure. The purpose of this study is to examine the story “Elif’in E’si” by Sema Kaygusuz in the context of feminist literary theory.

Keywords

Turkish literature, story, Sema Kaygusuz, woman, feminist literary theory, power

References

• Akal, C. B. (2016). İktidarın Üç Yüzü, Ankara: Dost Kitabevi.
• Bachofen, J. J. (2013). Söylence, Din ve Anaerki, çev. Şarman, N., İstanbul: Payel Yayınları.
• Beard, M. (2018). Kadın ve İktidar, çev. Sağlemer, İ., İstanbul: Pegasus Yayınları.
• Berger, J. (2011). Görme Biçimleri, çev. Salman, Y., İstanbul: Metis Yayınları.
• Berktay, F. (2021). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, İstanbul: Metis Yayınları.
• Bourdieu, P. (2019). Eril Tahakküm, çev. Yılmaz, B., İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Campbell, J. (2022). Tanrıçalar ve Tanrıça’nın Dönüşümleri, çev. Küçük, N., İstanbul: İthaki Yayınları.
• Cıbıroğlu, Y. (1996). Kadının Yazısız Tarihi ‘M’ ve ‘N’ Sesi, İstanbul: Payel Yayınları.
• Connell, R.W. (2019). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar, çev. Soydemir, C., İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Delaney, C. (2001). Tohum ve Toprak, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Donovan, J. (2016). Feminist Teori, çev. Bora A.- Ağduk Gevrek, M.- Sayılan, F., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Engels F. (2017). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, çev. Somer, K., Ankara: Sol Yayınları.
• Ersoy, B.; Karadeniz, M. (2022). “Sema Kaygusuz’un Öykülerinde Kadın Karakterler”, Söylem Filoloji Dergisi, 7 (3), s. 789-806.
• Estes, C. P. (2021). Kurtlarla Koşan Kadınlar, çev. Atalay, H., İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Evis, A. (2021). Türk Romanında Postmodernizm -Teori ve İnceleme-, İstanbul: Kriter Yayınları.
• Gümüş, S., Türkeş, Ö. (2010). Sözünü Sakınmadan Programı Sema Kaygusuz’la Röportaj. https://oggito.com/icerikler/sema-kaygusuz-ile-sozunu-sakinmadan/63722. Erişim tarihi: 16.10.2024
• Irigary, L. (2022). Başlangıçta Kadın Vardı, çev. Özallı, İ., Odabaş, M., Ankara: Fol Yayınları.
• Jung, C. G. (2015) (a). Feminen: Dişilliğin Farklı Yüzleri, çev. Soylu, T.V., İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Jung, C. G. (2015) (b). Maskülen: Erilliğin Farklı Yüzleri, çev. Erdinç, D. G., İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Kaygusuz, S. (2015). Sandık Lekesi, İstanbul: Metis Yayınları.
• Kaygusuz, S. (2019). Gaflet Modern Türkçe Edebiyatın Cinsiyetçi Sinir Uçları, (Ed. S. Kaygusuz; D. Gündoğan İbrişim), İstanbul: Metis Yayınları.
• Kitab-ı Mukaddes (2012), İstanbul: Kitab-ı Mukaddes Şirketi.
• Lacan, J. (2012). Baba-nın-adları, çev. Erşen, M., İstanbul: Monokl Yayınları.
• Leader, D. (1998). Kadınlar Neden Yazdıkları Her Mektubu Göndermezler?, çev. Çatlı, N., İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Millet, K. (2011). Cinsel Politika, çev.. Selvi, S, İstanbul: Payel Yayınları.
• Onaran, A. Ş. (2016). Binbir Gece Masalları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Paksoy, H. (2014). Sema Kaygusuz Hikâyelerinde Modern İnsanın Yalnızlığı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C. Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ardahan.
• Parlatır, İ. (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2003). 19 uncu asır Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Çağlayan Yayınları.
• Tura, S. M. (2010). Freud’dan Lacan’a Psikanaliz, İstanbul: Kanat Kitap.
• Woolf, V. (2010). Kendine Ait Bir Oda, çev. Öncü, S., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Woolf, V. (2015). Üç Gine, çev. Güzel, İ., İstanbul: İletişim Yayınları.