Stratonikeia (Karia) Antik Kenti Tuğlaları Üzerinde Arkeometrik İncelemeler

Yıl 2024, , 125 - 139, 28.10.2024

Ayşegül Elibol Tüfekçi , Barış Semiz , Inci Türkoğlu , Gürcan Elçi

https://doi.org/10.51493/egearkeoloji.1414593

Öz

Stratonikeia antik kenti Muğla İli Yatağan İlçesi Eskihisar Mahallesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Alanda 1977 yılından beri düzenli arkeolojik kazılar yapılmaktadır. Antik kentteki yerleşimin MÖ 2. binyıla kadar uzandığı anlaşılmıştır. Alanda Klasik Dönem’den 20. yüzyıla kadar uzanan geniş bir zaman dilimine ait yapıları görmek mümkündür. Bu çalışmada, tuğla numunelerinin arkeometrik karakteristiklerini saptamak, üretim teknolojileri hakkında bilgi edinmek, pişirme sıcaklıklarını ve yerel üretim mi? ve/veya ithal mi? olduklarını belirlemek hedeflenmiştir. Bu kapsamda, antik kent dahilindeki yedi yapıdan toplam 25 tuğla numunesi alınmıştır. Numuneler stereomikroskop, optik mikroskop, renk analizi, XRF, XRPD, SEM-EDS ve istatistiksel yöntemlerle incelenmiştir. Petrografik incelemeler sonucunda tuğla numuneleri üç ana ve bir altgruba ayrılmıştır. Numunelerin çoğunun 750-850oC sıcaklıkta pişirildiği ve benzer kil yataklarından alınmış hammadde ile üretildikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Stratonikeia / Stratonicea, Karia, Antik Tuğlalar, Geç Antik Çağ, Arkeometri.

Archaeometric Studies on Bricks from the Stratonikeia Ancient City in Caria

Öz

The ancient city of Stratonikeia is located within the territory of Eskihisar Neighbourhood in Yatağan District of Muğla Province. Excavations have been undertaken at the site since 1977. Settlement at the site of the ancient city is understood to go back to the second millennium BCE. At the site it is possible to see structures from a wide time span ranging from Classical Period through the twentieth century. Within the scope of the present study, a total of 25 samples were taken from seven structures within the ancient city of Stratonikeia. This study aims to cast light onto the archaeometric characters of the brick samples, to retrieve information on their production technologies, obtain data regarding their firing temperatures and their production sites as local or imports. The samples were investigated using stereomicroscope, optical microscope, color analysis, XRF, XRD, statistical and SEM-EDS methods. Various analyses led to compatible results and the brick samples were categorized into three main groups and one subgroup. It was noted that most of the samples were fired at 750-850oC and all of them were produced with clay taken from similar clay deposits.

Anahtar Kelimeler

Stratonikeia / Stratonicea, Karia / Caria, ancient bricks, Late Antiquity, archaeometry

Destekleyen Kurum

Pamukkale University

Teşekkür

ACKNOWLEDGMENTS This study is based on a master’s thesis prepared by Ayşegül ELİBOL TÜFEKÇİ under the direction of Asst. Prof. Dr. İnci TÜRKOĞLU. Research and advanced analyses were realized with the financial support granted by Pamukkale University’s Scientific Research Coordination Unit (PAU-BAP) with the master’s thesis project no. 2020-ARKE003. We would like to extend our sincere gratitude to Prof. Dr. Bilal SÖĞÜT, the director of excavations at Stratonikeia and Lagina, and Muğla Museum Directorate for giving the permits for the thesis study. Further thanks are due Dr. Duygu TAKANOĞLU, who performed the analyses at PAU ILTAM as well as all others who contributed to the project.

Kaynakça

• Akgün 2020: Y. Akgün, Dede Harabeleri (Gaziantep) Kazılarında Açığa Çıkan Çatı Kiremitlerinin Arkeometrik Karakterizasyonu, Batman University, unpublished master’s thesis, Batman.
• Akyol et al. 2013: A. A. Akyol, E. E. Yıldırım, E. Erten, Y. K. Kadıoğlu, “Olba Kazı Kiremit Örnekleri Arkeometrik Çalışmaları”, Seleucia ad Calycadnum, Olba Kazısı Yayınları, III, 251-269.
• Akyol et al. 2014: A. A. Akyol, Y. K. Kadıoğlu, M. Özyıldırım, “Alahan Manastırı Kiremit Örnekleri Arkeometrik Çalışmaları”, Seleucia ad Calycadnum IV, 175-191.
• Arun and Seçkin 2001: G. Arun, N. Seçkin (eds.), Studies in Ancient Structures, Proceedings of the 2nd International Congress, July 9-13, 2001 İstanbul Turkey, Istanbul.
• Atlıhan et al. 2018: M. A. Atlıhan – T. Koralay – E. Şahiner, “Luminescence Dating and Mineralogical Investigations of Bricks from Erikli Basilica in Stratonikeia Ancient City (SW-Turkey)”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 18.1, 77-91.
• Emlik 2019: C. Emlik, Stratonikeia Kuzey Şehir Kapısı Havuz Mozaiğinin Mevcut Korunma Durumu ve Konservasyonuna Yönelik Araştırmalar, Mersin University, unpublished master’s thesis, Mersin.
• Kahya 1992: Y. Kahya, İstanbul Bizans Mimarisinde Kullanılan Tuğlanın Fiziksel ve Mekanik Özellikleri, Istanbul Technical University, unpublished PhD thesis, Istanbul.
• Kahya 1996: Y. Kahya, İstanbul Bizans Mimarisinde Tuğla Boyutları Üzerine, in: Z. Ahunbay, D. Mazlum, K. Eyüpgiller (eds.), Prof. Doğan Kuban’a Armağan, Istanbul, 171-182.
• Kırca et al. 2001: Ö. Kırca, T. K. Erdem, B. H. Uslu, Ö. Bakırer, “Estimation of the In-Situ Mechanical Properties of the Construction Materials in a Medieval Anatolian Building, Sahip Ata Hanikah in Konya”, in: Arun and Seçkin 2001, 691-702.
• Kurugöl and Tekin 2010: S. Kurugöl, Ç. Tekin, “Anadoluda Bizans Dönemi Kale Yapılarında Kullanılan Tuğlaların Fiziksel, Kimyasal ve Mekanik Özelliklerinin Değerlendirilmesi”, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Dergisi, 25.4, 767-777. Lopez-Arce and Garcia-Guinea 2005: P. Lopez-Arce, J. Garcia-Guinea, “Weathering Traces in Ancient Bricks from Historic Buildings”, Building and Environment, 40, 929-941.
• Özyıldırım and Akyol 2016: M. Özyıldırım, A. A. Akyol, “Olba Tuğla Örneği: Arkeolojik ve Arkeometrik Yaklaşım”, Seleucia, VI, 395-411.
• Radivojevic and Dervissis 2001: A. Radivojevic, D. Dervissis, “Production and Testing of Bricks for Repair Work”, in: Arun and Seçkin 2001, 581-588.
• Semiz and Konakçı 2018: B. Semiz, E. Konakçı, “Asopos Tepesi Orta ve Geç Tunç Çağı Seramiklerinin Arkeometrik İncelemesi ve Üretim Teknolojisinin Değerlendirilmesi”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8.15, 56-74. Semiz et al. 2018: B. Semiz, B. Duman, M. Ok, “Analytical Study of Roman Red Slip Ware from Ancient Tripolis (Denizli, Turkey)”, Measurement, 129, 2018, 530-541. Semiz 2021: B. Semiz, “Petrographic and geochemical investigations of the late antiquity unguentaria from the archaeological site of Tripolis, Denizli (southwestern Turkey)”, Journal of Archaeological Science: Reports, 35, 1-11. Söğüt 2010: B. Söğüt, “Stratonikeia 2008 Yılı Çalışmaları”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı, Vol. 4, Ankara, 263-286.
• Söğüt 2014: B. Söğüt, “Stratonikeia 2012 Yılı Çalışmaları”, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı, Vol. 3, Muğla, 448- 464. Söğüt 2018: B. Söğüt, “Geç Antik Çağda Stratonikeia”, in: C. Şimşek and T. Kaçar (eds.), Geç Antik Çağda Lykos ve Çevresi, Istanbul, 429-458.
• Söğüt 2019: B. Söğüt, Stratonikeia (Eskihisar) ve Kutsal Alanları, Stratonikeia Çalışmaları – 5, Istanbul.
• Söğüt 2020: B. Söğüt, “Stratonikeia ve Lagina 2018 Yılı Çalışmaları”, 41. Kazı Sonuçları Toplantısı, Vol. 1, Ankara, 373-392.
• Türkoğlu 2019: İ. Türkoğlu, Kuzey Bazilika 2’de Yapılan Çalışmalar, Excavation Report, Muğla.
• Vitruvius De Architectura: Vitruvius, Mimarlık Üzerine, transl. by Ç. Dürüşken, Istanbul, 2017.
• Yaşar et al. 2017: A. Yaşar – T. Koralay – B. Söğüt – K. Deniz, “Stratonikeia Propylon Kilisesi’nde Korumaya Yönelik Araştırma ve Uygulamalar”, 33. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Vol. 1, Bursa, 65-80.
• Yücel and Korkmaz 2020: K. T. Yücel, Ş. Korkmaz, “Tarihi Yapılarda Kullanılan Tuğla Malzemelerin, Termal İletkenlik, Fiziksel ve Mekanik Özelliklerinin Saptanması”, Mühendislik ve Yer Bilimleri Dergisi, 5.2, 1-9.