Examination of Children's Rights in Illustrated Children's Books

Year 2025, Volume: 26 Issue: 2, 182 - 196, 28.07.2025

Sultan Kapan , Tuğçe Güzelyurt , Dila Nur Yazıcı

https://doi.org/10.12984/egeefd.1626834

Abstract

Although it is considered important to teach the concept of rights at an early age, it is difficult to comprehend abstract concepts during this period. One of the effective tools for teaching abstract concepts to children is illustrated children's books. The existing literature in Turkey was found to include a limited number of studies examining children's rights in illustrated children's books and it was determined that these studies dated from previous years. In this context, it is considered important to investigate how children's rights are included in changing conditions and current books in terms of providing up-to-date information and content. The research was designed using qualitative method. The books consist of 100 illustrated children's books selected through the criterion sampling method. The data were collected through document analysis and analysed using content analysis. As a result, while children's developmental rights are included, there is limited content on how these rights should be supported. In the context of vital rights, it can be said that the emphasis on equality and living with the family in peace is parallel to the child's development. In addition, content on the right to protection was presented the least in the illustrated children's books.

Keywords

Convention on the rights of the child, Illustrated Children's books, Children's rights, Preschool, Qualitative research

Ethical Statement

The research was conducted as a document review. Ethics Committee approval was not provided because it was not among the studies requiring Ethics Committee approval. We declare that this research, which falls outside the scope of retrospective research in accordance with Personal Data Protection Law, does not require ethics committee approval and/or legal/special permission.

Resimli Çocuk Kitaplarında Çocuk Haklarının İncelenmesi

Abstract

Erken yaşlarda hak kavramının kazandırılması önemli görülmekle birlikte bu dönem için soyut bir kavramdır. Soyut kavramların çocuklara kazandırılmasında etkili araçlardan biri resimli çocuk kitaplarıdır. Alanyazında Türkiye’de resimli çocuk kitaplarında çocuk haklarını inceleyen sınırlı çalışmaya rastlanmış ve bu çalışmaların geçmiş yıllara ait olduğu belirlenmiştir. Bu bağlamda değişen şartlar ve güncel kitaplarda çocuk haklarına nasıl yer verildiğinin araştırılması güncel bilgi ve içerikleri sunması açısından önemli görülmektedir. Araştırma nitel yöntemle tasarlanmıştır. Kitaplar, ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenmiş 100 resimli çocuk kitabıdır. Veriler doküman inceleme yöntemiyle toplanmış ve içerik analiziyle çözümlenmiştir. Sonuç olarak; çocuğun gelişimsel haklarına yer verilirken bu hakların nasıl desteklenmesi gerektiğine yönelik sınırlı içerik olduğu görülmüştür. Yaşamsal haklar bağlamında eşitlik, barış içinde aileyle yaşamaya yapılan vurgunun çocuğun gelişimiyle paralel olduğu söylenebilir. Ayrıca resimli çocuk kitaplarında en az korunma hakkına yönelik içerik sunulmuştur.

Keywords

Çocuk hakları, Çocuk hakları sözleşmesi, Resimli çocuk kitapları, Okul öncesi, Nitel araştırma

Ethical Statement

Araştırma döküman incelemesi olarak yürütülmüştür. Bu kapsamda Etik Kurul İzni gerektiren araştırmalar arasında yer almadığından Etik Kurul İzni sunulmamıştır. Araştırmanın, kişisel verilerin korunması kanunu gereğince retrospektif araştırmalar kapsamı dışında bir çalışması olması nedeniyle etik kurul izni ve/veya yasal/özel izin gerektirmeyen bir çalışma olduğunu beyan ederiz.

References

• Akyüz, E. (2016). Çocuk hukuku, çocukların hakları ve korunması. Pegem Yayıncılık.
• Aslan, C. ve Güldenoğlu, B. N. D. (2018). Çok satılan çocuk edebiyatı kitaplarında çocuk hakları üzerine bir çözümleme. Karaman Kepenekçi ve P. Taşkın (Ed.), Prof. Dr. Emine AKYÜZ’e Armağan Akademisyenlikte 50 Yıl içinde (ss. 90). Pegem Yayıncılık.
• Ayhan M. (2021). Okul öncesi eğitime devam eden çocukların ebeveynlerine yönelik hazırlanan çocuk hakları programının, ebeveynlerin çocuk hakları tutumuna etkisi. (Yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Bağçeli Kahraman, P., Kartal, T. ve Yıldız, S. (2020). Resimli çocuk kitaplarında çocuk hakları. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 3(2), 138-163. https://doi.org/10.47935/ceded.801810
• Bağçeli Kahraman, P. ve Özdemir, H. (2019). Resimli çocuk kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13 (27), 64-85.
• Balter, A. S., Van Rhijn, T. & Davies, A. (2016). The development of sexuality in childhood in early learning settings: An exploration of Ontario Early Childhood Educators’ perceptions. Canadian Journal of Human Sexuality, 25(1), 30-40. http://hdl.handle.net/10214/10477
• Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi [BHÇHS]. (2025), https://cocukhaklari.barobirlik.org.tr/dokuman/mevzuat_uamevzuat/birlesmismilletler.pdf adresinden 23.03.2025 tarihinde erişildi.
• Bulut, A. (2007). Çocuklukta cinsel eğitim. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 2(2), 53-57. https://www.turkailehekderg.org/book/v28i3.pdf
• Büyükalan, F. S. ve Harmankaya, T. (2019). Ödüllü resimli çocuk kitaplarında çocuk haklarının incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(1), 769-791. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/930851
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Collins, T. M. (2019). The general measures of implementation: opportunities for progress with children’s rights. The International Journal of Human Rights, 23(3), 338-356. https://doi.org/10.1080/13642987.2018.1558976
• Dirican, R. ve Dağlıoğlu, H. E. (2014). 3-6 yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 3(2), 44-69.
• Erbay, E. (2021). Çocuk hakları. Yeni İnsan Yayınevi.
• Erbay, H. (2019). Tarihsel süreçte dünyada ve türk toplumunda kadın algısı ve haklarının gelişimi üzerine bir değerlendirme. Ege Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 1-25.
• Erdoğan, O. (2017). Çocuk hakları. Sıcak Yuva Vakfı.
• Flowers, N. (2010). Pusulacık çocuklar için insan hakları eğitimi kılavuzu. (Çulhaoğlu M. çev). Bilgi İletişim Grubu Yayıncılık.
• Gömleksiz, M., Kilimci, S., Vural, R. A., Demir, Ö., Koçoğlu-Meek, Ç. ve Erdal, E. (2008). Okul bahçeleri mercek altında: Şiddet ve çocuk hakları üzerine nitel bir çalışma. İlköğretim Online, 7(2), 273-287. https://dergipark.org.tr/en/pub/ilkonline/issue/8601/107108
• Güzelyurt, T. (2020). Okul öncesi dönemde cinsel eğitim ve istismar: çocuk kitaplarına yönelik bir inceleme. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), 4(1), 54-69.
• Howe R. B. & Covell, K. (2010). Miseducating children about their rights. Education, Citizenship and Social Justice, 5(2) 91–102. https://doi.org/10.1177/1746197910370724
• Kamaraj, I. ve Kerem, E. A. (2006). Erken çocukluk dönemi ‘barış’ değerine evrensel bir bakışı. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(19), 93-104. https://dergipark.org.tr/en/pub/pauefd/issue/11124/133041
• Karaman Kepenekci, Y. K. ve Aslan, C. (2011). Okulöncesi döneme seslenen kitaplarda çocuk hakları. Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi.
• Kohler, P. D. ve Field, S. (2003). Transition-focused education: Foundation for the future. The Journal of Special Education, 37(3), 174-183. https://doi.org/10.1177/00224669030370030701
• Kozikoğlu, İ. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin çocuk hakları ve çocuk katılım hakkına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 7(4), 408-427.
• Kurt, S. (2016). Çocuk haklarına ilişkin temel uluslararası belgeler ve Türkiye uygulaması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, (36), 100-127. https://doi.org/10.21560/spcd.28915
• Lipkin, P. & Okamoto, J. (2015). The individuals with disabilities education act (IDEA) for children with special educational needs. Pediatrics, 136(6), 1-15. https://doi.org/10.1007/springerreference_69963
• Merey, Z. (2016). Çocuk hakları. Pegem Akademi.
• Merriam, S. B. (2013). Qualitative research: A guide to design and implementation. San Francisco: Jossey-Bass.
• Mert, O., Albayrak, F. ve Serin, N. (2013). Çeviri çocuk kitaplarının kültür aktarımı açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 58-73. https://doi.org/10.16916/aded.16000
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Öztürk, M. ve Giren, S. (2016). Okul öncesi dönemdeki çocuklar için hazırlanan hikâye kitaplarındaki korku ve şiddet ögelerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 2095-2108.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S.B. Demir, çev.). Pegem A Yayıncılık.
• Sağsöz, G. (2020). Resimli çocuk kitaplarının barış eğitimi bileşenlerinden “kültürel farkındalık” bileşeni açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37(1), 24-46. https://doi.org/10.32600/huefd.489181
• Sarı, T. (2019). Çocuk kütüphanelerinde yer alan çocuk kitaplarının çocuk hakları açısından incelenmesi: Ankara ili örneği. (Yüksek lisans tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi –Aydın.
• Şahin, S. ve Polat, O. (2012). Türkiye’de ve dünyadaki gelişmiş ülkelerde çocuk katılım hakkı algısının ve uygulamalarının karşılaştırılması. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4(1), 275-282.
• Sever, S. (2015). Çocuk ve edebiyat. Tudem.
• Temel, Z. F. (2010). Aile eğitimi ve erken çocukluk eğitiminde aile katılım çalışmaları. Anı.
• Turan, A. ve Traş, Z. (2016). Çocuk ihmal ve istismarı. N. Sargın, S. Avşaroğlu & A. Ünal (Ed.), Eğitimden Psikolojik Yansımalar içinde (ss. 37-58) Çizgi Kitabevi.
• Tuzcuoğlu, N. ve Tuzcuoğlu, S. (2004). Çocuğun cinsel eğitimi-Anne ben nasıl doğdum?. Morpa Yayınları.
• Türkiye İstatistik Kurumu [TUIK]. (2021). Güvenlik birimine gelen veya getirilen çocuk istatistikleri, 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Juvenile-Statistics-Received-Into-Security-Unit-2023-53674adresinden 06 Haziran 2024 tarihinde alındı.
• Uçuş, Ş. ve Şahin, A. E. (2012). Çocuk hakları sözleşmesine yönelik öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin görüşleri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (1), 25-41. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/399486
• Unutkan-Polat Ö. (2008). İnsan hakları, çocuk hakları ve eğitimi. A. Oktay (Der.), Eğitim bilimine giriş içinde (ss. 98-120) içinde. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yıldız, A. (2017). Okul öncesi dönem çocuk kitaplarında çocuk hakları. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 13, 88-99.