THE RELATIONSHIP BETV/EEN HEALTH BELIEFS AND SOME OF THESOCIO-DEMOGRAPHIC CHARACTERISTICS OF THE PATIENTS WİTH DIABETES

Yıl 2014, Cilt: 30 Sayı: 3, 32 - 46, 01.11.2014

Zehra Akar Hatice Bebiş Serpil Özdemir

Öz

Objective: The aim of this study was to identify the relationship between the sociodemographical properties and health belıefs of the patients with diabetes mellitus.Methods: This research was performed as a descriptive study. Data was obtained by using the Health Belief Model Scale and patient Information form containing the socio-demographical properties in the patients with diabetes mellitus. The study was conducted between January I and April 30, 2012. Participants were the outpatients who accepted to participate in the research in Diabetes Polydinic Gülhane Military Medical Academy. İn the statistical analysis, One Sample Kolmogorov Smirnov test was used for compatible data in the normal range. Relationship between dependent and independent variables was compared with Mann-Whitney U Test and Kruskal Wallis Test for incompatible data in the normal range. İn order to identify the relationship between scale scores and the nominal variables, spearman correlation analysis was used.Results: The mean ages of the participants are 56.68± 14.03, 50.0% ofthem are female, 72.8% of them are married and 48.9% of them have the education of 8 years and under this level. İt has been determined that the mean diabetes diagnosis durations of the patients were I0.93±7.86, and 56.7% ofthem were used insülin, and 28.9% ofthem had a bad adaptation for the treatment. İn the study it was determined that there were statically significant differences betvveen the Health Belief Model Scale and subscales of the individuals with diabetes mellitus and the gender, marital status, living downtown, the usage of insülin treatment, the perception of socioeconomically status and the level of education p

Anahtar Kelimeler

Diabetes, chronic disease, health belief model, nursing

DİYABETLİ HASTALARIN BAZI SOSYO-DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ İLE SAĞLIK İNANÇLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Öz

Amaç: Bu çalışmada, diyabetli hastaların bazı sosyo-demografik özellikleri ile sağlık inançları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır.Gereç ve Yöntem: Bu araştırma tanımlayıcı tipte bir çalışma olarak yapılmıştır. Veriler, sosyo-demografik özellikleri içeren hasta bilgi formu ile Diyabetli Hastalarda Sağlık İnanç Modeli Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Araştırma, 1 Ocak - 30 Nisan 2012 tarihleri arasında Gülhane Askeri Tıp Akademisi Diyabet Polikliniğinde ayaktan tedavi alan ve araştırmaya katılmayı kabul eden hastalarla n=180 yürütülmüştür. Sürekli değişkenlerin normal dağılıma uygunlukları. Tek Örneklem Kolmogorov Smirnov Testi ile değerlendirilmiştir. Bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki farklılığın araştırılmasında, normal dağılıma uymayan değerler için Mann-Whitney U Testi ve Kruskal VVallis Testi uygulanmıştır. Araştırmada sürekli değişkenler ile ölçek puanları arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla Spearman Korelasyon analizi kullanılmıştır.Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 56.68±14.03 olup, %50'si kadın, %72.8'i evli, %48.9'u sekiz yıl ve altında eğitime sahiptir. Hastaların ortalama diyabet tanı süreleri 10.93±7.86 yıl ve %56.7'si insülin kullanmaktadır. Araştırmada yer alan katılımcıların %28.9'unun tedaviye uyumunun kötü olduğu belirlenmiştir. Bu çalışmada diyabet hastalarının; Sağlık inanç Modeli Ölçeği ve alt ölçek puan ortalamaları ile yaş, cinsiyet, medeni durum, yaşanan yer, insülin kullanma durumu, algılanan ekonomik durum ve eğitim düzeyi arasında istatistiksel açıdan anlamlı ilişki olduğu saptanmıştır p

Anahtar Kelimeler

Diyabet, kronik hastalık, sağlık inanç modeli, hemşirelik

Kaynakça

• Birol L. Pankreas Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. Akdemir N, Birol L, Editörler. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. 2. Baskı. Sistem Ofset, Ankara: 2005; 708-725.
• Brown SA, Blozis SA, Kouzekanani K, Garcia AA, Winchell M, Hanis CL. Health Beliefs of Mexican Americans with Type 2 Diabetes: The Starr County Border Health İnitiative. The Diabetes Educator 2007; 33(2): 300-308.
• Champion, VL. Use of the Health Belief Model in Determining Frequency of Breast Self Examination. Res Nurs Health 1985; (8): 373-379.
• Coates VE, Boore JR. Knowledge and Diabetes Self-Management. Patient Education Counseling 1996; 29(1): 99-108.
• Çıtıl R, Öztürk Y, Günay O. Kayseri İl Merkezinde Bir Sağlık Ocağına Başvuran Diyabetik Hastalarda Metabolik Kontrol Durumu ve Eşlik Eden Faktörler. Erciyes Tıp Dergisi 2010; 32(2): 111-122.
• Daniel M, Messer LC. Perception of Disease Severity and Barriers to Self Care Predict Glycemic Control in Aboriginal Persons With Type 2 Diabetes Mellitus. Chronic Diseases 2002; 23 (4): 130-138.
• Dörtbudak Z, Çetin Z, Güven B. Diyabet Hastalarında Sosyo-Demografik Özellikler. Hastalıkla İlgili Bakım Davranışları ve Komplikasyonların Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2010; 7(2): 59-65.
• Düzöz GT, Çatalkaya D, Uysal DD. Tip 2 Diabetes Mellituslu Hastaların Öz-Bakım Gücünün Değerlendirilmesi, Yeni Tıp Dergisi 2009; 26: 210-213.
• Esin N. Örnekleme. Erdoğan S, Nahcivan N, Esin N. Editörler. Hemşirelikte Araştırma, Süreç, Uygulama ve Kritik. İstanbul: Nobel Kitapevi, 2014; 183-184.
• Fitzgerald JT, Anderson RM, Davis WK. Gender Differences in Diabetes Attitutes and Adherence. Diabetes Education 1995; 21(6): 523-529.
• Gagliardino JJ, Etchegoyen G, Pednid-La Research Group. A Model Educatonal Program for People with Tip 2 Diabetes. Diabetes Care 2001; (24): 1001-1007.
• Gafvels C, Lithmel F, Borjeser B. Living with Diabetes: Relationship to Gender, Duration and Compliations. A Survey in Nothern Sweden: Diabetes Medicine 1993; 10(8):760-773.
• Gökdoğan F, Akıncı F. Practices and Perceptions About Their Health and Diseases of Patients with Diabetes Mellitus in Bolu. Journal of Cumhuriyet University School of Nursing 2001; 5(1): 10-17.
• Hamuleh MM, Vahed AS, Ar P. Effects of Education Based on Health Belief Model on Dietary Adherence in Diabetic Patients. Iranian Journal of Diabetes and Lipid Disorders 2010; 9(1): 1-6.
• Harvey JN, Lawson VL. The Importance of Health Belief Models in Determining Self-Care Behaviour in Diabetes. Diabet Med 2009; 26(1): 5-13. International Diabetes Federation. Diabetes Atlas. Erişim Tarihi: 15 Ekim 2013, http://www.idf.org/sites/default/files/IDF_Diabetes A tlas 2ndEd.pdf
• Kartal A, Özsoy A S. Validity and Reliability Study of The Turkish Version of Health Belief Model Scale in Diabetic Patients. Int J Nurs Stud 2007; 44(8): 1447-1458.
• Zehra AKAR, Hatice BEBİŞ, Serpil ÖZPEMİR
• Kır E. Diyabetli Hastaların Sağlık İnançlarının Bakımlarına Olan Etkilerin İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Bolu, 2003.
• Kitiş, Y. Diyabetlilerin Evde İzlenmesinin Diyabet Kontrolüne Etkisi. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü;2004.
• Michail, BL. The Health Belief Model: A Review and Critical Evaluation of The Model. Research and Practice. In: Hinn PL. (Ed.), Developing Substance Mid-range. Theory in Nursing Advanced in Nursing Science Series. An Apsen Publication Maryland, 1994; 72-92.
• Mitikulena A, Smith RB. Wievs of Pasific Island People with Noninsülin Dependent Diabetes: A Wellington Survey. N Z Med J 1996; 103 (59): 467-469.
• Mohebi S, Azadbakht L, Feizi A, Sharifirad G, Kargar M. Structural Role of Perceived Benefits and Barriers to Self- care in Patients with Diabetes. Journal of Education and Health Promotion, 2013; 37 (2): 1-7.
• Özkan S, Durna Z. İnsüline Bağımlı Diyabetli Hastalarda Öz-Bakım Gücünün Belirlenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2006; 22(2): 121-135.
• Peyrot M, Mcmurry JF, Kruger DF. A Biopsychosocial Model of Glycemic Control in Diabetes: Stress, Coping and Regimen Adherence. J Health Soc Behav1999; 40(2):141-158.
• Porsuk AÖ. Kırklareli İlinde Çalışan Hekimlerin Tip 2 Diyabetin Risk Faktörlerinin Saptanması ve Azaltılmasına Yönelik Hizmet Verdikleri Toplumda Farkındalık ve Davranış Değişikliği Yaratma Açısından Durumları ve Sorunlarının Değerlendirilmesi. Tıpta Uzmanlık Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2012.
• Quackenbush PA, Sharon A, P. Duchin Brown and Sally. The Influence of Demographic and Treatment Variables on The Health Beliefs of Adults with Diabetes. The Diabetes Educator 1996; 22(3): 231-236.
• Ratanasuwan T, Indharapakdi S, Promrerk R, Komolviphat T, Thanamai Y. Health Belief Model about Diabetes Mellitus in Thailand: The Culture Analysis. J Med Assoc Thai 2005; 88(5): 623-631.
• Sevinç S, Fadıloğlu Ç, Katgı A. Diyabetli Bireylerde Sağlık İnancı Glisemik Kontrol ve Komplikasyonlar. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri Dergisi 2012; 4(1): 1-7.
• Stanhope M, Lancaster J. Men’s Health Concerns. Public Health Nursing, 8th Edition, United States of America,Elsevier, 2012,686-687.
• Tan MY. The Relationship of Health Beliefs and Complication Prevention Behaviors of Chinese Individuals with Type 2 Diabetes Mellitus. Diabetes Res Clin Pract 2004; 66(1): 71-77.
• The International Bill of Human Rights, Global Fundamental Fact Sheet Series 1 of 5, Erişim Tarihi: 15 Ekim 2013, http://www.ohchr.org/Documents/Publications/FactSheet2Rev.1en.pdf
• Uçan Ö, Ovayolu N, Torun S. Diabetes Mellitus’lu Hastaların Kan Şekeri Kontrolü ve İnsülin Kullanımına Yönelik Bilgilerinin Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007; 10(1): 89-96.
• WHO, Programmes and Projects, Diabetes Programme, Facts and Figures 2013. Erişim tarihi: 20 Ekim 2013. http://www.who.int/diabetes/facts/world_figures/en/index.html
• Wu SF, Courtney M, Edwards H, McDowell J, Shortridge-Baggett LM, Chang PJ. Self-Efficacy, Outcome Expectations and Self-Care Behaviour in People with Type 2 Diabetes in Taiwan. Journal of Clinical Nursing 2007;16(11): 250-257.
• Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı, Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2011-2014 Eylem Planı. Erişim Tarihi: 20 Ekim 2013.
• http://www.saglik.gov.tr/HM/dosya/1-71375/h/turkiye-diyabet-onleme-ve-kontrol-programi.pdf