YAŞLILARDA UYKU SORUNLARI

Yıl 2005, Cilt: 21 Sayı: 2, 97 - 105, 01.01.2005

Gönül Özgür Leyla Baysan

Öz

Uyku insan hayatının en önemli ve en temel gereksinimlerinden biridir. Yaşlılık, uyku düzeninde oluşan değişikliklerin ve bozuklukların yoğun olarak yaşandığı gelişim dönemlerinden biridir. Bu dönemde uyku bozukluğu görülme oranı % 35-52 olarak belirtilir. Ancak bu oran değişiklik gösterebilir. Yaşlılarda uyku bozukluklarına neden olan faktörler arasında, bedenin fiziksel yapısındaki değişimlerle ilişkili olarak ortaya çıkan fiziksel ve ruhsal hastalıklar, bu hastalıklarda kullanılan ilaçlar ve yaşın ilerlemesine bağlı olarak ortaya çıkan psikososyal değişiklikler yer almaktadır. Bunların yanısıra herhangi ruhsal veya fiziksel bir hastalığa, ilaç veya madde kullanımına bağlı olmaksızın da, yaşlılarda uyku bozuklukları görülebilmektedir. Bu makalenin amacı, yaşlılarda görülen uyku sorunlarının fark edilebilmesine ve tanımlanabilmesine katkıda bulunacak uyku bozuklukları, nedenleri ve hemşire olarak neler yapılabileceği konularında bilgi vermektir

Anahtar Kelimeler

Uyku, yaşlılık, uyku bozuklukları, hemşirelik bakımı

SLEEP DISORDERS IN ELDERLY

Öz

Sleeping is one of the most essential needs of the human beings. Changes in sleep behavior and sleep disorders are common in old age. The prevalence sleep disorders are reported to be between 35-52 %. But it could be seen the sleep disorders in different range. Aged related sleep disorders’ which are affected following factors; mental and physical disorders, which are related to the nature of the physical body; psychosocial changes of ageing and the medicine which are related to the physical and mental disorders. Physical and mental disorders, medical treatments for these disorders and psychosocial changes are the factors which cause sleep disorders in the old age. Primary sleep disorders which can not be related to medical diseases and drug use are also common in old age. The aim of this paper is to review the literature on sleep disorders and their causes in the elderly and to discuss the role of nursing staff on interventions against sleep problems

Anahtar Kelimeler

Sleep, elderly, sleep disorders, nursing care

Kaynakça

• Atkinson, R.L., Atkinson, R.C., Smith, E.E. at. all, Psikolojiye Giriş, 12. Baskı, Arkadaş Yayınları, Ankara, 1996, ss:197-200.
• Aydın, H., Karacan İ., Uyku ve Psikofizyolojik Süreçler, Ed : Güleç, C., Köroğlu, E. Psikiyatri Temel Kitabı, 2. Cilt, MedicoGraphics Ajans ve Matbaacılık, Ankara, 1998, ss: 673-680.
• Aydın, H., Özgen F., Uyku Bozuklukları, Ed: Güleç, C., Köroğlu, E. Psikiyatri Temel Kitabı, 2. Cilt, MedicoGraphics Ajans ve Matbaacılık, Ankara, 1998, ss: 681-695.
• Baltaş, A., Baltaş, Z., Stres ve Başaçıkma Yolları, Cenkler Matbaacılık, 1986, ss:111-116.
• Billig, N., Üçüncü Bahar; Yaşlılık ve Bilgelik, (Çev: G. Yazgan), 1.Basım, Evrim Yayınevi, İstanbul, 2000, ss: 65-77.
• Cankurtaran, M., Çalık, N., Cankurtaran, Ş. ve ark. , Yaşlılarda Uyku Düzeni ve Uyku Bozuklukları, I. Ulusal Geriatri Kongre Kitabı, 30 Ekim-3 Kasım 2002, Antalya.
• Cankurtaran, Ş., Cankurtaran, M., Kurt, M. ve ark., Geriatrik Yaş Grubunda Depresyon, I. Ulusal Geriatri Kongre Kitabı, 30 Ekim-3 Kasım 2002, Antalya.
• Carpenito-Moyet, L.J., Hemşirelik Tanıları El Kitabı, Çev: Erdemir, F.,Nobel Tıp Kitabevi, 2005, ss: 400-404.
• Ceylan, E., Göka, E., Araştırma ve Klinik Uygulamalarda Biyolojik Psikiyatri, 2. Cilt, Tayf Ofset, İstanbul, 1998, ss: 161-165.
• Clark, P.C., Moore, P.J., Tahir, I. ve ark., Uyku Bozuklukları (Çev: Özgen A.), Ed: Birsöz, S., Karaman, T. Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi, Güneş Kitabevi, Ankara, , ss: 430-451. Cohen-Zion M., Gehrman, P.R., Ancoli-Israel, S., Sleep in the Elderly, Ed: Lee- Chiorig, T., Sateia, M.J.,Carskadon M.A. Sleep Medicine, Hanley and Belfus Inc., Philedelphia, 2002, ss: 115-123.
• Eker, E., Yaşlılıkta Uyku Bozuklukları ve Tedavisi, Ed: Çelikkol A. Ege Psikiyatri Sürekli Yayınları Uyku Bozuklukları, Cilt 1, Sayı 1, 1996, ss:75-87.
• Ergün, Ö., Özdemir, N., Uğuz, Ş. ve ark., Adana Huzurevinde Yaşayan Yaşlılar İle Kendi Evlerinde Yaşayan Yaşlılarda Depresyon Sıklığı ve Günlük Yaşam Aktivite- lerinin Değerlendirilmesi, I. Ulusal Geriatri Kongre Kitabı, 30 Ekim-3 Kasım 2002, Antalya.
• Farrel, J., Nursing Care of Older Person, J.B. Lippincott Company, USA, 1990, ss: 259.
• Işık, E., Uyku ve Uyku Bozuklukları, Ed: Işık E. Organik Psikiyatri, Tayf Matbaası, İstanbul, 1999, ss: 527-587.
• Kayalı, M., Uyku ve Uyku Bozuklukları, Ed: Yüksel, N. Ruhsal Hastalıklar, Çizgi Tıp Yayınevi, Ankara, 2001 ss: 361-383.
• Keith J.C., Pharm, D., Medical Drugs and Their Effects on Sleep and Wakefulness, Ed: Lee-Chiorig, T., Sateia, M.J.,Carskadon M.A. Sleep Medicine, Hanley and Belfus Inc., Philedelphia, 2002, ss: 601-604.
• Koçoğlu, O., Cankurtaran, M., Seçici, S. ve ark., Ankara Seyranbağları Huzurevle- rinde Yaşayan Kişilerin Bazı Özellikleri, I. Ulusal Geriatri Kongre Kitabı, 30 Ekim- Kasım 2002, Antalya.
• Kutsal, Y.G., Çakmakçı M., Ünal, S., Geriatri 2, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 1997, ss: 747.
• Örnek, T., Bayraktar, E., Özmen E., Geriatrik Psikiyatri, 1. Baskı, Saray Tıp Kitabev- leri, İzmir, 1992, ss: 111-125.
• Öztürk, M.O., Ruh Sağlığı ve Bozuklukları, 7. Baskı, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, , ss: 363-369. Uyku Bozuklukları, Amerikan Psikiyatri Birliği: Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Dördüncü Baskı (DSM IV), Amerikan Psikiyatri Birliği, Ed: Köroğlu E., Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 1998, ss: 747-832.
• Wooten, V., Geriyatrik Hastalarda Uyku Bozuklukları, Ed: Alexopoulos G.S., İleri Yaşlarda Görülen Psikiyatrik Bozukluklar (Çev: Kotiloğlu G.), Bilimsel ve Teknik Yayınları Çeviri Vakfı Basım ve Ciltevi, İstanbul, 1994, ss: 305-318
• …., Sleep Disorders in the Elderly, www.mayo.edu/geriatrics-rst/sleep.html, 2004.