GÜVENİLİR GIDA KONUSUNDA TÜKETİCİ FARKINDALIĞININ GELİŞTİRİLMESİNDE İLETİŞİM STRATEJİLERİNİN ROLÜ

Yıl 2017, Sayı: 1, 57 - 84, 31.10.2017

Emel Kuşku Özdemir , Füsun Topsümer

Öz

Bu kapsamda
mevcut çalışma semt pazarlarında satılan yaş sebze-meyve ürünlerinde gıda
güvenliğini konu almaktadır. Araştırmanın amacı; tüketicilerin yaş sebze-meyvelere
yönelik gıda güvenliği konusundaki bilgi ve farkındalık düzeyleri, konuya
yönelik bilgilerinin kaynağı, konuyla ilgili yürütülen iletişim
faaliyetlerinden haberdar olma durumları ve bu faaliyetlerin etkililiğine
yönelik tutumlarının ölçümlenmesidir. İzmir ilinden 489 katılımcıyla gerçekleştirilen araştırmada; yaş
sebze-meyve alışverişini semt pazarlarından yapan tüketicilerin (%70)
çoğunluğunun; düşük-orta gelir gurubundan ve düşük eğitim seviyesinden olan
kadınlardan oluştuğu, bu tüketicilerden yalnızca yarısının (%55) gıda güvenliği
konusunda bilgi sahibi olduğu ve bilgili olsalar dahi semt pazarından
sebze-meyve alışveriş yaparken güvenilir gıda olması durumunu önemsemedikleri
görülmüştür. Bunun yanı
sıra tüketicilerde güvenilir gıda farkındalığı yaratılması konusunda
yürütülmesi önerilen stratejik iletişim çalışmalarının başında yasal
otoritelerin yürütücülüğündeki kamusal yarar ve ikna (konuyla ilgili
kamuoyu araştırmaları yürütülmesi, ürünlerin üzerinde güvenilir gıda etiket ve
logosu bulundurulması, tasarım ve içerik bakımından ilgi çekici gıda
güvenliğini tanıtıcı materyallerin hazırlanıp kamuoyunun gıda riskleri hakkında
bilgilendirmesi, gıda krizlerine karşı risk planları hazırlanması ve kriz
durumlarında tüketici zararının telafi edilmesi, vb.) odaklı çalışmalarının
geldiği tespit edilmiştir.

Gıda
güvenliği çalışmaları kapsamında semt pazarları sürekli denetlenmesi gereken
işyerleri olarak tanımlanmakta ve yönetmeliklerde, pazar yerlerinde kullanılan
ambalaj, tanıtım ve kimlik levhaları, satıcıların kılık, kıyafet ve temizliği,
atıklarının atılmasına kadar birçok unsur yer almaktadır. Bununla beraber
tüketicilere yönelik; gıda ürünlerini saklama, son kullanma tarihi, etiket
okuma, raf muhafaza ve ambalaj kontrolü gibi standartların bulunmasına rağmen,
bu standartların paketlenmemiş yaş sebze-meyve ürünlerini kapsamadığı
görülmektedir. Bu kapsamda gıda güvenliği konusunda çıkarılan mevzuatların
neredeyse tamamında ambalajlı ürünlere yönelik esasların belirlenmiş olması
ancak, yaş sebze-meyvelerin paketlenmemiş olarak satıldığı semt pazarlarının dışarıda
bırakılmış olmasının gıda güvenliği çalışmalarında bir boşluk yarattığını
söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Tüketici farkındalığı, İletişim Stratejileri, gıda güvenliği

Kaynakça

• Akpınar, M.B. Özken, B. Oral, M.A.ve Kızılay, H. (2009). Tüketicilerin Yaş Meyve Sebze Tedarik Kanalı Seçimi: Modern (Süper-Hipermarket) Perakendeciler. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 22 (2), 211-221.
• Anonim, (2011a), Mayıs-Haziran). Tarımsal Ürün İzlenebilirlik Sistemi. Gıda Güvenliği Dergisi, s.52.
• Anonim, (2013). Türkiye Tarım Sektörü Raporu. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Yayını, 230.
• Anonim. (2003). Ulusal Gıda ve Beslenme Stratejisi Çalışma Grubu Raporu. Devlet Planlama Teşkilatı.
• Anonim. (2006). ZMO İzmir Şubesi Gıda Güvenliği ve Pazaryerleri Komisyonu’nun 5179 Sayılı Kanunun İzlenebilirlik ile İlgili 16. Maddesi Hakkında Görüş ve Öneriler. Tarım ve Mühendislik, 78-79, 100- 102.
• Anonim. (2008). Yaş Sebze ve Meyve Raporu. Türkiye Ziraat Odaları Birliği.
• Anonim. (2008). Yaş Sebze-Meyve Standardı Kitabı: Avrupa ve Birleşmiş Milletler. Dış Ticaret Müsteşarlığı Akdeniz İhracatçı Birlikleri, Mersin.
• Aydın, M. (1973). Dünya’da ve Türkiye’de Gıda Kontrolü ve Standartları. . Ankara: Türk Ticaret, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği Yayını.
• Başaran, E. (2008, Eylül- Ekim). Gıda Güvenliği Üzerine. Gıda Güvenliği Dergisi, s.62.
• Civelek, O. ve Sayılı, M. (2006). Tokat İli Merkez İlçede Yaş Sebze ve Meyve Toptancı Halinin Yapısı, Sorunları ve Çözüm Önerileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Çopur, U. Ö., Yonak, S. ve Şenkoyuncu, A. (2010). Gıda Güvenliği ve Denetim Sistemi. Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi. 11-15 Ocak 2010. Ankara.Bildiriler Kitabı-2 1127-1137. (sözlü bildiri)
• Gıda Üretimi ve Satış Yerleri Hakkında Yönetmelik. (2003). T. C. Resmi Gazete, 22692, 5 Temmuz 2003.
• Giray, H. ve Soysal, A. (2007). Türkiye’de Gıda Güvenliği ve Mevzuatı. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 6(6).485-490.
• Güder, G. (2006). Avrupa Birliği Gıda Güvenliği Plitikası ve Türkiye’ye Yansımaları. Devlet Planlama Teşkilatı Uzmanlık Tezi
• Gül ve Akpınar. (2006). Dünya ve Türkiye Meyve Üretimindeki Gelişmelerin İncelenmesi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1 (19), 15-27.
• Hablemitoğlu, Ş. (2000) Gıda Güvenliği Konusunda Tüketici Hakları, Standart Dergisi, Türk Standartları Enstitüsü (TSE), Ankara
• Halaç, E. (2002). Gıda Kalitesi ve Gıda Mevzuatı ile İlgili Temel Kavramlar Işığında Türk ve AB Gıda Mevzuatının Karşılaştırılması. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 4, 107-131.
• Holland, D. ve Pope, H. (2004). EU Food Law and Policy. Kluwer Law International: Hauge. http://www.alata.gov.tr/wp-content/uploads/2012/09/G%C4%B1daG%C3%BCvenli%C4%9FiZKara%C5%9Fahin.pdf
• Karabaş, S. Ve Gürler, Z.A. (2012). "Organik Ürün Tercihinde Tüketici Davranışları Üzerine Etkili Faktörlerin Logit Regresyon Analizi İle Tahminlenmesi", Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 129-156.
• Karaşahin, Z. (2012). Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenliği. Mersin: Alata Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Müdürlüğü.
• Keleş, (2007). Yeşil Pazarlama Tüketicilerinin Yeşil Ürünleri Tüketme Davranışları ve Yeşil Ürünlerin Tüketiminde Kültürün Etkisi ile İlgili Bir Uygulama. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, D. (2008). Tüketicilerin Gıda Güvenliğine Yönelik Bilgi, Tutum ve Davranışları. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Koç, A. A, Bölük, G. ve Aşçı. S. (2008). Gıda Güvenliği ve Kalite Standartlarının Gıda İmalat Sanayinde Yoğunlaşma Etkisi, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 16, 83-115.
• Örgüç, N. ve Mitchell, W. A. (2000). Şehirlerin Alternatif Alışveriş Mekanları: İstanbul’da Haftalık Pazarlar. Tasarım ve Kuram, 2, 35-58.
• Pazaryerlerine Yönelik Hazırlanan Yönetmelik. (2012). T. C. Resmi Gazete, 28351, 12 Temmuz 2012.
• Pira, A. ve Baytekin, P. (2007). Halkla İlişkiler Neyi, Nasıl Yapmalı. İstanbul: Dönence.
• Sarıkaya, N. (2007).Organik Ürün Tüketimini etkileyen Faktörler ve Tutumlar Üzerine Bir Saha Çalışması. Kocaeli Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 110-125.
• Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun. (2010). T. C. Resmi Gazete, 27533, 11 Ocak 2010.
• Tetik, S. (2012).Türk Tüketicinin Organik Ürün Tercih Etmesine Neden Olan Faktörlerin Uygulamalı Olarak İncelenmesi. Uluslararası Hakemli Beşeri ve Akademik Bilimler Dergisi, 1 (1), 37-64.
• Üçüncü, M. (2000). Gıdalarda Ambalajlama. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Yetim, H. Ve Kesmen, Z. (2012). Gıda Analizler (3. Baskı). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayını.
• Yılmaz, C. (2006) Samsun Semt Pazarları. Geçmişten Geleceğe Samsun 1. Kitap (s.521-540). Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi Yayını. http://www.kultur.samsun.bel.tr/samsem2006/doc/030.pdf
• http://www.mevzuat.gov.tr/metin.aspx?mevzuatkod=7.5.16.358&mevzuatiliski=0&sourcexmlsearch=pazar