Aytmatov Anlatılarında İlâhî Tefekkür/Temenni Bilinci ve Ferdi Çok Dinlilik

Year 2015, Volume: 15 Issue: 1, 77 - 94, 01.05.2015

Dr. Ahmet Sarıgül

Abstract

Aytmatov anlatılarında Tanrı-Kader-inanç düzleminde yazarın dini bakış açısı irdelenirken İslâmiyet öncesi dönemde kavimler halinde hayat süren eski Türk halklarının yaşayış biçimleri ve bu biçimleri belirleyen inanç türleri iç içe kompoze edilmektedir. Malûm olduğu üzere eski Türk kavimleri göçmen ve savaşçı bir yaşam biçimine sahip olup asırlar boyu pek çok dinin etkisi altında kalmışlardır. İslâmiyet’in kabulüyle birlikte geçmişten getirdikleri âdet-gelenek-görenekleri örfî bir kültür olarak bugüne dek sürdürmeleri Şaman-İslâm sentezi içerisinde farklı bir tarz ortaya çıkarmıştır. Bu sentezle mayalanan yaşam biçimi ister istemez Aytmatov’un yaşamına, duygu ve düşünce dünyasına sirayet etmiş ve eserlerinde yansımasını bulmuştur. Özellikle Türklerin en eski inancı olan Şamanizm’in motifleri, bazen İslâmî inanç sistemi içinde eritilmiş, bazen de eski saflığını koruyarak -İslâmî akidelere ters olsa da- Orta Asya ve Anadolu İslâm inancı içinde yerlerini almışlardır. Asya topraklarında ortaya çıkan eski dinler, pek çok araştırmacıya göre farklı dinler olarak yorumlanırken, Aytmatov, diğer birçok yazar gibi, Şamanizm, Budizm ve Gök Tanrı dinlerini birlikte yorumlamış, bunun nedenini de her üç dinin aynı topraklarda ve aynı zaman dilimi içinde var olmasına bağlamıştır. Bu durum Aytmatov üslûbu içerisinde yeni bir tefekkür ve teslimiyet anlayışının oluşmasına ve eserlere yansımasına neden olmuştur

Keywords

Aytmatov, tefekkür, temenni, din, inanç

Metaphysical Thinking, Spirit of Prayer and Multiconfessionalism in the Works of Aitmatov

Abstract

The religious perspective of Aytmatov is addressed on the grounds of God-FateFaith, the existence of pre-İslamic clans of Turkic peoples and religious beliefs that shape this very existence go hand in hand in his narratives. As it is known, the ancient Turkic peoples were nomads and warriors, therefore for many centuries they were under the influence of different religions. The continuation of preislamic traditions as a folkloric culture even after the acceptance of Islam created a different style in Shaman-Islam synthesis. The lifestyle which is affected by this synthesis unavoidably impacted the world of thought and emotions of the writer and was reflected in his works. Especially, the patters of Shamanism, which is the oldest faith of the antient Turks, is often melted in Islamic belief system, and sometimes become a part of the religion among the peoples of Central Asia and Anatolia (despite the mismatch with Islamic Dogmas).While old religions emerged on Asian soils were read as different religions by many researchers, Aytmatov interpreted Shamanism, Buddhism and Tengrism (Heaven Creator religion) together, because those three religions existed on the same geography at the same time. This has resulted in the creation of new concept of contemplation and obedience in the style of Aytmatov, as well as reflected in his works

Keywords

Aytmatov, contemplation, prayer, religion, faith