Şehnâme-i Sultan Murad III (1582-1588) Minyatürlü Yazmasındaki Topkapı Sarayı Tasvirleri

Year 2022, Volume: 22 Issue: 1, 21 - 54, 30.06.2022

Mustafa Çetinaslan Dilek Bülbül

https://doi.org/10.32449/egetdid.958019

Cited By: 1

Abstract

Şehnâme, İran tarihinin destansı bir dille anlatıldığı edebi bir eser olmanın ötesinde dünya milletlerini etkilemiş tarih, edebiyat ve görsel sanatları buluşturan bir edebi tür halini almıştır. Osmanlı-İran ilişkilerinin yoğunlaştığı 16. yüzyılda Osmanlı nakkaşhanesine giren şehnamelerin, kısa bir sürede anıtsal örnekleri üretilmiştir. Klasik Osmanlı minyatür üslûbunun doğuşu olarak kabul edilen 16. yüzyılın minyatürleri diğer İslâm minyatürlerinin kalıpçı ve bezemeci anlayışından sıyrılıp gerçekçi ve yalın bir anlatım diline ulaşmış, bu süreçte şehnameler de yeni bir görsel anlatım aracına dönüşmüştür.
Bu araştırmada, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde bulunan ve Farsça şehnâmelerin son örneği olan Şehinşâhnâme II adıyla da bilinen Şehnâme-i Sultan Murad III adlı yazmanın Topkapı Sarayı’nı konu alan minyatürleri incelenmiştir (TSMK Bağdat 200).
Topkapı Sarayı’nın tarihine tanıklık eden bu minyatürler ışığında sarayı oluşturan mekânların mimarî kurgusu ve günümüze gelene dek geçirdikleri değişimler incelenmiştir. Ayrıca günümüze ulaşamamış, ancak minyatürlerle varlığı kanıtlanan yapılar da mimarî özellikleri açısından ele alınmıştır. Çalışmada Topkapı Sarayı’nın Adalet Kasrı, Alay Köşkü, Arz Odası, Bâbüssaâde Kapısı, Divânhane (Kubbealtı), Yalı Köşkü ve saraya ismini veren Top Kapısı olmak üzere yedi ayrı mekân, 12 ayrı minyatüre göre tanımlanmıştır.

Keywords

Minyatür Sanatı, III. Murat, Şehnâme-i Sultan Murad III, Şehinşâhnâme II, Topkapı Sarayı

References

• Aksu, Hüsamettin (1981). Sultan III. Murad Şehinşahnamesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Yıllığı, IX-X, 1-22.
• And, Metin (2021). Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür. İstanbul: İş Bankası.
• Atasoy, Nurhan (1973). III. Murad Şehinşahnamesi, Sünnet Düğünü Bölümü ve Philadelphia Free Library’deki İki Minyatürlü Sayfa. Sanat Tarihi Yıllığı, 5, 359-387.
• Bağcı, Serpil, Çağman, Filiz, Renda, Günsel & Tanındı, Zeren (2012). Osmanlı Resim Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Eldem, Sedat ve Akozan, Feridun (1982). Topkapı Sarayı Bir Mimari Araştırma. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Ertürk, Volkan (2013). Yenisaray’ın Deryaya Açılan Kapısı: Yalı Köşkü. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/7 Summer, 185-199.
• Eyice, Semavi (1989). Alay Köşkü. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. 2, s. 349-350). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Eyice, Semavi (1991). Arz Odası. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. 3, 445-446). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Eyice, Semavi (1991). Bâbüssaaâde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. 4, 408-409). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Eyice, Semavi (1993). Alay Köşkü. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (Cilt. 1, s. 177). İstanbul: Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Fetvacı, Emine (2013). Sarayın İmgeleri-Osmanlı Sarayının Gözüyle Resimli Tarih. İstanbul: Yapı Kredi.
• Hovhannesyan, Sarkis Sarraf (1996). Payitaht İstanbul’un Tarihçesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları 34.
• Kazan, Hilal (2010). Farklı Açıdan Bir Bakışla Şehnameci Seyyid Lokman’ın Saray İçin Hazırladığı Eserler. Osmanlı Araştırmaları, 35, 117-136.
• Kütükoğlu, Mübahat (1998). Minyatürlerde Divân-ı Hümâyûn ve Arz Odası. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 16, 47-68.
• Mahir, Banu (1999). Türk Minyatürlerinde Hil’ât Merasimleri. Belleten, 63, 238, 745-754.
• Mumcu, Ahmet (1994). Dîvân-ı Hümâyun. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 9, 430-432.
• Necipoğlu, Gülru (2014). 15. ve 16. Yüzyılda Topkapı Sarayı - Mimari, Tören ve İktidar. İstanbul: Yapı Kredi.
• Ortaylı, İlber (2013). Mekânlar ve Olaylarıyla Topkapı Sarayı. İstanbul: Bank Asya Kültür.
• Sağdıç, Elif (2018). Topkapı Sarayı’nın İkinci Avlusunun Dönüşümü ve Kayıp Mekânları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi / Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sakaoğlu, Necdet (2002). Tarihi, Mekânları, Kitabeleri ve Anıları ile Saray-ı Hümayun Topkapı Sarayı. İstanbul: Denizbank.
• Seçkin, Nadide (1998). Topkapı Sarayı’nın Biçimlenmesine Egemen Olan Tasarım Gelenekleri Üzerine Bir Araştırma (1453-1755). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Şimşirgil, Ahmet (2005). Taşa Yazılan Tarih Topkapı Sarayı. İstanbul: Tarih Düşünce Kitapları.
• Tarım Ertuğ, Zeynep (2012). “Topkapı Sarayı”. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 41, 256-261.
• Toruk, Ferruh (2006). Topkapı Sarayı Zülüflü Baltacılar Koğuşu. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 5, 167-188.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988). Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.