Sultan Öljeytü's Address on the Fifty-Fifth Anniversary of the Founding of the Ilkhanid State

Year 2024, Volume: 24 Issue: 2, 549 - 569, 17.12.2024

Şükrü Özdemir

https://doi.org/10.32449/egetdid.1541557

Abstract

Rashīdeddīn Fazlullāh Hemedāni, besides being an important statesman and politician of the Ilkhanid era, was a prolific writer who produced works in every branch of science. From history to medicine, from agriculture and botany to tafsir and kalam, he has written on almost every field of science. Upon finishing his great history entitled Jami al-Tawarikh, with the encouragement and recommendations of Sultan Öljeytü who had a great interest in kalām and tafsir, the author started to compose tracts to explain the subtle meanings and marvels in the Quran al-Kareem and collected them in a collection called Majmuat al-Rashidiyya. Rashīd compiled a separate work called Bayān al-Haqāʾiq, which he called a mufrada of some tracts that he did not include in Majmuat al-Rashīdiyya, although they were mainly on theology. The second tract of this work, which consists of twenty tracts, is titled ‘Nasīhat al-Sultān’ and contains the text of Sultan Öljeytü’s speech delivered on the eleventh day of Shawwal in 709 AH (March 14, 1310) during the celebration of the founding of the Ilkhanid State. This article briefly introduces the author of Bayān al-Haqā’īq and the content of the work after a brief introduction on the use of works that are not directly related to history in terms of historical science. It continues with some observations, comments and analyses on the material contained in the second tract of the work. Turkish translation of the tract is included at the end of the article.

Keywords

Sultan Öljeytü, Īlkhānid State, Rashid al-Dīn Fadl Allah, Bayān al-Haqā

Sultan Olcaytu’nun İlhanlı Devleti’nin Elli Beşinci Kuruluş Yıl Dönümü Nutku

Abstract

Reşîdeddîn Fazlullâh Hemedâni, İlhanlılar devrinin önemli bir devlet ve siyaset adamı olmasının yanında ilmin her şubesinde eserler vermiş üretken bir müelliftir. Tarihten tıbba, ziraat ve botanikten tefsir ve kelama varıncaya kadar kalem oynatmadığı saha yok gibidir. Câmiü’t-Tevârih adlı büyük tarihini tamamladıktan sonra kelâm ve tefsir bahislerine büyük merak duyan Sultan Olcaytu’nun teşvik ve telkinleriyle Kur’an-ı Kerim’deki ince mânâ ve marifetleri izah eden risâleler yazmaya girişen müellif, bunları Mecmuatü’r-Reşîdiyye adını verdiği bir mecmuada toplar. Reşîd, ağırlıklı olarak yine ilahiyat bahislerine ait olmakla birlikte Mecmuatü’r-Reşîdiyye’ye dâhil etmediği bazı risâlelerden müfrede adını verdiği Beyânu’l-Hakâik adlı müstakil bir eser vücuda getirmiştir. Yirmi adet risâleden oluşan bu eserin ikinci risâlesi ‘Nasîhatü’s-Sultân’ adını taşımakta ve Sultan Olcaytu’nun hicrî 709 senesi şevvalinin on birinci günü (14 Mart 1310) İlhanlı Devleti’nin kuruluş kutlamaları esnasında söylediği nutkun metnini içermektedir. Bu makale, konusu doğrudan tarih olmayan eserlerden tarih ilmi bakımından istifadeye dair kısa bir girişten sonra Beyânu’l-Hakâik müellifini ve eserin içeriğini kısaca tanıtır. Eserin adı geçen ikinci risâlesinin ihtiva ettiği malzeme üzerinde birtakım tespit, yorum ve analizlerle devam eder. Makalenin sonunda risâlenin Türkçe tercümesi yer almaktadır.

Keywords

Sultan Olcaytu, İlhanlı Devleti, Beyânü'l Hakâik, Reşîdeddîn Fazlullâh

References

• Allsen, T. T. (2023). Imperial ideology. Cambridge history of the Mongol Empire. Cambridge University Press.
• Âyetî A. (1346). Tahrîr-i Târîh-i Vassâf. İntişarat-ı Bünyad-ı Ferheng.
• Barthold, W. (1341). Reşîdeddîn ve eseri. (R. Hulusi, Çev.). Türk Yurdu, 1(4), 260-264, Türk Ocakları Merkez Heyeti.
• Barthold, W. (1341). Reşîdeddîn ve eseri. (R. Hulusi, Çev.). Türk Yurdu, 2(10), 336-347, Türk Ocakları Merkez Heyeti.
• Blochet, E. (1910). Introduction a L’Histoire des Mongols de Fadlallah Rashid ed-din. imperimerie orientale.
• Browne, E. G. (1928). Literary history of Persia. Cambridge University Press.
• Çantay, H. B. (1990). Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm (C. I-III). Elif Ofset.
• D’Ohsson, A. C. (1852). Histoire des Mongols (C. I-IV). Frederik Müller. Devâdârî, Ebûbekir bin Abdullâh bin Aybek. (1971). Kenzü’d-Dürer ve Câmiu’l-Gurer (Cilt I-IX). Matbaatü Îsâ Bâbî Halebî ve Şürekâühü.
• Fischel, W. (1937). Jews in the economic and political life of mediaeval Islam. The Royal Asiatic Society.
• Günaltay, Ş. (1937). Türk Tarihinin ana kaynaklarından Camiüttevarih ve Fazlullah Reşidüddin. TTK Belleten, 1(1), 165-179.
• Hammer, J. von. (1843). Geschichte der Ilchane. C. W. Leske.
• Howorth, H. H. (1876). History of the Mongols (C. I-III). Longmans Green and Co.
• İbn Battûta. (2000). İbn Battûta seyahatnâmesi. (A. S. Aykut, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• İkbâl, A. (1384). Târîh-i Moğol. Müessese-i İntişârât-ı Emîr-i Kebîr.
• İrfân, M. (1948). Bozorgterîn-i Bünyâd-ı Hayr der İrân. Dinshah Irani Memorial Volume. The Dinshah İrani Memorial Fund Comittee.
• Kâşânî, Ebu’l Kâsım Abdullâh bin Muhammed. (1969). Târîh-i Olcaytu. (Mehin Hembly, neşr.) Bengâh-ı Tercüme ve Neşr-i Kitâb.
• Kazvînî, H. el-Müstevfî. (1387). Târîh-i Guzîde. (A. Nevâî, neşr.) Müessese-i İntişârât-ı Emîr-i Kebîr.
• Kirmânî, N. M. (1364). Nesâimü’l Eshâr min Letâimü’l Ahbâr der Târîh-i Vüzerâ. (C. H. Urmevî, neşr.). İntişârât-ı Ittılâ’ât.
• Meşkûr, C. M. (1388). Rab’-ı Reşîdî. Mecmûa-i Makâlât derbâre-i Hâce Reşîdeddîn Fazlullâh ve Rab’-ı Reşîdî-i Tebrîz (C. I-II). Çâphâne-i Allâme Tabatabâî.
• Minovî, M. (1351). Hâce Reşîdeddîn Vezîr. Nakd-i Hâl. Şirket-i Sihâmî İntişârât-ı Harezmî.
• Murtazavî, M. (1385). Mesâil-i Asr-ı İlhânân. Bünyâd-ı Mevkûfât.
• Özgüdenli, O. G. (2009). Gâzân Han ve reformları. Kaknüs.
• Özgüdenli, O. G. (2018). İlhanlılar’da hükümdarlık telâkkisi ve hükümdar algısı. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (I), 73-91.
• Öztürk M. (2000). İslam Tefsir geleneğinde yorum manipülasyonu: ‘Ulû’l Emr’ kavramı örneği. İslâmiyât, 3, 79-98.
• Quatremère, É. (1968). Histoire des Mongols de la Perse. Oriental Press.
• Recebzâde, H. (1377). Hâce Reşîdeddîn Fazlullâh. Sâzmân-ı Çâp u İntişârât.
• Rehnümâ, M. (1350). Reşîdeddîn ve Rab’-ı Reşîdî. Mecmûa-i Hitâbehâ-yı Tahkîkî derbâre-i Reşîdeddîn Fazlullâh Hemedânî. Dânişgâh-ı Tahrân.
• Reşîdeddîn, F. (1373). Câmiü’t-Tevârîh (C. I-IV). M. Rûşen & M. Mûsevî (neşr.). Neşr-i Elburz.
• Reşîdeddîn, F. (1386). Beyânu’l-Hakâyık. (H. Recebzâde, neşr.) Mirâs-ı Mektûb.
• Reşîdeddîn, F. (2016). Beyânu’l-Hakâik (Hakikatlerin Beyanı). (J. Pfeiffer, neşr.) Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Reşîdeddîn, F. (2022). Câmiu’t-Tevârîh (İlhanlılar Kısmı). (İsmail Aka, Mehmet Ersan, A. H. Khejelani, Çev.). Türk Tarih Kurumu.
• Togan, A. Z. V. (1962). The Composition of the history of the Mongols by Rashīd al-Dīn. Central Asiatic Journal, 7(1), 60-72. Harrassowitz Verlag.
• Togan, A. Z. V. (1985). Tarihte usul. Enderun.
• Togan, Z. V. (1964). Reşîd-üd-Dîn Tabîb. MEB İA: C. IX. (s. 705-712). Milli Eğitim Basımevi.
• Turan, O. (1969). Selçuklular tarihi ve Türk-İslâm medeniyeti. Turan Neşriyat Yurdu.
• Ukaylî. (1337). Âsârü’l Vüzerâ. (C. H. Urmevî, neşr). Çâphâne-i Dânişgâh.
• Umanç, F. (2003). İlhanlı hükümdarı Sultan Olcâytû’nun İslâm’ı kabulü: Kendi tercihi mi? Zevcesinin telkini mi? Ağabeyi Gâzân’ın etkisi mi? Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, yıl: 8, sayı: 8, s. 86-95.
• Uyar, M. (2012). Cengiz İmparatorluğu hakkında ilk tarih kayıtları, Meng Ta pei lu ve Hei Ta shi lu. (Ankhbayar Danuu, Çev.). Ötüken Neşriyat.
• Vassâf. (1388). Târîh-i Vassâfü’l Hazret. (C. I-IV). (Ali Rıza Hâciyân Nejâd, neşr.). Müessese-i İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tahrân.