Yeni Arşiv Belgeleri Işığında Bulgar Sosyal-Demokrat Partisi’nin Osmanlı Dönemindeki Siyasi Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2022, , 747 - 763, 30.12.2022

Yenal Ünal

https://doi.org/10.18513/egetid.1226587

Öz

Bu makale çalışması, yeni arşiv belgeleri ışığında Bulgar Sosyal-Demokrat Partisi’nin, 20. yüzyılın başlarında gerçekleştirmiş olduğu siyasi faaliyetleri, düzenlemiş olduğu mitingleri, hazırlamış olduğu beyannameleri, örgütlemiş olduğu komitacılık faaliyetlerini ve düşünsel anlamda gerçekleştirmek istediği hedefleri değerlendirme amacını taşımaktadır. Parti, oldukça kozmopolitik bir iklimde doğmuştur. 19. yüzyılın sonlarında sosyal demokrat fikirleri temel alarak ortaya çıkan Bulgar Sosyal-Demokrat Fırkası, bu çalkantılı süreçte Bulgaristan ve Batı Trakya’da birçok önemli siyasi ve sosyal eylemin içerisinde bulunmuştur. Parti, Bulgar işçilerin örgütlenmesi, Amerika Birleşik Devletleri’ne göçe teşvik edilmesi, Bulgar hükümeti aleyhine mitingler düzenlenmesi, propaganda faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi, işçileri kışkırtıcı beyannamelerin hazırlanması, hükümetle sıcak çatışmalara girilmesi ve sosyal demokrat fikirlere taraftar kazanarak bu fikirlerin yayılması için büyük çabalar sarf etmiştir. Bu incelemeyle Osmanlı arşiv belgeleri ışığında; Bulgar Sosyal-Demokrat Partisi’nin gerçekleştirmiş olduğu bu faaliyetler analiz edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan, Sosyal-Demokrat Fırkası, Komitacılık Faaliyetleri, Göç, Eşkıyalık, Miting.

Evaluation of the Political Activities of the Bulgarian Social-Democratic Party During the Ottoman Period in the Light of New Archival Documents

Öz

In the light of new archival documents, this article aims to evaluate the political activities of the Bulgarian Social-Democratic Party, the public meetings it organized, the declarations it prepared, the committee activities it carried out, and the intellectual goals it wanted to achieve in the early 20th century. The party was established in a highly cosmo-political environment. The Bulgarian Social-Democratic Party, which emerged at the end of the 19th century on the basis of social-democratic ideas, took part in many important political and social actions in Bulgaria and Western Thrace during this turbulent period. The party attempted to organize Bulgarian workers, to encourage them to migrate into America, to hold public meetings against the Bulgarian Government, to carry out propaganda actions, to perform propaganda activities, to prepare provocative declarations, to experience hot conflicts with the government, and to spread social-democratic ideas by gaining supporters. In the light of this review and Ottoman archival documents, this study tries to analyze the actions of the Bulgarian Social-Democratic Party.

Anahtar Kelimeler

Bulgaria, Social-Democratic Party, Underground Revoluitonary Activities, Migration, Brigandage, Public Meeting

Kaynakça

• The Presidential Ottoman Archive (BOA)
• BEO Mümtâze Kalemi Bulgaristan Evrakı A.MTZ, 04/161.6; A.MTZ. HR, 64.
• Hariciye Nezareti, Sofya Nezareti HR.SFR, 04/425.47.1. HR.SFR, 04/425.47.2.
• Dahiliye Nezareti Siyasi Kalemi HR.SYS, 2330/46.
• Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı DH. ŞFR, 641/74; DH. ŞFR, 1335.A.12.
• Armaoğlu 2014 Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995, 19th Edition, Timaş Publications, İstanbul.
• Berkes 2004 Niyazi Berkes, “The Development of Secularism in Turkey”, Edited by Ahmet Kuyaş, 7th Edition, Yapı Kredi Publications, İstanbul.
• Bodur 2013 Hasan Bodur, Kronolojik 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, 2nd Edition, Yeditepe Publishing, İstanbul.
• Emrealp 1991 Sadun Emrealp, Sosyal Demokrasi’den Sosyal Demokrasi’ye, Afa Publications, İstanbul.
• Karal 2011 Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi-Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri 1876-1907, Volume 8, 7th Edition, Turkish Historical Society Publications, Ankara.
• Kahraman 1993 Hasan Bülent Kahraman, Yeni Bir Sosyal Demokrasi İçin, İmge Publishing, Ankara.
• Karpat 2015 Kemal H. Karpat, Kısa Türkiye Tarihi (1800-2012), 5th Edition, Timaş Publications, İstanbul.
• Kaya 2021 Asil Kaya, Modernleşme Sürecinde Türkiye’de Gençlik Hareketleri (1865-1960), Libra Publishing, İstanbul.
• Lewis 2008 Bernard Lewis, Modern Türkiye’nin Doğuşu, translated by Boğaç Babür Turna, Arkadaş Publishing, Ankara.
• Saritaş 2006 İbrahim Saritaş, Geçmişten Günümüze Sosyal Demokrasi, Orion Bookstore, Ankara.
• Tunçay 1991 Mete Tunçay, Türkiye’de Sol Akımlar Belgeler-I (1908-1925), BDS Publications, İstanbul.
• Turan 2013 Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi-İmparatorluğun Çöküşünden Ulusal Direnişe, Volume 1, 4th Edition, Bilgi Publishing, Ankara.
• Uçarol 2015 Rıfat Uçarol, Siyasi Tarih (1789-2014), 10th Edition, Der Publications, İstanbul.
• Aydin 1989 Mahir Aydin, “Arşiv Belgeleriyle Makedonya’da Bulgar Çete Faaliyetleri”, Journal of Ottoman Studies, IX, 1989, pp. 209-234.
• Bakacak 2016 Alper Bakacak, “XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti”, Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarih, Edited by Temuçin Faik Ertan, 4th Edition, Siyasal Bookstore, Ankara, pp. 39-65.
• Bishku 2003 Michael B. Bishku, “Turkish-Bulgarian Relations: From Conflict and Distrust to Cooperation over Minority Issues and International Politics”, Mediterranean Quarterly, Volume 14, Number 2, Spring 2003, pp. 77-94.
• Bojinov 2012 Voin Bojinov, “Bulgaria and Young Turk Revolution (June 1908-April 1909): The Beginning of the End of Ottoman Empire” Adam Akademi, Volume 2, Issue 1, pp. 81-90.
• Cassens 1991 David E. Cassens, “The Bulgarian Colony of Southwestern Illinois 1900-1920”, Illinois Historical Journal, Vol 84, No 1 pp. 15-24.
• Köse 2012 Osman Köse, “The Policies of the Bulgarian State Toward the Minorities (1878-1914)”, Ordu University Journal of Social Sciences Research, Volume 3, Issue 6, pp. 216-239.
• Mineva and Raycheva 2001 Emilia Mineva and Regina Raycheva, “On the Reception of Marxism in Bulgaria”, Studies in East European Thought, Vol 53, No 1/2, pp. 61-74.
• Neuburger 2017 Mary Neuburger, “The Bulgarian Factor in Russia’s Revolutionary Era, 1917–23”, Journal of Contemporary History, Vol 52, No 4, pp. 874-891.
• Popek 2018 Krzysztof Popek, “The Bulgarian Migration and the End of Ottoman Rule in Bulgaria (1878-1900)”, Historijski Zbornik, Volume 71, No 1, pp. 45-59.
• Pundeff 1971 Marin Pundeff, “Marxism in Bulgaria Before 1891”, Slavic Review, Vol 30, No 3, pp. 523-550.
• Özcan 2014 Tuğrul Özcan, “Kurumsallaşma Sürecinde Bulgar Millî Meclisi (1879-1885)”, Mustafa Kemal University Journal of Graduate School of Social Sciences, Volume 11, Issue 25, pp. 99-109.
• Stamatov and Raycheva 2001 Atanas Stamatov and Regina Raycheva,
• “Paradoxes in the Bulgarian Reception of European Philosophical Thought”, Studies in East European Thought, Vol 53, No 1/2, pp. 3-19.
• Uzun 2010 Turgay Uzun, “Siyasi Partiler ve Türkiye”, İttihat ve Terakki’den Günümüze Siyasal Partiler, Edited by Turgay Uzun, Orion Bookstore, pp. 7-30.
• Ünal 2020 Yenal Ünal, “A Contribution to Turkish History of Democracy Study Evaluation of the Social Democratic Party and Its Program”, Selcuk University Journal of Turkish Studies, Issue 49, pp. 381-398.
• Ünal 2019 Yenal Ünal, “Milli Mücadele: Mondros Mütarekesi’nden Sevr Antlaşması’na Türkiye’de Yaşanan Siyasi Gelişmeler”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-Kurtuluş, Kuruluş ve Modernleşme (1920-1938), Edited by Nurgün Koç, Volume 1, İdeal Kültür Publishing, İstanbul, pp. 92-150.
• Yavuz 2017 Resul Yavuz, “The View and the Attitude of Allies High Commissioners Toward İstanbul During the Declaration of National Pact”, Tarih ve Günce Journal, Issue 1, pp. 281-304.
• Yetişgin 2007 Memet Yetişgin, “The Ottoman Way of Governing Multi-Ethnic and Multi-Religious Communities”, Journal of Ankara University Ottoman History Research and Application Center (OTAM), Issue 21, pp. 135-167.
• Yılmaz 2005 Murat Yılmaz, “Hüseyin Sırrı Bellioğlu”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Liberalizm, Volume 7, İstanbul, pp. 144-163.
• Ertürk 2018 Suzan Ertürk, Balkanlarda Aşırı Milliyetçi Bir Örgütlenme: Makedonya-Edirne Dahili İhtilal Teşkilatı (1893-1912), Ege University Institute of Social Sciences, Unpublished Ph.D Thesis, Advisor: Prof. Dr. Turan Gökçe, İzmir.
• Devellioğlu 2001 Ferit Devellioğlu, Ottoman-Turkish Encyclopedic Dictionary, 18th Edition, Aydın Bookstore Publications, Ankara.
• Parlatir 2014 İsmail Parlatir, Dictionary of Ottoman Turkish, 6th Edition, Yargı Publishing, Ankara.
• http://www.ttk.gov.tr/genel/tarih-cevirme-kilavuzu/ (Accessed on 06.05.2021)
• https://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=316906 (Accessed on 11.05.2021)
• https://www.sjsu.edu/faculty/watkins/bulgaria.htm (Accessed on 13.05.2021)
• https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/40476?locale-attribute=en (Accessed on 14.05.2021)