Kumuk Türklerinin Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçü

Yıl 2015, Cilt: 30 Sayı: 1, 101 - 120, 21.01.2016

Ömer Karataş , Mehmed Arbatlı

https://doi.org/10.18513/egetid.185919

Öz

19. yüzyılın ikinci yarısıyla 20. yüzyılın ilk çeyreği arasında Kafkasya’dan Anadolu’ya zorunlu göçler olmuştur. Zorunlu göçün baş aktörü Kafkas halklarının vatanlarını işgal eden Rus devletidir. Vatanları işgale uğrayan Çerkesler, Dağıstanlılar, Çeçenler, Karaçaylılar, Kumuklar gibi Kafkas halkları Osmanlı Devleti’ne sığınmışlardır. Bu çalışmamızda Kumukların Osmanlı Devleti’ne göçünü ve Osmanlı coğrafyasındaki yerleşimini ele alacağız.

Anahtar Kelimeler

Kafkasya, Osmanlı Devleti, zorunlu göç, Kumuklar, iskân

Kaynakça

• a. Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• Maliye Masârifât Defterleri (ML. MSF. d.)
• ML. MSF. d. No: 16633
• ML. MSF. d. No: 16635
• ML. MSF. d. No: 16838
• Sadâret Mektûbî Kalemi, Umum Vilâyet Yazışmalarına Ait Belgeler(A.MKT. UM)
• A.MKT. UM 222/38
• A.MKT. UM 478/10
• A.MKT. UM 479/30
• A.MKT. UM 481/17
• A.MKT. UM 491/43
• Sadâret Mektûbî Kalemi, Nezâret ve Devâir Yazışmalarına Ait Belgeler(A.MKT. NZD)
• A.MKT. NZD 328/93
• A.MKT. NZD 329/75
• Sadâret Mektûbî Kalemi, Mühime Kalemi (Odası) Belgeleri (A.MKT. MHM)
• A.MKT. MHM 191/13
• A.MKT. MHM 222/2
• A.MKT. MHM 222/38
• A.MKT. MHM 225/16
• A.MKT. MHM 460/32
• A.MKT. MHM 528/12
• A.M (H.12 Şaban 1277/M.23 Şubat 1861)
• b. Araştırma Eserleri ve Makaleler
• al-Kadari 2003 Hasan Al Kadari, Âsâr-i Dağıstan, Çev: Musa Ramazan, Şamil Eğitim ve Kültür Yayını, İstanbul.
• Aydın 2003 Mustafa Aydın, “Lekler”, İslam Ansiklopedisi, C. 27, s.131-133.
• Baddeley 1996 John F.Baddeley, Rusların Kafkasya’yı İstilası ve Şeyh Şamil, Çev: Sedat Özden, Kayıhan Yay., İstanbul.
• Berje 1996 Adolf Berje, Kafkasyalı Dağlı Kavimlerin Kısa Tasviri, Çev: Sedat Özden, Kayıhan Yayınevi, İstanbul.
• Cuthell 2005 David Cameron Cuthell Jr., The Muhacirin Komisyonu: An Agent in the Transformation of The Ottoman Anatolia (1860–1866), Columbia University.
• Caferoğlu 1988 Ahmet Caferoğlu, Türk Kavimleri, Enderun Kitabevi, İstanbul.
• Efe 2002 Fikret Efe, Şeyh Şamil’in 100 Mektubu, Şule Yayınları, İstanbul.
• Erbay 2012 Fatih Erbay, “Kumuk Türkçesinin İlk Grameriyle İlgili Tespitler”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 32, s.59-71.
• Eren 1966 A. Cevat Eren, Türkiye’de Göç ve Göçmen Meseleleri Tanzimat Devri İlk Kurulan Göçmen Komisyonu Çıkarılan Tüzükler, Nurgök Matbaası, İstanbul.
• Erkan 1996 Süleyman Erkan, Kırım ve Kafkasya Göçleri, Kafkasya ve Orta Asya Uygulama ve Araştırma Merkezi, Trabzon.
• Habiçoğlu 1998 Bedri Habiçoğlu, Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler, İstanbul.
• Işıltan 1979 Fikret Işıltan, “Şeyh Şâmil”, İslâm Ansiklopedisi, C:XI, İstanbul, s.468-474.
• İpek 1999 Nedim İpek, Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, Ankara.
• Karpat 2010 Kemal Karpat, Osmanlı Nüfusu (1830–1914), (Çev. Bahar Tırnakçı), Timaş Yayınları, İstanbul.
• Kurtuluş 2002 Rıza Kurtuluş, “Kumuklar”, İslam Ansiklopedisi, C. 26, s.372-373.
• Metçünatıko 2002 Metçünatıko Yusuf İzzet Paşa, Kafkas Tarihi, C.1., Türkçeleştiren: Fahri Huvaj, Adige Yay., Ankara.
• Nerimanoğlu 2013 Kamil Veli Nerimanoğlu, “Kumuklar ve Kumuk Türkçesi”, Yeni Türkiye, Yıl 9, S.54, s.2736-2739.
• Ramazan 2002 Musa Ramazan, Dağıstan ve Laklar, Şamil Eğitim ve Kültür Yayını, İstanbul.
• Saydam 1997 Abdullah Saydam, Kırım ve Kafkas Göçleri (1856–1876), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Tavkul 2007 Ufuk Tavkul, Kafkasya Gerçeği, Selenge Yayınları, İstanbul.
• Tavkul 2005 Ufuk Tavkul, “Kumuk Türkleri. Tarihleri, Sosyal Yapıları ve Dilleri Üzerine Bir İnceleme”, Kırım Dergisi, C. 13, sayı 50, s.29-39.
• Temizkan 2005 Abdullah Temizkan, Kuzey Kafkasya’da Osmanlı Rus Mücadelesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi ABD, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Temizkan 2006 Abdullah Temizkan, “Rusya ve Osmanlı Devleti’nin Kafkas-Ötesi’nde Nüfuz Mücadelesi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. VI, S. 2, s.447-462.
• İnternet kaynakları
• http://akkopru-kumuk.tr.gg/Diaspora_T.ue.rkiyede-Kumuklar%26%23305%3Bn-Bulundu%26%23287%3Bu-K.oe.yler.htm.