XIX . Yüzyıl Ortalarında Alaşehir

Yıl 2010, Cilt: 25 Sayı: 1, 191 - 230, 01.06.2010

Ertan Gökmen

Öz

XIX. Yüzyılın ilk yarısında vergi kaynaklarını yeniden tespit ederek halkın üzerindeki vergi yükünü hafiflemek vergi adaletsizliğini önlemek amacıyla temettüat yazımları yapılmıştır. Bu defterlerdeki bilgiler Osmanlı şehir ve kasabalarının sosyo-ekonomik ve demografik yapısını ortaya koymamızı sağlayan bilgiler içermektedir. Alaşehir kazasında da 1844-45 yıllarında temettüat yazımları yapılmıştır. Bu çalışmada, temettüat defterlerine dayalı olarak XIX. Yüzyıl ortalarında Alaşehir kasabası mahalleleri, demografik durumu, esnaf yapısı, bu esnaflar tarafından kullanılan dükkânlar, mağazalar ve hanlar hakkında bilgi verilmiştir. Bunlara ilave olarak Alaşehir’deki Müslim ve gayrimüslim grupların sosyal ve ekonomik durumları karşılaştırılmıştır

Anahtar Kelimeler

Alaşehir, T emettüat Defteri, Manisa. Osmanlı Devleti, Nüfus

Kaynakça

• BOA. ML. VRD. TMT, Defter No 1403 (Kazgânî) 1409 (Debbağhane) 1414
• Bâlânî), 1418 (Eskiçarşı), 1427 (Tepecik), 1425 (Ilıca),
• (Kâtib Ali), 1430 (Câmi—i Kebîr), 1432 (Kadı ' Sinan), 1438 (Şeyh Sinan), 1446 (Yaviler), 1460
• (Karaağaç), 1459 (Arslan Fakı), 1465 (Elhizar), 1412
• (Ab-ı Berci), 1467 (İbrahim Çelebi), 1462 (Hızırllyas /Gayrimüslim), 1435 (Kiremitli /Gayrimüslim), 1431
• (Güzel * Papas/Gayrimüslim), 1434 (Turunçlu Gayrimüslim)
• Salname-i Nezâret—i Mârif-i Umümiye, 13 16 Salname-i Vilayet—i Aydın, 1305, 1319,1323
• Türkçe Sözlük C. 2, TDK Yayını, Ankara, 1988 Akbayar 1985 Akmcı 1949 Baharım Çadırcı 1991 Çelebi 1985 Çetin 2001 Çoruh 2002 Darkot 1989 Devellioğlu 1997
• Ferit Devellioğlu, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Ayduı Kitabevi Emecen 1989 Ergenç 1984 Genç 2002 Gökmen 2007 Güran 2000 İsimsiz 1966 Karal 1943 Kütükoğlu 1995 Kütükoğlu 1999 Ortaylı 2000 Ortaylı 2001 Özkaya 1985 Öztürk 2000 Sâmi 1317
• Şemseddin Sâmi, Kâmus—ı Türkî, Dersaadet: İkdâm Matbaası Serin 1998 Tabakoğlu 2000 Tepekaya 2006 Uzunçarşılı 1998 Sevim — Yücel 1989 Vefik 1327 Vefik 1330' Yalçın 1979 Yediyıldız 1999 Yinanç 1989 Yörükoğlu 2002
• M. Nuri Yörüköğlu, Manisa Yangını, Manisa: Celal Bayar Universitesi Manisa ve Yöresi Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını Ertan Gökmen XIX Yz'izyzl Ortalarında Alaşehir EK—l Alaşehir Kazası Mahalleleri Muhtarları M ht Defter/ Hane _ . u ar-ı _ . . . _. S f ve Mahal lesı Evveli Muhtar ıSanısı Meslegı ;(); a Sıra No Ab—ı Bcrd Yazılmamış Arslan Fakı Yazılmamış , A A Halil - Muytab 1414/4 2/2 Balam _ — Hüseyın Irgat 1414/4 3/3 . - - Ya“hane A - thOthchdefd % cam.” a' g “ “ ” 6 e en ' Cami 1430/2 4/4 Keb1r ' Imamı
• Debbağ- Semerci Halil - Semerci 1409/3 1/1 hane - Hacı Ali Mısırcı 1409/3 2/2
• Elhizar Kostak oğlu Halil Mısırcı 1465/2 2/2 Mustafa - Tütüncü 1418/3 2/2
• Eskiçarşı Çalık Mehmed _ Oğlu Hacı Osman Muytab 1418/3 3/3
• Muhzıroğlu - Kahvecilik 1425/5 1/1
• Ilıca Buldanlıoğlu . . . Mehmed Çızmccılık 1425/5 2/2 Ahmed Oğlu
• Kadı Sinan Hacı Mehmed _ ' 1432/3 2/2 Ayanoğlu Mehmed — 1432/3 3/3 Attar ve Nurullah Oğlu
• Hafız Mehmed _ Kadı.. şeyh 1460/2 2/2 Camıı
• Karaağaç Efendı İmamı Memu“? .Oğlu Uncu 1460/2 3/3 Suleyman Beg
• Kâti b Ali Bekır Us a C1zmec1 3/ 2/ " t — ' ' 142 2 2 — Deli Mehmed Çızmecı 1423/2 3/3 A . Elhac Süleyman
• Kazganı Efendi - M1s1rc1 1403/3 2/2 Müezzin Hacı
• Şeyh Sınan İhr ahim Efendi — - 1438/5 2/2 Tepecik Yazılmamış
• ' Yaviler Deli Ahmed Tütüncü 1446/2 2/2 İbrahim _ - . Erbâb-ı
• Çelebi Hacı Kubur Oglu Hacı Ibrahım Ziraat 1467/2 2/2
• EK-Z Ala ehir Kazası Câmi ve Mescitleri ileiGörevlileri Cami- .. . . Defter Mahalle Mescid Görevi Goml'm" Ek İşi Sayfa Adı Adı ve Unvanı Hane N0 Yıldırım Meşâyihten 1430, S— 2, girgir“ Bayezid İşgâl Müftüzade Mehmed _ 1/1 Câmii Efendi
• “ .. . İlcik Oğlu Çakır Bazen 1427, s.
• Tepec‘k Mum“ Mehmet Ticaret 12, 71/71 Câmii “ Müezzin Molla Hasan Oğlu _ 1430, s. 2,
• ' Kebîr Hacı Hasan Efendi 4/4 s. 4 “ . Esiri Oğlu Hafız Bazen ’ ’ Tep ecık Hat1b Ahmet Efendi Ticaret 18/18 _ 4' o . Câmi—i .. {$4111 Müftü Biraderi Balm lâ 317951
• Kebir Mustafa Efendi ’ Şeyh ' ,. '» ' 1423 S 6
• Katıb “ Çakır Mehmed 22 :22 ’ Ali Şeyh Efendi ' / ? ' . Katıb “ Müderris-i Elhac Şfendı’ 1:144ğâ7582
• Ali Dersiye Der-Aliyye ' a Müderrislerinden ’ ’ Beratlı 1438 5.4
• Şeyh Şeyh Sinan . Imam— Abdullah Hoca Oğlu 1/1 ’ Sinan Câmii Muallim—i Ali Efendi ' Sıbyan = ' _ 1438 .5,
• Şeyh “ Beratlı Müezzin hacı Muhtar—1 2/25 Sinan Müezzin Ibrahim Evvel 4 ' 1438 s.
• Şeyh “ .. . Müezzin Molla ’ Sinan Muezzın Mustafa ' 14’ 47/47 _ 1423 s. 3 Katıb “ .. . . Bazen 5/5 ’
• Ali Muezzın Mehmed Efendi 4 _ Ticaret s. Câmi—i “ Müftü Oğlu Ali ’ Kebîr Efendi '. 24’ 141/141 ı . * “ = ’, w * . , , mm.“: Tepecik ' '?" “ .ğ'İ-İ'Hanc'ı Haöı Mehmed. Arabacı, 14: 79/79 » - * '; * 143 , .2, Câmi-i Yağhan ' 'Beratlın " ' ' Hatib Oğlu Muhtar" _ 393s Kebîr Câmii Imam _ Mehmed Efendi XIX. Yam/l Ortalarında Alaşehir Câmi-i Iğîğğuvıe Hacı Ağası Oğlu _ 1430, s.
• Kebîr Mü derrisi Hacı Mustafa Efendi 22, 126/ 126 _ ,, .. . Esiri Oğlu Hafız Bazen 1427, s. 5,
• Tep ecık Muezzın Mustafa Ticaret 25/25 Şeyh ., Kürsü Müderrs-i Ulemadan _ 1438, 5.
• Sinan Şeyhi Aladağlı Hasan Efendi 24, 123/123 Kâtib .. . İmam Hacı Ali Bazen 1423, s. 2,
• Ali Muezzm Efendi Ticaret 1/1 İbrahim ., .. . Molla Abdullah Oğlu Yağ 1467, s. 7,
• Çelebi Mutevellı Hacı Ibrahim Tüccarı 33/33 , ._. Beratlı imam, Kasab Oğlu Hacı :21:11; ] âîâıaili Ders—i Am Halil Efendi ve Kardeşi - 21135271819 ve Müderris Mehmed Efendi ’ ,, Beratlı Kayyım Oğlu 1403, s. 3,
• Kazganı Kayyım Mehmet ' 5/5 Cami-i .. Kîerıînthve Kasab Ahmed Ağa Bazen 1430, s.
• Kebîr Egnaş Oğlu Sarı Mustafa Çerçi 11, 67/67 Arslan İbrahim Beratlı Çakır Hafız Mustafa _ 1459, s. 6,
• Fakı Ağa Câmii Imam Efendi 24/24 Câmi—i ,, .. . Bahçıvan Molla Erbâb-ı 1430, s. 7,
• Kebîr Muezzm Ahmed Oğlu Bekir Ziraat 36/36 . Görevi . . , Camı—l .. - - Esklcı Oglu Hafız 1430, s.
• Kebîr 361$ng Mustafa ' 21, 120/120 Kadı Şeyh - Nurullah Oğlu Hafız Muhtar-ı 1460, s. 2,
• Karaagaç Câmii Imam Mehmed Efendi Evvel 2/2 Hacı Müftü âgâ “ Hatib Efendizade Mehmed Bezzaz 114; $333 Efendi ’ Kütük Ibrahim . - Haffaf Hacı 1467. s. 3,
• Çelebi “€£$ Imam İbrahim’in Oğlu Talebe 7/7 * Emir Hacı Ahmed Ab-ı .. Beratlı . - .. 1412 s.
• Berd Hatıb kardbeşi Ahmed 29, 107/107 Arslan ,, .. . .. .. . . 1459. . 8,
• Fakı Muezzın Derekoylu A11 Efendi — 39/3; Câmi Şeyhi _ Arslan .. ve Büyük Hacı Ibrahim Efendi, _ 1459. s. 8,
• Fakı Daire Abdurrahman Efendi 38/38 Müderrisi K"t'b Kâtib Ali _ All Mescidi 14, 54/54 Kadı Sinan . _ ğe; Mahaııesi îmam m - ”iz/fî Mescidi y Şeyh Çınarlı Hasbi _ 1438, s. 8,
• Sinan Mescidi Imam Hacı Kadı Mehmed 13/13 Yaviler Yaviler Mahallesi %gîğı İbrahim Efendi — 14416/15' 2’ Mescidi
• Elhizar Mîlğtilzlîrsi Beratlı Cin Oğlu Hacı Haffaf 1465, s. 2,
• Mescidi ' Imam Mustafa Ticareti 1/1 Elhizar .. . _ Elhızar Mahallesı. - Tıcaret Beratlı Molla Huseyın Oglu . 1465, s. 7,
• Mescidi Imam Mustafa 27/27 Mahallede Ab-ı Karaman- Beratlı Kuşakçızade Muallim— 1412, s. 7,
• Berd de? Imam Abdullah Efendi i Sıbyan 1/l Mescidi * ' Kazgâni Beratlı , . _ Bazen , . . A . . A Hacı Mavı Oglu Hacı - 1403 s. 3
• Kazgam , Mahallesı Hasbi . Debbaglı ’ ’ Mescidi Imam Hafız Mehmet Efendı k 1/1 Arslan üâhaaillîlcsiı Beratlı Çolak İmam Oğlu Bazen 1459, s. 2,
• Fakı Mescidi Imam Mustafa Efendi rençper 1/1 A Balanî mh - Molla Hüseyin ' 1414, s. 4,
• Balam Mescidi Imam . ' “ Efendi ' ' 1/1; ' . 'Eskiçarş'ı _ *“ ' ' " * ' ' agı Mahallesi - Imam Mehmet Efendi - ' ”1535' 3’ ş Mescidi ~ _ Beratlı
• Te ecik adı belirsiz Imam, Tokaçzade Mehmet _ 1427, s. 2,
• P Câmi Hatip, Şeyh Efendi 1/1 Müderris , adı belirsiz _ 1427 s
• Tepecik Câmi veya Imam Şahan Oğlu Abdullah Mısırcı 13 74;.74 Mescid ’ Câmi-i adı belirsiz Beratlı Eskici Oğlu Hacı Bazen 1430, s. 5,
• Kebîr Câmi Hatib Mehmed Efendi Ticaret 20/20 Câmi-i adı belirsiz . . . Bazen 1430, s.
• Kebîr Mescid Imam Kanki” Ham Efendi Ticaret 11, 62/62 A . . dı belirsiz . Camı—1 a A . ~ Mestan Oglu hacı Kereste 1430, s.
• Kebîr £££, Imam İbrahim Satıcı 13, 78/78 Akkeçili - . Hacı Ayıoğlu 1427, s.
• Tepee“ Çiftliği Imam Ibrahim Efendi ' 11, 61/61