Osmanlı Devleti’nde Şeker Fabrikası Kurma Teşebbüsleri

Yıl 2010, Cilt: 25 Sayı: 1, 297 - 318, 01.06.2010

Mehmet Karayaman

Öz

19. yüzyılın başlarında Avrupa’da şeker sanayinin gelişmeye başlaması, Osmanlı Devleti’ni de harekete geçirmiş ve şeker fabrikası kurulması için bazı girişimler yapılmıştır. 1840 yılında, Arnavutköylü Dimitri Efendi, İstanbul yakınında bir şeker fabrikası kurmak için faaliyete geçmiştir. Dimitri Efendi, Rumeli ve Anadolu’da şeker pancarı yetiştirmek ve şeker üretmek için on yıllık bir imtiyaz hakkı elde etmiştir. Ancak şeker fabrikası kurma girişimi sonuçsuz kalmıştır. 1847 yılında Afyonlu Yusuf Bey, 1866 yılında Davutoğlu Karabet, 1879 yılında Fenerler imtiyazı sahibi Miclıel Paşa, 1891 yılında Müşir Rauf Bey tarafından şeker fabrikası kurmak için adım atılınışsa da fabrika kurulamamıştır. Çalışmamızda, başta Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğüne bağlı Osmanlı Arşivi belgeleri olmak üzere, mevcut kaynaklardan da yararlanılarak, şeker fabrikası kurmak için kimlerin teşebbüse geçtiği, fabrikaların nerelerde kurulmasının planlandığı, atılan adımların başarısız olmasında nelerin etkili olduğu gibi sorulara cevap verilmeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Şeker Üretimi, İmtiyaz, Sanayi üretimi

Kaynakça

• Cumhuriyetin 80. Yılında Türk Şeker Sanayi, Ankara 2003, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.
• Mecmua-ı Mukavelat, Cild-i Sadis (Altıncı Cilt), Dersaadet, 1310 (1894).
• Mecmua~1 Mukavelat, Cild-i Sâbi’(Y edinci Cilt), Dersaadet, 1315 (1899).
• Şeker, İstanbul 193 6, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Şeker Sanayi İstatistikleri (1926-1983 ), Ankara 1984.
• Yetmişinci Yılında T z'ı'rkşeker, Şeker Dergisi 70.Yıl Özel Sayısı, 25 Kasım 1996. c. Telif Eserler Avcı 1991 Fahri 1931 Şahingiray 1953a Şahingiray 1953b Şiray vd. 1987 Pase 1888 Veldet 1958 Zaim 1952
• Fahri Zaim, “Pancarın KıSa Bir? Tarihçesi”, Şeker, Yıl:1,' Sayı:2, Ocak, . Mehmet Karayaman