Bir Sadrazam Konağının Değişim ve Dönüşümü: Mercan’da Âlî Paşa Konağı

Yıl 2020, Cilt: 35 Sayı: 1, 261 - 296, 23.07.2020

Serap Sunay

https://doi.org/10.18513/egetid.770000

Öz

Tanzimat Dönemi’nde Osmanlı Devleti’nde yaşanan siyasi, ekonomik, sosyo-kültürel sahalardaki değişim ve dönüşüm, kentlerin yapısı üzerinde de etkili oldu. Kent çevresinde yeni konut sahalarının açılması ve kent mekânlarının bilhassa yangından gelen zararları asgariye indirecek yeni inşaat teknikleriyle inşası sayesinde kayda değer bir değişim yaşandı. Tanzimat’ın önde gelen devlet adamlarının konaklarının inşa malzemeleri, teknikleri ve işlevi de bu değişimden nasibini aldı. Batı tarzı ve kârgir görünüme sahip yeni nesil konaklar, aynı zamanda üst düzey devlet adamlarının resmikabul ve toplantılarını da yaptıkları bir idari merkez halini aldı. Zamanla iktidardan düşmeleri veya vefatları sebebiyle bazı paşa konakları devletleştirilerek, çeşitli maksat ve sahalarda kullanılmaya başlandı. Bahsi geçen duruma en güzel örneklerden birisi de Osmanlı Devlet mekanizmasında üst düzey görevlerde bulunan ve döneme damgasını vuran Âlî Paşa’nın (1814-1871) Mercan’daki konağıdır. Bu çalışmada, Âlî Paşa konağına devletçe el konulması, varislerinin geri alma mücadeleleri ile konağın inşasından günümüze değin geçirdiği biçimsel ve işlevsel dönüşüm, arşiv belgeleri ve mevcut kaynaklar ışığında incelendi.

Anahtar Kelimeler

Sadrazam Âlî Paşa, İstanbul Mercan Semti, Âlî Paşa Konağı, Müsadere, Yangın

The Change and Transformation of a Grand Vizier’s Mansion: Âli Pasha Mansion in Mercan

Öz

The change and transformation in the political, economic, socio-cultural platforms in the Ottoman Empire during the Tanzimat reform era affected the structure of the cities, too. A significant change took place with the emergence of new residential areas around the city and thanks to rebuilding of urban spaces by new construction techniques to reduce damage especially from fire. The building materials, techniques and function of the mansions of the leading statesmen of the Tanzimat period got their share from this change. New generation mansions with western style and massive appearance became administrative centers where top state officials also held levees and meetings. In time, some pasha mansions were nationalized due to pashas’ overthrows or deaths and they began to be used for various purposes and grounds. One of the best examples of the aforementioned situation is of Âlî Pasha’s (1814-1871) mansion in Mercan who was at the senior level of the Ottoman State Mechanism and who making its mark on the period. In this study, the confiscation of the Âlî Pasha Mansion by the state, the struggle of its heirs to take it back and the formal and functional transformation it has undergone since the construction of the mansion until today has been examined in the light of archive documents and available resources.

Anahtar Kelimeler

Grand Vizier Âlî Pasha, Istanbul Mercan District, Âlî Pasha Mansion, Confiscation, Fire

Kaynakça

• BOA, Bâbıâlî Evrak Odası (BEO), 1601/120018; 1625/121816; 2735/205051; 2799/209916; 3283/246164; 3502/262591; 3502/262650; 3580/268475; 3620/271476; 3748/281046; 3777/283244; 4168/312597; 4239/317913; 4597/344769.