Osmanlı Döneminde Selanik Vilayetinde Eski Eserler ve Müze Kurulmasına Yönelik İlk Adımlar (1869-1912)

Yıl 2021, Cilt: 36 Sayı: 1, 335 - 362, 28.07.2021

Gürsoy Şahin

https://doi.org/10.18513/egetid.974627

Cited By: 2

Öz

Osmanlı ülkesinde eski eserlere yönelik ilgi ve müzecilik faaliyetleri XIX. yüzyılın ortalarında başladı. 1869’da Müze-i Hümâyȗn’un açıldığı yıl ilki hazırlanan Âsâr-ı Atîka Nizamnamesinin 1874, 1884 ve 1906 yıllarında eksiklikleri giderilerek ülkedeki eski eser kaçakçılığının önüne geçilmeye çalışıldı. İstanbul’dan sonra Konya, Bursa ve Kudüs’te de müze şubeleri açıldı. 1906 yılında hazırlanan nizamnamede Selanik, İzmir ve Sivas’ta yeni bölgesel müzelerin kurulması kararlaştırıldı. Bu kapsamda 1908 yılından itibaren Selanik’te müze kurma çalışmaları başladı.
Araştırmada temel amaç Selanik müzesinin açılması için ortaya konulan çabayı irdelemektir. Bu bağlamda ilk olarak Selanik ve çevresinde mevcut eski eserlerden bahsedildi. Bu süreçte Avrupalı arkeologların bölgeye olan ilgisine dikkat çekildi. Bilahare müzelik eserlerin korunması konusunda gerçekleştirilen çalışmalar ve vilayette tespit edilen eski eserlerin Müze-i Hümâyȗn’a nakli hususu irdelendi. Son olarak Selanik Mekteb-i İdadisinde eski eserlerin muhafazasıyla başlayan müzecilik faaliyetleri değerlendirildi. Çalışmanın temel kaynaklarını Osmanlı Arşiv belgeleri, Selanik vilayet salnameleri ve dönemin süreli yayınları oluşturdu.

Anahtar Kelimeler

Selanik, Âsâr-ı Atîka (Eski Eser), Müze-i Hümâyȗn, Mekteb-i İdadi, Osmanlı Devleti.

The Antiquities and the First Steps for the Establishment of Museum in the Province of Thessaloniki During the Ottoman Period (1869-1912)

Öz

In the Ottoman country, the interest in ancient arts and activities of museum studies started in the middle of the XIX century. It was tried to prohibit the smuggling of ancient artefacts in the country in 1874, 1884, and 1906 by overcoming the deficiencies of the e Law of Antiquities (Asar-ı Atika Nizamnamesi) which was prepared for the first time in 1869 when the Müze-i Hümâyȗn (The Imperial Museum) was opened. Following İstanbul, museum branches were opened in Konya, Bursa, and Jerusalem. In the regulation prepared in 1906, it was decided to establish new regional museums in Thessaloniki, Izmir, and Sivas. Within this scope, the works for establishing a museum in Thessaloniki started from 1908.
The main purpose of the research was to examine the efforts invested in opening of the museum of Thessaloniki. In this sense, first, antiquities available in Thessaloniki and around were mentioned. Within this period, the attention was drawn to European archaeologists’ interest on the area. Later, the study investigated the works carried out for protecting antiquities and the issue of transfer of antiquities found out in the province to the Müze-i Hümâyȗn (The Imperial Museum). Finally, the activities of museum studies starting with the protection of ancient artefacts in the Thessaloniki Mekteb-i İdadi (High School) were evaluated. The main sources of the study were Ottoman Archive documents, Thessaloniki province annuals, and periodical publications of that period.

Anahtar Kelimeler

Thessaloniki, Antiquities, The Imperial Museum, High School, Ottoman Empire.

Kaynakça

• Akyıldız 2003 Ali Akyıldız, “Maârif-i Umûmiyye Nezâreti”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 27, Ankara, s. 273-274.
• Anastassiadou 2001 Meropi Anastassiadou, Tanzimat Çağında Bir Osmanlı Şehri Selanik, 1830-1912, Çev. Işık Ergüden, Tarih Vakfı Yurt Yayınlar, İstanbul.
• Atasoy 1983 Sümer Atasoy, “Türkiye’de Müzecilik”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 6, (yay. haz. Mücteba Anğ vd.), İletişim yay., İstanbul, s. 1458-1471.
• Avezou ve Picard 1913 Charles Avezou ve Charles Picard, “Inscriptions de Macédoine et de Thrace”, Bulletin de correspondance hellénique, 37, s.84-154, https://doi.org/10.3406/bch.1913.3132
• Bayram 2017 Selahattin Bayram, Osmanlı Döneminde Selanik Limanı 1869-1912, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara.
• Bıçakçı 2002 İsmail Bıçakçı, “Selanik’te Türk Mimari Eserleri”, Balkanlar’da İslâm Medeniyeti Milletlerarası Sempozyumum Tebliğleri (Sofya 21-23 Nisan 2000), İstanbul, s. 433-447.