Ahmed Fuad Baturay ve Urfa Valiliği (1924-1928)

Yıl 2022, Cilt: 37 Sayı: 1, 53 - 72, 28.07.2022

Nejdet Bilgi

https://doi.org/10.18513/egetid.1148701

Öz

Bu çalışmada, Ahmed Fuad Baturay’ın hayatı ve beş yıla yakın süren Urfa valiliği dönemi ele alınacaktır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Urfa vilayetinin yönetimi ve durumu belirlenirken, valinin rolüne de vurgu yapılacaktır. Yeni rejimin oturtulmaya çalışıldığı yıllarda, yaklaşık 5 yıl görevde kalabilen bir valinin, başarılı görülmüş olması muhtemeldir. Çalışmada, Osmanlı Arşivi ve İçişleri Bakanlığı Arşivi belgeleri esas alınacaktır. Urfa, Yirminci Yüzyıl’ın başlarında Halep Vilayeti'nin üç sancağından (Halep, Maraş ve Urfa) birisiydi. Birinci Dünya Savaşı’nın başladığı 1914 yılında ise, bağımsız sancak haline getirilmişti. 1914 yılında sancağa bağlı Urfa, Birecik, Rakka, Suruç ve Harran adlarıyla beş kaza bulunuyordu. Millî Mücadele’nin sona ermesinin ardından, bağlı veya bağımsız bütün sancaklar vilayete dönüştürüldü. Böylece Urfa da vilayet statüsü kazandı. Bu tarihlerde merkez ilçesi dışında Birecik, Suruç ve Harran kazalarından oluşuyordu. Millî Mücadele ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında valilerin önemi büyüktür. İşgalcilerle mücadeleden sonra, yeni rejimin karşılaştığı zorluklarla uğraşmışlardır. Cumhuriyet’in ilan edildiği 1923 yılında Urfa valiliğinde İsmail İzzet Bey bulunuyordu. İsmail İzzet Bey’in 9 Mart 1924 tarihinde görevden alınmasından sonra, yerine Ahmed Fuad Bey atandı. 30 Mart 1924 tarihinde başladığı bu görevde, 21 Ekim 1928 tarihine kadar, yaklaşık 4 yıl 7 ay kaldı. Daha önce çeşitli kaymakamlıklarında bulunmuş bir süre mülkiye müfettişliği yaptıktan sonra Urfa valiliğine atanmıştır. Ardından Tekirdağ, Manisa, Kastamonu ve Antalya valiliklerinde görev yapmıştır.

Anahtar Kelimeler

Urfa, Valiler, A. Fuad Baturay, Cumhuriyet, Biyografi

Ahmed Fuad Baturay and Urfa Governorship (1924-1928)

Öz

In this study, the life of Ahmed Fuad Baturay and the governorship period of about five years of Urfa governorship will be examined. In the first years of the Republic, while the administration and status of the Urfa Province is determined, the role of the governor will also be emphasized. In the years when the new regime was being tried to establish, a governor who could be in office for about 5 years is likely to have been seen successful. In the paper, documents of the Ottoman Archives and the Archives of the Ministry of Interior will be taken as basis.Urfa was one of the three sancaks of Aleppo Province (Aleppo, Marash and Urfa) at the beginning of the twentieth century. In 1914, Urfa had become an autonomous sancak with five kazas under its administration, Urfa, Birecik, Rakka, Suruç, and Harran. Following the end of the National Struggle, all attached or independent sancaks were converted into vilayets. Thus, Urfa won the province status. These days, except for the central district, Birecik, Suruç and Harran districts were formed. The importance of governors is great in the first years of the National Struggle and the Republic. After the struggle with the invaders, they dealt with the difficulties faced by the new regime. Ismail Izzet Bey was in the governor of Urfa in 1923, when the Republic was proclaimed. After Ismail Izzet Bey's appointment on March 9, 1924, Ahmed Fuad Bey was appointed instead. In this mission, which started on March 30, 1924, it remained for about 4 years and 7 months until October 21, 1928. He previously served in various district governorships. After having been a property inspector for a while, he was appointed to the governor of Urfa. He then served in the governorships of Tekirdağ, Manisa, Kastamonu and Antalya.

Anahtar Kelimeler

Urfa, Governors, A. Fuad Baturay, Republic, Biography

Kaynakça

• 10’uncu Cümhuriyet 1933 10’uncu Cümhuriyet Bayramı Hatırası Kastamonu Yıllığı, Vilayet Matbaası, Kastamonu.
• Devlet Salnamesi 1926 1925-1926 Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi, Matbaa-i Amire, İstanbul.
• Avcı 2008 Nazmi Avcı, “Mehmet Ali Şevki (Sevündük)”, Türkiye’de Sosyoloji, I, Ed. Çağatay Özdemir, Siyasal, Ankara, s. 331-357.
• Baltaoğlu 1998 Ali Galip Baltaoğlu, Atatürk Dönemi Valileri (29 Ekim 1923-10 Kasım 1938), Ocak Yayınları, Ankara.
• Çankaya 1968-1969, III Mücellidoğlu Ali Çankaya, “Son Asır Türk Tarihinin Önemli Olayları ile Birlikte” Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, C. III, Baha Matbaası, Ankara.
• Doktor Şefik Arif 1925 Doktor Şefik Arif, Türkiye’nin Sıhhi ve İctimai Coğrafyası Urfa Vilayeti, Kağıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi, İstanbul, 1925-1341.
• Eski 2000 Mustafa Eski, Kastamonu Valileri 1838-2000, Kastamonu Valiliği İl Özel İdare Müdürlüğü Yay., Ankara.
• Kapaklı 2014 Kemal Kapaklı, Urfa Basın Tarihi ve Yerel Gazetecilik, ŞURKAV, Şanlıurfa.
• Karpat 1985 Kemal H. Karpat, Ottoman Population 1830-1914 Demographic and Social Characteristics, The University of Wisconsin Press, Wisconsin.
• Özkan 2014 Asaf Özkan, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Askeri ve Mülki Bürokraside Tasfiyeler Askeri ve Mülki Heyet-i Mahsusalar, AAM, Ankara.
• Soysal 2000, I İsmail Soysal, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920 – 1945), I, TTK, Ankara.
• T.C. Manisa 1932 T.C. Manisa Vilayeti Hakkında Tabii, Coğrafi, Tarihi, İdari, İktisadi, İctimai Malumatı Cami Mecmuadır, Vilayet Hususi İdaresi, İzmir 1932.
• Umumi Nüfus Tahriri 1929, I Türkiye Cumhuriyeti Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri Mufassal Neticeler, Fasitül I, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul 1929.
• Devlet Salnamesi 1926-1927 Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1926-1927, Matbuat Müdiriyet-i Umumiyesi, (yty).
• Devlet Salnamesi 1927-1928 Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1927-1928, Matbuat Müdiriyet-i Umumiyesi, (yty).
• Urfa Hakkında 1927 Urfa Hakkında Tabi’i, Coğrafi, İctimai, İktisadi, Tarihi, Mülki Malumatı Cami’ Salname 1927, İlhami-Fevzi Matbaası, İstanbul [ty].