1893 SEMADİREK DEPREMİ

Yıl 2025, Cilt: 40 Sayı: 1, 469 - 489, 30.07.2025

Özlem Karsandık Yazıcı

https://doi.org/10.18513/egetid.1671285

Öz

Tüm doğal afetler insan yaşamını tehdit etmekte ve olumsuz etkilemektedir. İnsan hayatını olumsuz etkileyen doğal afetlerin başında deprem gelmektedir. Çünkü depremler nerede, ne zaman olacağı ve yıkıcı etkisi önceden tahmin edilemeyen ve sonuçları açısından bakıldığında da insan hayatını en olumsuz şekilde etkileyen doğa olayıdır. Sonuçları itibariyle depremler insan yaşamını fizyolojik, ekonomik, psikolojik ve sağlık gibi birçok açıdan etkilemektedir. Çalışmada insanlık tarihinde derin yaralar oluşturan deprem olgusunun Osmanlı dönemindeki etkileri Çanakkale Boğazı’nın Ege Denizi’ne açıldığı yerde bulunan Semadirek Adası’nda gerçekleşen 1893 Depremi özelinde ele alınmıştır. Ayrıca yaşanan bu deprem Osmanlı Devleti’nin afet yönetimi ve sosyal yardım anlayışı açısından da değerlendirilmiştir. Çalışmanın temel kaynaklarını Devlet Arşivleri Başkanlığı’na bağlı Osmanlı Arşivi’nde yer alan belgeler oluşturmaktadır. Çalışmada arşivden elde edilen belgeler ve bilgiler doğrultusunda Semadirek’in coğrafi konumu, idari yapısı, ekonomik yapısı kısaca ele alınmıştır. 1893 depreminin yol açtığı hasar ile Devletin olaya yaklaşımı ve Osmanlı afet yönetimi değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı , Deprem , Semadirek , Afet Yönetimi , Sosyal Yardım

Kaynakça

• Aktaş 2019 Esat Aktaş, “1902 Çankırı Depremi: Depremin Etkileri ve Afet Yönetimi”, OTAM (Ankara Üniversitesi Akademik Arşiv Sistemi), 46, s.15-39.
• Ambraseys ve Finkel 2006 N. N. Ambraseys- C. F. Finkel, Türkiye'de ve Komşu Bölgelerde Sismik Etkinlikler; Bir Tarihsel İnceleme (1500-1800), Tübitak Yayınları Ankara.
• Avcı 2007 Yasemin Avcı, “Osmanlı Devleti’nde Afet Yönetimi ve 1899 Denizli Depremi”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiriler, Denizli, s.361-367.
• Ayalon 2020 Yaron Ayalon, Osmanlı İmparatorluğu’nda Doğal Afetler, Çev. Zeynep Rona, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları İstanbul.
• Aydın 2022 Abdurrahim Fahimi Aydın, “19. Yüzyılın Son Çeyreğinde Malatya’da Yaşanan Afetler, Sosyal, Ekonomik Krizler ve Yardım Faaliyetleri”, Akademik Bakış, cilt 16, sayı 31, s.103-124.
• Deringil 2002 Selim Deringil, İktidarın Sembolleri ve İdeoloji II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909), Çev. Gül Çağalı Güven, Yapı Kredi Yayınları İstanbul.
• Emecen 2003 Feridun M. Emecen, “XV-XIX. Yüzyıllarda Ege Adaları’nda Osmanlı İdari Teşkilatı”, Ege Adaları’nın İdari, Mali ve Sosyal Yapısı, Ed. Prof. Dr. İdris Bostan, SAEMK, Ankara Üniversitesi Basımevi Ankara, s.7-31.
• Ener 2019 Erkan Ener, XIX. Yüzyıl Osmanlı Balkanlarında Depremler ve Afet Yönetimi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Engin 2001 Vahdettin Engin, “II. Abdülhamit’in Hususi İradeleri Işığında 1894 İstanbul Depremi ve Gündelik Hayata Etkisi”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri, Türkiye, 22-23 Mayıs 2000, Globus Dünya Basımevi, İstanbul, s.141-149.
• Karpat 2003 Kemal H. Karpat, Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul.
• Kütükoğlu 1986 Mübahat Kütükoğlu, “Yunan İsyanı Sırasında Anadolu ve Adalar Rumlarının Tutumları ve Sonuçları”, Tarih Boyunca Türk Yunan İlişkiler, III. Askeri Tarih Semineri Bildiriler, Genel Kurmay Basımevi, Ankara, s.133-161.
• Örenç 2003 Ali Fuat Örenç, “Ege Adaları’nda İdari Yapı (1830-1923)”, Ege Adaları’nın İdari, Mali ve Sosyal Yapısı, Ed. Prof. Dr. İdris Bostan, SAEMK, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, s.32-56.
• Özbek 2002 Nadir Özbek, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet Siyaset, İktidar ve Meşruiyet 1876-1914, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Özbek 2006 Nadir Özbek, “Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘Sosyal Yardım’ Uygulamaları”, Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Ed. Halil İnalcık - Mehmet Seyitdanlıoğlu, Phoenix Ankara, s.401-423.
• Pavlides vd. 2005 S. Pavlides, S. Valkaniotis, A. Kürçer, G. Papathanassiou “Neotectonics of Samothraki Island (NE Aegean, Greece) inrelation to the North Anatoian Fault”, Bulletin of the Geological Society of Greece vol. XXXVII, s.19-28.
• Pınar ve Lahn 1952 Nuriye Pınar - Ervin Lahn, Türkiye Depremleri İzahlı Kataloğu, Akın Matbaacılık, Ankara.
• Quataert 1987 Donald Quataert, Osman Devleti’nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş (1881-1908), Yurt Yayınları, Ankara.
• Satılmış 2012 Selahattin Satılmış, “Osmanlı’da Bir Afet Yönetimi Örneği:1883 Çeşme ve Urla Depremi”, History Studies, 4, s.503-527.
• Satılmış 2016a Selahattin Satılmış, “30 Eylül 1887 Banaz Depremi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 38, s.79-96.
• Satılmış 2016b Selahattin Satılmış, “1881 Sakız Depreminde Osmanlı Afet Yönetimi ve Vali Sadık Paşa’ya Yönelik Eleştiriler”, Belleten, cilt 80, sayı 288, s.573-618.
• Satılmış 2020a Selahattin Satılmış, “Balıkesir ve Çevresinin Tarihsel Depremleri (1850-1900)”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, s.531-547.
• Satılmış 2020b Selahattin Satılmış, “Çankırı’nın Tarihsel Depremleri (1875-1900)”, Mütefekkir Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, cilt 7, sayı 14, s.599-611.
• Satılmış 2023 Selahattin Satılmış, Osmanlı Devleti’nde Afet Yönetimi ve Depremlerin Sosyo Ekonomik Etkileri, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul.
• Sezer 1996 Hamiyet Sezer, “1894 İstanbul Depremi Hakkında Bir Rapor Üzerine İnceleme”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 18, sayı 29, s.169-197.
• Şahin 2009 İlhan Şahin, “Semadirek”, TDV İslam Ansiklopedisi, c.36, s.458-459.
• Tansuğ 2018 Feryal Tansuğ, Osmanlının Son Döneminde Adalı Rumlar, İmroz-Limni-Semadirek- Taşoz, Pan Yayıncılık, İstanbul.
• Tansuğ 2021 Feryal Tansuğ, “Tahayyül Edilen Bağımsızlık:Yunan İsyanı’nda Semadirek Adası”, Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt 7, sayı 1, s.297-314.
• Tüccarzade İbrahim Hilmi 1323, Memalik-i Osmaniye Cep Atlası, İstanbul.
• Umar 1993 Bilge Umar, Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılâp Kitapevi, Ankara.
• Yazıcı 2001 Nesimi Yazıcı, “Ocak 1898 Balıkesir Depremi Oluşu ve Sonrası”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri, Türkiye, 22 -23 Mayıs 2000, Globus Dünya Basımevi, İstanbul, s.151-195.
• Yıldız 2001 Mehmet Yıldız, “1855 Bursa Depremleri”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri 22-23 Mayıs 2000, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, “Globus” Dünya Basımevi, İstanbul 2001, s. 119-140.
• Χρηστοµάνος 1899 Α. Κ., Η νήσος Σαµοθράκη και ο σεισµός της 28 Ιανουαρίου (9 Φεβρουαρίου) 1893, Αθήνα.