The History Of Begil Oglu Emren'in Boyu

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 141 - 172, 09.11.2023

Dursun Can Eyüboğlu

Öz

The ninth epic in the Book of Dede Korkut is Begil Oglu Emren’in Boyu. There are many historical-epic-legendary-mythological layers in Begil Oglu Emren’in Boyu, the oldest of which dates back to the depths of history. There are two main historical-geographical-literary-cultural layers in Begil Oglu Emren’in Boyu: the Lower Layer and the Upper Layer. The Lower Layer consists of the Oldest Periods Layer, the Scythian/Saka-Xiongnu-Kangju-Wusun Layer, the Gokturk-Turgesh Layer, the Oghuz Layer. There may be a lowermost layer of Begil Oglu Emren’in Boyu dating back to ancient times, a few thousand B.C. There may be a reflection of the transition from deer culture to equestrian culture, which is one of the greatest turning points in Turkihs history, in the lowest layer of this epic. Emren in Begil Oglu Emren’in Boyu is the Dede Korkut variant of the Mergen epics and legends, which come from the depths of history and spread widely in Central Asia. Ermen in Semek-i Ayyar (w:1189), Emren in the Begil Oglu Emren’in Boyu in the Book of Dede Korkut (w:15.-16th century), and also Emen, Imra in the Turkmenistan variant (w:20th century) in the Imra Boyu and Mergen in the Korkut’un Kabri Kazıldı Boyu, memories of this name come from the depths of history. There may be a lower layer of Begil Oglu Emren’in Boyu dating back to the Scythian/Saka-Xiongnu-Kangju-Wusun period. In particular, the epic’s relevance to the Koroglu Epic, which has its roots in the Scythian/Saka-Xiongnu-Kangju-Wusun period, suggests that Begil Oglu Emren’in Boyu also has a lower layer extending to this period. A lower layer of Begil Oglu Emren’in Boyu is related to the Gokturk-Turgesh period. Especially this layer has an important place in the epic. Begil Oglu Emren’in Boyu is clearly related to the Koroglu Epic, one of the greatest epics of the Turkish World. The Semek-i Ayyar is the oldest known variant of Begil Oglu Emren’in Boyu in Dede Korkut, and also Koroglu Epic, which has an important place among Turkish epics. Begil Oglu Emren’in Boyu and the Epic of Koroglu reflect the different perspectives of different Oghuz/Turkish tribes on events. A lower layer of Begil Oglu Emren’in Boyu is related to the Oghuz period. Emren in Begil Oglu Emren’in Boyu and Bugduz Emen, who is mentioned among the Outer Oghuz Chiefs in Dede Korkut, is the same person in the lower historical layers of the epic. The same type changed over time and became two seperate people. The existence of a Turkmenistan variant called Imra of the Begil Oglu Emren’in Boyu and many place names in the epic, date back to before the 10th-11th centuries, when the Oghuzs were in Central Asia. The top layer of Begil Oglu Emren’in Boyu is related to the later periods. In this study, the history of Begil Oglu Emren’in Boyu in Dede Korkut was examined.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Begil, Emren, Mergen, History

Begil Oğlu Emren'in Boyu'nun Tarihi

Öz

Dede Korkut Kitabı’ndaki dokuzuncu boy Begil Oğlu Emren’in Boyu’dur. Begil Oğlu Emren’in Boyu’nda en eskisi tarihin derinliklerine uzanan birçok tarihi-destani-efsanevi-mitolojik tabaka bulunmaktadır. Begil Oğlu Emren’in Boyu’nda tarihi-coğrafi-edebi-kültürel olarak başlıca iki tabaka bulunmaktadır: Alt Tabaka ve Üst Tabaka. Alt Tabaka En Eski Devirler Tabakası, İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun Tabakası, Göktürk-Türgiş Tabakası, Oğuz Tabakası’ndan oluşmaktadır. Begil Oğlu Emren’in Boyu’nun eski devirlere, Milattan Önceki birkaç binli yıllara uzanan bir en alt tabakası olabilir. Bu boyun en alt tabakasında Türk tarihinin en büyük dönemeçlerinden biri olan geyik kültüründen atlı kültüre geçişin bir yansıması yer alıyor olabilir. Begil Oğlu Emren’in Boyu’ndaki Emren, tarihin derinliklerinden gelen ve Orta Asya’da geniş yayılım gösteren Mergen destanlarının, efsanelerinin Dede Korkut varyantıdır. Semek-i Ayyar’da (y:1189) Ermen, Dede Korkut Kitabı’nda (y:15.-16. yy.) Begil Oğlu Emren’in Boyu’nda Emren ve ayrıca Emen, Türkmenistan varyantında (y:20. yy.) Imra Boyu’nda Imra, Korkut’un Kabri Kazıldı Boyu’nda Mergen olarak geçen bu adın hatıraları tarihin derinliklerinden gelmektedir. Begil Oğlu Emren’in Boyu’nun İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun dönemine uzanan bir alt tabakası olabilir. Özellikle destanın İskit-Saka-Hun-Kanglı-Usun dönemine uzanan kökleri olan Köroğlu Destanı’yla olan ilgisi, Begil Oğlu Emren’in Boyu’nun da bu döneme uzanan bir alt tabakası olduğunu düşündürmektedir. Begil Oğlu Emren’in Boyu’nun bir alt tabakası Göktürk-Türgiş dönemiyle ilgilidir. Özellikle bu tabaka destanda önemli bir yere sahiptir. Begil Oğlu Emren’in Boyu açık bir şekilde, Türk Dünyası’nın en büyük destanlarından biri olan Köroğlu Destanı’yla ilgilidir. Semek-i Ayyar Hikâyesi, Dede Korkut’taki Begil Oğlu Emren’in Boyu’nun ve aynı zamanda Türk destanları arasında önemli bir yeri olan Köroğlu Destanı’nın tespit edilmiş en eski varyantıdır. Begil Oğlu Emren’in Boyu ve Köroğlu Destanı, farklı Oğuz/Türk boylarının olaylara farklı bakış açılarını yansıtmaktadır. Begil Oğlu Emren’in Boyu’nun bir alt tabakası Oğuz dönemiyle ilgilidir. Begil Oğlu Emren’in Boyu’ndaki Emren ile Dede Korkut’ta Dış Oğuz beyleri arasında adı geçen Büğdüz Emen destanın alt tarihi katmanlarında aynı kişidir. Aynı tip zamanla varyantlaşarak iki ayrı kişi haline gelmiştir. Begil Oğlu Emren’in Boyu’nun Imra adlı bir Türkmenistan varyantının olması, boydaki birçok yer adı, bu boyun tarihi köklerinin Oğuzlar’ın Orta Asya’da bulundukları 10.-11. yüzyıllardan daha eski bir tarihe ait olduğunu göstermektedir. Begil Oğlu Emren’in Boyu’nun en üst tabakası sonraki dönemlerle ilgilidir. Bu çalışmada Dede Korkut’taki Begil Oğlu Emren’in Boyu’nun tarihi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Begil, Emren, Mergen, Tarih

Kaynakça

• Abdulla, K. (2015). Mitten Yazıya veya Gizli Dede Korkut. Akt. Ali Duymaz. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aça, M. (2002). Kazak Türklerinin Destanları ve Destancılık Geleneği. Konya: Kömen Yayınları.
• Agacanov, S. G. (2015). Oğuzlar. Çev. Ekber N. Necef ve Ahmet Annaberdiyev. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Ata Yıldız, N. (2015). Türk Dünyası Destancılık Geleneği ve Destanlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Avezov, M. (1997). “Kozı Körpeş-Bayan Sulu”, akt. Zeyneş İsmail, Ahmet Güngör, Bilig, S. 5, s. 93-106.
• Bahadırova, S. (2005). “Dede Korkut Kitabı ve Alpamıs Destanı’nın Karakalpak Varyantı”, akt. Pınar Dönmez Fedakar, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. V, S. 1, 113-120.
• Barthold, V. V. (1990). Moğol İstilâsına Kadar Türkistan. Haz. Hakkı Dursun Yıldız. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Barthold, V. V. (2004). Orta Asya Türk Tarihi -Dersleri-. Ankara: Çağlar Yayınları.
• Bayat, F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Baydur, S. Y. (1951). “Evripides’in Alkestis’i - Dede Korkut’un Deli Dumrul’u”, Türk Dili, S. 1, s. 27-28.
• Bekki, S. (2002). "Altay-Türk Destancılık Geleneği ve Maaday-Kara Destanı", Türkler, edit. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, C. 3. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 569-579.
• Boratav, P. N. (1958). “Dede Korkut Hikayelerindeki Tarihi Olaylar ve Kitabın Telif Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, C. XIII, S. 48, s. 31-62.
• Boratav, P. N. (2012). Türk Mitolojisi / Oğuzların - Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin Mitolojisi. Çev. Recep Özbay. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Çoruhlu, Y. (2015). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Dadan, A. (2006). Taberî Tarihindeki Türklerle İlgili Rivâyetlerin Tespiti ve Değerlendirilmesi (Hz. Peygamber Döneminden Emevîler’in Sonuna Kadar). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Demir, N. (2017). Ulu Han Ata Bitigi - Türklerin En Eski Destanı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Divitçioğlu, S. (2015). Sekiz Türk Boyu Üzerine Bazı Gözlemler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Duymaz, A. (1996). “Kıpçak Sahası Türk Destanlarında Bir Oğuz Alpı: Salur Kazan”, Millî Folklor, S. 31-32, s. 49-59. Ebülgazi Bahadır Han (1974). Türklerin Soy Kütüğü (Şecere-i Terakime). Haz. Muharrem Ergin. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser Serisi.
• Ekici, M. (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar Ve 13. Boy, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi, Orijinal Metin (Tıpkıbasım), Transkripsiyon, Aktarma. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ercilasun, A. B. (1994). “Dede Korkut Kitabı ile Oğuz Destanı Arasındaki Münasebetler”, I. Sovyet-Türk Kollokyumu, Bakü, 1-8 Temmuz 1988; Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1988, TDK Yay., Ankara, 1994, s. 69-89.
• Ercilasun, A. B. (2000). “Dede Korkut’taki Olayların Zamanı”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 157-160.
• Ercilasun, A. B. (2002). “Salur Kazan Kimdir?”, Millî Folklor, S. 56, s. 22-33.
• Ercilasun, A. B. (2004). “Zikredilen Şahıslara Dayanılarak Dede Korkut Boylarının Kronolojik Sıralanması”, II. Milletlerarası Dede Korkud Kollokyumu (Bakü, Azerbaycan, 21-26 Aralık 1998); Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1998/I, TDK Yay., Ankara, 2004, s. 61-69.
• Ercilasun, A. B. (2004b). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2015). “Oğuz Adının Etimolojisi”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar / Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (Ankara, 21-23 Mayıs 2014) Bildirileri, edit. Tufan Gündüz ve Mikail Cengiz. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. s. 15-20.
• Erdem, M. (1998). Dede Korkut Türkmenistan Varyantları. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erdem, M. (2005). “Dede Korkut Destanlarının Türkmenistan Varyantının Yazma Nüshalarla İlişkisi Üzerine”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 4 (Aralık 2005), s. 158-188.
• Ergin, M. (1964). Dede Korkut Kitabı / Metin - Sözlük. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Ergin, M. (1989). Dede Korkut Kitabı I. / Giriş - Metin - Faksimile. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• Eyüboğlu, D. C. (2019). Korkut. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Eyüboğlu, D. C. (2021). Dede Korkut'taki Karacuk Çoban. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 134-179.
• Eyüboğlu, D. C. (2022). Dede Korkut'taki Deli Dumrul. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 6 (1), 64-86.
• Eyüboğlu, D. C. (2022b). Dede Korkut'taki Kara Budak Üzerine Bir Değerlendirme. Anasay, (19), 213-240.
• Fedakar, S. (2004). “Alpamış Destanı Ve Dede Korkut Kitabı’nda Kahramanların Ortaya Çıkışı”, Millî Folklor, S. 61, s. 134-141.
• Gabain, A. V. (1950). “Köktürklerin Tarihine Bir Bakış, III”, çev. Saadet Çağatay, Ankara Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 3, s. 373-379.
• Genç, R. (2000). “Kültür Tarihimizde Destanların Yeri ve Dede Korkut’taki Olayların Zamanı Üzerine”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 169-174.
• Gezenfergızı, A. (2016). “Oğuz Destanı “Kitabı Dede Korkut”un İzleri Kıpçak Kökenli Kumuklar’ın Yırlarında ve Sümer Metinlerinde”, III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 2. cilt, edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. s. 651-656.
• Golden, P. B. (2012). Türk Halkları Tarihine Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müşteşarlığı Kültür Yayınları.
• Gömeç, S. (2009). “Dede Korkut Kitabında Geçen Tartışmalı Bazı Yer Adları Üzerine”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 4 (2009), s. 210-217.
• Gülensoy, T. (2004). “Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek, Deli Dumrul, Salur Kazan ve Tepegöz Boylarının Anadolu Varyantları ve Dede Korkut Hikayeleri Coğrafyasının Tespiti Sorunu”, II. Milletlerarası Dede Korkud Kollokyumu (Bakü, Azerbaycan, 21-26 Aralık 1998); Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1998/I, S. 41, TDK Yay., Ankara, 2004, s. 81-92.
• Gültepe, N. (2013). Türk Mitolojisi - Yeni Araştırmalar Işığında. İstanbul: Resse Yayınları.
• İbn Hurdazbih (2008). Yollar ve Ülkeler Kitabı. Çev. Murat Ağarı. İstanbul: Kitabevi.
• İnan, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Jirmunskiy, V. M. (1961). “Kitabı Korkud” ve Oğuz Destanı Geleneği”, çev. İsmail Kaynak, Türk Tarih Kurumu Belleten, S. 100, s. 609-629.
• Kalafat, Y. (2007). Balkanlar’dan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları - II. Ankara: Berikan Yayınları.
• Kanar, M. (1998). “Hikâye (Fars Edebiyatı)”, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 17, s. 485-487.
• Kâşgarlı Mahmûd (2005). Divânü Lugâti’t-Türk. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Kaya, D. (1995). “Alpamış Destanı”, 1995 Dünya Hoşgörü-Manas-Abay Yılı VII. Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri ve Türk Dünyası Kültür Kurultayı (Kırıkkale 9-11. 6. 1995) Bildirileri, s. 87-93.
• Kemaloğlu, M. (2019). Dede Korkut (Destan İçre Tarih). Ankara: Raf Kitabevi.
• Konıratbayev, A. (2000). “Korkut Ata Hakkında”, akt. Dinara Düysebayeva, Kazakistan’da Dede Korkut, haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. 147-182.
• Köprülü, F. (1976). Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Maksudov, F. (2018). “Tanrı Dağları ve Çevresinde Konargöçer Kültürü”, Altaylardan Toroslara Konargöçer Türkler, Edit. Mustafa Gökçe, Eren Fehmi Eroğlu. Muğla: Muğla Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, s. 87-105.
• Margulan, A. (2000). “Korkut: Efsane ve Hakikat”, akt. Banu Muhyayeva, Kazakistan’da Dede Korkut, haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. 123-146.
• Merhan, A. (2016). “Dede Korkut Hakkındaki İlk Yazı (Heinrich Friedrich Von Diez, 1815) Üzerine”, III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 2. cilt, edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. s. 941-948.
• Musevi, N. R. (2000). “Azerbaycan’ın Güneyinde Dede Korkut Kitabı”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 271-276.
• Nısanbayev, A. (2000). “Türk Halklarının Büyük Düşünürü Korkut Ata”, akt. Dinara Düysebayeva, Kazakistan’da Dede Korkut, haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. 1-13.
• Orhan (Kurulay), S. (2007). Hudûd el- lem'e Göre 10. Asırda Türk Boyları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Ögel, B. (1971). Türk Kültürünün Gelişme Çağları, 1. Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Öksüz, E. (2010). “Dede Korkut Destanlarından Begil Oğlu Emren Destanı Üzerine Simgesel Bir Yorum Denemesi”, Karadeniz Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, S. 5, s. 1-10.
• Ömeroğlu, İ. (2002). “Mifik-Düşüncәdә Rasionallıq: Bilgamıs-Dәdә Qorqud Ölmәzliyi”, Bilig, S. 20, s. 73-88.
• Özkan, İ. (1997). “Türkmenistan’dan Derlenmiş Dede Korkut Boyları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1995, TDK Yay., Ankara, 1997, s. 263-314.
• Paksoy, H. B. (1985). “Alpamış ve Bamsı Beyrek: İki Ad, Bir Destan”, Türk Dili, S. 403, s. 619-622.
• Radloff, W. (1956). Sibirya'dan II (Aus Sibirien). Çev. Ahmet Temir. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Radloff, W. (2012). “Şamanlık”, Türklük ve Şamanlık, edit. Ö. Andaç Uğurlu, çev. A. Temir, T. Andaç, N. Uğurlu. İstanbul: Örgün Yayınevi. s. 13-103.
• Rahmanov, A. (1997). “Korkut’un Kabri Kazıldı”, akt. Yusuf Akgül, Bilig, S. 6, s. 93-112.
• Roux, J.-P. (2011). Eski Türk Mitolojisi. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Sakaoğlu, S. (1998). Dede Korkut Kitabı / İncelemeler-Derlemeler-Aktarmalar (I İncelemeler-Derlemeler). Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Salman, H. (1998). Türgişler. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Salman, H. (2002). “Türgişler”, Türkler, edit. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, C. 2. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 412-420.
• Seydimbek, A. (2000). “Korkut Ata Efsaneleri”, akt. Dinara Düysebayeva, Kazakistan’da Dede Korkut, haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. 49-95.
• Sina, A. (2004). “Alkestis ve Deli Dumrul”, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 36, s. 225-235.
• Sultanzade, V. (2010). “Domrul Adının Kökeni Ve Deli Domrul Boyunda Bazı Motiflerin Kaynağı Üzerine”, Azǝrbaycan Milli Elmlǝr Akademiyası Folklor İnstitutu-KKTC Doğu Akdeniz Üniversiteti, Türk Epik Ənǝnǝsindǝ Dastan “Ortaq Türk Keçmişindǝn Ortaq Türk Gǝlǝcǝyinǝ” VI Uluslararası Folklor Konfransının (Bakı, 25-26 Noyabr 2010) Materialları. Bakı. s. 480-483.
• Sümer, F. (1959). “Oğuzlar’a Ait Destani Mahiyetde Eserler”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, XVII/3-4, s. 359-455.
• Sümer, F. (1972). Oğuzlar / (Türkmenler) Tarihleri - Boy Teşkilatı - Destanları. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Sümer, F. (2007). “Oğuzlar”, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 33, s. 325-330.
• Şehriyar, G. (2016). “Bekil Oğlu İmranın Boyu”ndaki Bekil Simgesi ile Ekil-Bekil Kuşunun Karşılaştırılması”, III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 3. cilt, edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. s. 1293-1299.
• Şen, M. (2003). “Tepegöz Hikâyesi ile Polyphemos Efsanesi Arasındaki Anlayış Farkı”, Türk Dili, S. 618, s. 602-611.
• Taşağıl, A. (2013). Kök Tengri’nin Çocukları (Avrasya Bozkırlarında İslâm Öncesi Türk Tarihi). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık.
• Taşağıl, A. (2015). “Oğuzların Tarih Sahnesine Çıkışı Hakkında”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar / Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (Ankara, 21-23 Mayıs 2014) Bildirileri, edit. Tufan Gündüz ve Mikail Cengiz. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. s. 21-30.
• Taşağıl, A. (2017). Gökbörü’nün İzinde / Kadim Türklerin Topraklarında. İstanbul: Kronik Kitap.
• Tekin, T. (1998). Orhon Yazıtları / Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg Yayınevi.
• Tezcan, S. ve Boeschoten, H. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Togan, Z. V. (1982). Oğuz Destanı. Reşideddin Oğuznamesi, Tercüme ve Tahlili. İstanbul: Enderun Yayınları.
• Tural, S. (2000). “Korkut Dede/Ata’yı Kavramak Yolunda”, Kazakistan’da Dede Korkut, haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. XIII-XXXVI.
• Tural, S. ve Nurmemmet, A. (1999). Gorkut Ata Türkmen Halk Nüshası. Ankara: Türkmenistan Milli Kolyazmalar Enstitüsü Yayını.
• Üçüncü, K. (2006). Kazak Türklerinin Kahramanlık Destanı Alpamış. İstanbul: Töre Yayın.
• Üstünova, K. (2008). “Dede Korkut Kitabını Oluşturan Destanlardaki Ortak Özellikler”, Turkish Studies, Volume 3/1, s. 138-144.
• Yalçınkaya, F. (2016). “Dede Korkut Kitabı'nda Ocağın Közü Devletli Oğullar”, III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 3. cilt, edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. s. 1479-1486.
• Xun, B. (2000). “Dede Korkut Kitabı’nın Şamanlık Temeli”, çev. Alimcan İnayet, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 10, s. 465-481.
• Yıldız, N. (2000). “Gorkut Ata - Türkmen Nüshasının Değeri Ve Önemi”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 363-370.
• Yörükan, Y. Z. (2014). Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm. İstanbul: Ötüken Neşriyat.