Efsaneden Tarihe, Tarihten Edebi Esere “Başını Vermeyen Şehit”

Year 2020, Volume: 9 Issue: 25, 75 - 98, 20.04.2020

Seyfullah Yıldırım

Abstract

Tanzimat’la birlikte Batı kaynaklı olarak edebi geleneğimize girmeyen başlayan yeni türlerle birlikte edebiyatımızda Yeni Türk/ Batı Tesirindeki Türk/ Modern Türk Edebiyatı şeklinde isimlendirilen yeni bir dönem başlamıştır. Bu dönemde yeni edebi türler ve şekiller kullanılmaya başlanmakla beraber bu türlerin ilk ürünleri bazen yeni konuları eski şekillerle bazen de yeni türleri eski konular etrafında oluşturma şeklinde olmuştur. Türkçülük akımı, Milli Edebiyat dönemi içerisinde ve Yeni Lisan hareketinin en önemli temsilcilerinden Ömer Seyfettin bu dönemin ve sade dil anlayışının en önemli temsilcilerinden biridir. Ömer Seyfettin eserlerinin konularını Türk kültürünün farklı dönemleri ve farklı kaynaklarından alırken doğrudan Türk Halk edebiyatı anlatı türünün örneklerinden faydalanmıştır. Onun halk kültürü temelli eserlerinin en güzel örneklerinden biri de “Başını Vermeyen Şehit” adlı hikâyesidir. Temelde halk arasında yaygın olarak anlatılmakta olan bir “kesik baş” efsanesi 16. yüzyıldaki tarihi olayların anlatıldığı ve Peçevî tarafından hazırlanmış olan tarih kitabına girmiş oradan da 20. yüzyılda Ömer Seyfettin’in kaleminde edebi hikâyeye dönüşmüştür. Bu makalede edebi eserlerin oluşturulma süreçlerinde Türk Halk kültürü ürünlerinin önemi üzerinde durulacaktır. Ömer Seyfettin’in “Başını Vermeyen Şehit” adlı hikâyesi kendisine kaynaklık eden tarih eseri çerçevesinde ele alınacak ve tarih kitabı ile edebi eser arasındaki ilişki ortaya konulmaya çalışılacaktır. Ömer Seyfettin’in hikâyesinin temeli olan “kesik baş” anlatılarının kökeniyle ilgili ana hatlarıyla bilgi verilecek fakat konu ile ilgili benzer ve detaylı çalışmalar olduğu için geniş çaplı bir karşılaştırma yapılmayacaktır.

Keywords

Ömer Seyfettin, Başını Vermeyen Şehit, Kesik Baş, Peçevî

References

• Ahmet Refik, (1933), Peçevî, İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
• ARGUNŞAH, Mustafa, (2002), Kirdeci Ali Kesik baş Destanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• AYTMATOV, Cengiz, (1999), Beyaz Gemi, (Çev. Refik Özdek), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• ÇETİN, İsmet, (1997), Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknameleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Özkul, (2000), Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ELÇİN, Şükrü, (1997), Halk Edebiyatı Araştırmaları-1, Ankara: Akçağ Yayınları.
• GÜZEL, Abdurrahman, (2004), Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yayınları. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi, 7. Kitap 1. C. (2011), (Haz. Seyit Ali Kahraman), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• KAYA, Muharrem, (2004), Türk Romanında Destan Etkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad, (1930), XVII. Asır Sazşairlerinden Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikâyesi, İstanbul: Evkaf Matbaası.
• LEVEND, Agâh Sırrı, (1956), Gazavât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavât-nâmesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ömer Seyfettin-Bütün Hikâyeleri 2, (1999), (Haz. Hülya Argunşah), İstanbul: Dergah Yayınları
• Ömer Seyfettin-Bütün Hikâyeleri, (2015), (Haz. Nazım Hikmet Polat), İstanbul: YKY Yayınları. Peçevi İbrahim Efendi,(1981) Peçevi Tarihi-I, (Haz. Bekir Sıtkı Baykal), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• SAKAOĞLU, Saim, (1980), Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Eserlerin Tip Kataloğu, Ankara: Kültür Bakanlığı MFAD Yayınları