Cahiliye Dönemi Dil Ve Üslup Özelliklerinin Erken Dönem Kur’an Sûrelerindeki İzdüşümleri

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 26, 361 - 379, 15.08.2020

Erdinç Doğru

Öz

Estetik beğenilerin ve edebî zevklerin, her millete ve her döneme göre değişiklik arz ettiği bilinen bir gerçektir. Bu gerçekten hareketle Arap dili ve edebiyatının en eski aşaması sayılan ve “Cahiliye Dönemi” olarak adlandırılan zaman diliminde yaşamış insanların da kendilerine özgü bir edebiyat anlayışları ve estetik beğenileri bulunmaktadır. Dönemin edipleri bu anlayış ve beğeni kültürü çerçevesinde şiirler ve hutbeler söylemiş ve bu edebi ürünler yazılı kültürün yaygın olmadığı o dönemde insanlar tarafından dilden dile aktarılarak günümüze kadar gelmiştir. Kur’an-ı Kerim’in nazil olduğu süreçte yaşayan ve onun mesajına muhatap olan insanlar, Cahiliye Dönemi’nin sözü edilen edebî ve estetik değerleri ile şekillenmiş ve bu değerleri içselleştirmiş bireylerdir. Dolayısıyla belirli bir kitlenin aklına ve gönlüne hitap etmek isteyen ve özellikle de o kitleyi dönüştürmeyi hedefleyen bir metnin o kitlenin geçmişten gelen edebî ve estetik değerlerini görmezden gelmesi düşünülemez. Aksi takdirde hedef kitle üzerindeki etkisi sınırlı olacaktır. Bu durum, güzel bir içeriğin hoşa gitmeyen bir üslupla sunulması gibi bir duruma yol açacağı açıktır. İşte Kur’an-ı Kerim de mesajını bu ilke uyarınca o dönemin dil ve üslup özellikleri üzerine bina etmiş olması yadırganacak bir durum değildir. Makalede öncelikle genel olarak Cahiliye döneminin dil ve üslup özellikleri belirlenmiş ardından da bu özelliklerin erken dönem Kur’an sûrelerindeki izleri sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Cahiliye Dönemi, Dil ve Üslup,, Sûre,

Kaynakça

• ABDU’T-TEVVÂB, Ramadân, (1997), el-Medhal ilâ İlmi’l-Luğa ve Menahicu’l-Bahsi’l- Luğavi, Kahire: Mektebetu’l-Hancî.
• AKSAN, Doğan, (1998), Anlambilim - Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara: Engin Yayınevi.
• ATÎK, Abdu’l-Azîz, (1985), İlmu’l-Bedî’, Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye.
• ATÎK, Abdu’l-Azîz, (1985), İlmu’l-Meânî, Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye.
• BOLELLİ, Nusrettin, (2012), Belağât Beyan-Me’ânî-Bedî’ İlimleri Arap Edebiyatı, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• el-CURCÂNÎ, Abdu’l-Kâhir, (1992), Delâilu’l-İ‘câz, Kahire: Dâru’l-Medenî.
• el-CURCÂNÎ, Abdu’l-Kâhir, (1991), Esraru’l-Belâğa, thk. Mahmut Muhammed Şakir, Kahire: Matbaatu’l-Medenî.
• DAYF, Şevki, (2008), Târîhu’l-Edebi’l-Arabî el-Asru’l-Câhilî, Mısır: Dâru’l-Maârif.
• DEMİRAYAK, Kenan, (2009), Arap Edebiyatı Tarihi I Cahiliye Dönemi, Erzurum: Fenomen Yayınları.
• DEMİRAYAK, Kenan, (2010), Arap Edebiyatı Tarihi II Sadru’l_İslam Dönemi, Erzurum: Fenomen Yayınları.
• EREN, Cüneyt ve ÖZCAN, Halil, (2003), Kur’ân-ı Kerîm’de Edebî Sanatlar, Erzurum: Aktif Yayınevi.
• FERRÛH, Umar, (1981), Târîhu’l-Edebi’l-Arabî, Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn.
• İbn Fâris, (1998), Mu’cemu’l-Mekâyîs fi’l-Luğa, thk. Şihâbu’d-Dîn Ebû Amr, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• el-Kazvînî, (1980), el-Îzâh fî Ulûmi’l-Belâğa, thk. Muhammed Abdu’l-Mu’min Hafâcî, Beyrut.
• KIRAN, Zeynel, (1986), Dilbilim Akımları, Ankara.
• KUTUP, Seyyid, (1980), et-Tasvîr’ul-Fennî fî’l_Kur’ân, Kahire: Dâru’ş-Şurûk.
• el-MERÂĞÎ, Ahmed Mustafa, (1984), Ulûmu’l-Belâğa, Beyrut.
• el-MEYDÂNÎ, Abdurrahmân Hasen Habenneke, (1996), el-Belâğatu’l-Arabiyye Ususuhâ ve ulûmuhâ ve Funûnuhâ, Dimeşk: Dâru’l-Kalem ve ed-Dâru’ş-Şâmiyye.
• es-SÂMERRÂÎ, İbrâhîm, (1981), Min Vahyi’l-Kur’ân, Irak: Müessesetu’l-Matbûât el-Arabiyye.
• es-Sekkâkî, (1987), Miftâhu’l-Ulûm, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• ÜNSAL, Hadiye, (2016), Erken Dönem Mekki Sûrelerin Tahlili, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• VARDAR, Berke, (2001), Dilbilim-Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, İstanbul: Multilingual.
• ez-ZEYYÂT, Ahmed Hasen, (ts.), Târîhu’l-Edebi’l-Arabî, Kahire: Dâr Nahdatu Mısr li’t-Tab’i ve’n-Neşr.