Ders Kitaplarında Yer Alan Yöresel Özellikler

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 29, 315 - 345, 04.08.2021

Serdar Erkan Ahmet Çoban

Öz

Toplumlar, sosyal kimliklerini sahip oldukları kültürel değerlerle tanımlamaya çalışırlar. Bireylerin sosyokültürel kazanımlara, amaçlı, programlı ve planlı bir şekilde
sahip olmalarını sağlama sorumluluğu taşıyan eğitim sistemleri, bu sorumluluklarını ders kitapları ile yerine getirmeye çalışırlar. Giyim-kuşam, yiyecek ve içecekler, tarihi şahsiyetler ve eserler, oyunlar, eşyalar, müzikler ve merasimler toplumların kültürel mirasın temel unsurları olarak değerlendirilmektedir. Toplumlar, kültürel kimliklerini bu temalarla ifade etmeye çalışırken, bireylerinde aidiyet duygusunun oluşmasını amaç edinirler. Bu temalar ile ilgili araştırmalarda yer alan bilgilerin bir kısmının ifade edilmesi, araştırmanın önemine katkı sağlayacaktır. Büyümekte ve gelişmekte olan bireylere, aileden sonraki toplumsal hayatın ilk basamağı olan temel eğitimde yukarıda yer verilen sosyokültürel unsurlar hakkında bilgilerin kazandırılmasında, eğitim-öğretim sürecinin vazgeçilmezi olan ders kitapları önemli bir role sahiptir. Ders kitaplarında, bu unsurlara ne kadar ve nasıl yer verildiği, hangi yörelerle ilişkili olarak yer aldığı, araştırmaya değer bir konudur.
Araştırmanın amacı, Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Türkçe ders kitaplarını yöresel kavramlar açısından incelemek ve gerekli değerlendirmeleri yapmaktır.
Araştırmada, nitel araştırma yöntemine dayalı doküman incelemesi tekniğinden yararlanılmıştır. Kitaplara, Milli Eğitim Bakanlığının internet sitesinden ulaşılmış,
orijinallikleri kontrol edilmiş, kitaplarda yöresel özellikler ile ilgili ifadeler anlamlı bir şekilde analiz edilerek gerekli kontroller yapıldıktan sonra, temalarına göre kategorik
hale getirilerek sayısallaştırılmıştır. Araştırmada, her ders kitabında, yöresel özelliklerin yer almadığı ve bir kısım yöresel özelliklerin ait olduğu yerlerle ilgili herhangi bir
bilginin belirtilmediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

ders, kitap, yöre, kavram

Kaynakça

• AĞIN-HAYKIR, Hülya., KAPLAN, Hüseyin., KIRYAR, Ali., TARAKCI, Rasim. ve ÜSTÜN, Ercan, (2017), Ortaokul Türkçe 5 Ders Kitabı, (MEB Ders Kitapları) İstanbul: Bilnet Matbaacılık.
• AKGÜL, Kamil., AYDINBELGE, Münteha., BALCI, Seçkin. ve TANYERİ, Tuncer, (2017), İlkokul Hayat Bilgisi Ders Kitabı 1, Ankara: MEB Ders Kitapları.
• AKIN, Bülent, (2018), “Kültürel Bellek ve Müzik”, Eurasian Journal of Music and Dance, 13: 101-117.
• AKKOL, Mümtaz Levent, (2018), “Türkiye’deki Müzik Eğitiminde Toplumsal ve Ekonomik Statüye Dayalı Eşitsizlikler”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XVI, 1: 463-492
• AKTI, Ümit, (2018), “Tarihi Şahsiyetler Ve Mekânların Günümüz Kolektif Tasavvurundaki Değeri Ve Yeri (Kütahya İli Örneği)”, İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, III, 2: 124-148.
• ALKAN, Cevat, (1979), Eğitim Ortamları. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• ALVER, KÖKSAL, (2010), “Emile Durkheim Ve Kültür Sosyolojisi”, Sosyoloji Dergisi, 21: 199-210.
• ARHAN, Serdar., BAŞAR, Sema ve DEMİREL, Tuncay, (2017), İlköğretim Türkçe 8 Ders Kitabı, Ankara: MEB Ders Kitapları.
• ASLAN, Ali, (2017), İlkokul Hayat Bilgisi Ders Kitabı 2 (1.Kitap), Ankara: Yıldırım Yayınları.
• ASLAN, Ali, (2017), İlkokul Hayat Bilgisi Ders Kitabı 2 (2.Kitap), Ankara: Yıldırım Yayınları.
• ASLAN, Ali, (2017), İlkokul Hayat Bilgisi Ders Kitabı 2 (3.Kitap), Ankara: Yıldırım Yayınları.
• ASSMANN, Jan, (2015), Kültürel Bellek. Ayşe Tekin (Çev.). İstanbul: Ayrıntı
• AYAS, Güneş, (2015), Müzik Sosyolojisi: Sorunlar, Yaklaşımlar ve Tartışmalar.İstanbul: Doğu Kitapevi.
• AYAZ, Nurettin ve TÜRKMEN, Büşra Meltem, (2018), “Yöresel Yiyecekleri Konu Alan Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi”, Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, XII, 1: 22-38,
• AYHAN, Fatma, ( 2017), “Muğla ili Milas ilçesi Çomakdağ Kızılağaç Köyü Geleneksel Kadın Giysileri”, Vocational Education (NWSAVE), XII, 4: 20-39.
• BAŞARAN, Uğur, (2019), “Oyunun Toplum Üzerindeki Etki Gücü Ve Şaban Pabucu Yarım Örneği”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, XXII, 27: 611-623.
• BAYRAKTAR, Gülşah, (2019). “Sanatta Sosyal Bir Organizma: Eşya”, İdil Dergisi, 59: 890-904.
• BEGBİE, Jeremy. S, (2000), Theology, Music & Time, Cambridge University Press, Port Chester.
• BEKTAŞ, Kaan ve ŞEKER, Mustafa, (2020), “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Tarihî Şahsiyetlere Yönelik Zihinsel İmajı ve Görüşleri”, Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, II, 3: 527-536.
• BIYIKLI, Hatice ve ÖZTAŞ, Yaşar, (2017), İlköğretim 4.Sınıf Türkçe Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı (1.Kitap), Ankara: Doku Yayıncılık.
• BIYIKLI, Hatice ve ÖZTAŞ, Yaşar, (2017), İlköğretim 4.Sınıf Türkçe Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı (2.Kitap), Ankara: Doku Yayıncılık.
• BIYIKLI, Hatice ve ÖZTAŞ, Yaşar, (2017), İlköğretim 4.Sınıf Türkçe Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı (3.Kitap), Ankara: Doku Yayıncılık.
• BİLGİN, Nuri, (2013), Tarih ve Kolektif Bellek, İstanbul: Bağlam.
• BOLAND, Beth. M, (2002), “Historic Places: Common Graund for Teachers and Historians”, OAH Magazine of History, XVI, 2: 19-21
• BOZYER, Hazal, (2020), Hafızayı Eşyayla İnşa Etmek: Refik Halid Anlatısında Eşya-Hafıza İlişkisi, Edebiyat Eleştirisi Dergisi, 14: 29-59
• CENGİZ, Recep, (2011), “Sosyolojik Bir Olgu Olarak Müzik (Tokat Örneği) ”,Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, IV, 18: 363-379
• CİVELEK, Davut., YILMAZ-GÜNDÜZ, Derya ve KARAFİLİK, Fatma, (2017, İlköğretim Türkçe Ders Kitabı 1, Ankara: MEB Ders Kitapları.
• ÇAPAR, Gizem Ve YENİPINAR, Uysal, (2016), “Somut Olmayan Kültürel Miras Kaynağı Olarak Yöresel Yiyeceklerin Turizm Endüstrisinde Kullanılması”, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4: 100-115
• ÇELTİK, Elif, (2017), İlkokul Türkçe Ders Kitabı Öğrenci Çalışma Kitabı 2 (1. Kitap), Ankara: Dikey Yayıncılık
• ÇELTİK, Elif, (2017), İlkokul Türkçe Ders Kitabı Öğrenci Çalışma Kitabı 2 (2. Kitap), Ankara: Dikey Yayıncılık.
• ÇELTİK, Elif, (2017), İlkokul Türkçe Ders Kitabı Öğrenci Çalışma Kitabı 2 (3. Kitap), Ankara: Dikey Yayıncılık
• DANACIOĞLU, Esra, (2001), Geçmişin izleri, İstanbul: Tarih Yurt Vakfı Yayınları.
• DİNÇ, Erkan., ERDİL, Mehmet ve KEÇE, Murat, (2011), “Uşak Üniversitesi Öğrencilerinin Tarihi ve Kültürel Eserler Hakkındaki İlgi ve Farkındalıklarının İncelenmesi”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, IV, 2: 267-285.
• DURAN, Erol ve SEZGİN-TUFAN, Betül, (2017), “İlkokul Türkçe Ders Kitaplarında Oyun ve Oyuncakların Kullanımı”, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, III, 1: 16-28.
• EVİRGEN, Ömer Faruk., ÖZDURAL, Zuhal., ÖZKAN, Jülide ve ÖZTÜRK, Suna, (2017), İlkokul Sosyal Bilgiler Ders Kitabı 4, Ankara: MEB Ders kitapları.
• EVİRGEN, Ömer Faruk., ÖZKAN, Jülide., ÖZTÜRK, Suna ve ÖZDURAL, Zuhal, (2017), Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitabı 5, MEB Ders Kitapları, İstanbul: Bilnet Matbaacılık ÖZDEMİR, Melda ve GÖKÇEARSLAN, Armağan, (2017), Anadolu Geleneksel Siraç Kadin Giyimi, Vocational Education (NWSAVE), XII, 1: 1-19.
• GÖZÜTOK-TAMDOĞAN, Zehra, (2019), “Mağrib’de Mevlid-İ Nebî Merâsimleri, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 50: 99-132.
• GÜREŞCİ, Ertuğrul, ( 2019), “Ahi Evran’ın Yaşamı İle İlgili Tartışmalar Ve Yaklaşımlar”, TEFM 2019 Bildiri Tam Metinler Kitabı, PHTP 2019 Symposium Proceedings 24-26 Ekim 2019.
• İLKHAN-SÖYLEMEZ, Duygu, (2020), “Tarihi Eserlere Erişilebilirlik: Konya Tarihi Kent Merkezi Örneği”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, “Erişilebilirlik” Özel I, Özel Sayısı: 165-191.
• İNALCIK, Halil, (2006), Ankara Üniversitesi Rektörlüğü 100. Yıl Salonu’nda sunduğu “Tarih ve Politika” konulu konferans.
• KABAPINAR, Yücel. ve SAĞLAMGÖNCÜ, Ahmet, (2017), Investigation of the history of material in social studies courses: the history of material? What next?, Erciyes Journal of Education, I, 1: 1-21.
• KAHRAMAN, Esra., KILIÇ, Ahmet ve AKYOL, C, (2018), “Tarihi Ve Kültürel Farkındalık (Niğde’nin Tarih Ve Kültür Karıncaları-2 Projesi Örneği)”, Journal of Awareness, III, 5: 665-682.
• KAPULU, Seyfinaz. ve BAYRAM, Özen, (2017), İlkokul Hayat Bilgisi Ders Kitabı 3 (1.Kitap), Ankara: Sevgi Yayınları.
• KAPULU, Seyfinaz. ve BAYRAM, Özen, (2017), İlkokul Hayat Bilgisi Ders Kitabı 3 (2.Kitap), Ankara: Sevgi Yayınları.
• KAPULU, Seyfinaz. ve BAYRAM, Özen, (2017), İlkokul Hayat Bilgisi Ders Kitabı 3 (3.Kitap), Ankara: Sevgi Yayınları.
• KARAKAYA, Fatih ,M., MİDİLLİ, Aliye ve GÜVEN, M. Necati, (2017), İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı 6, Ankara: Sevgi Yayınları.
• KASAPOĞLU-AKYOL, Pınar ve KUTLU, M. Muhtar, (2020), “Kör Keçiden Körebeye: Oyun İçinde Oyun”, Antropoloji, 39: 103-109. KESER, Hafize, (2004), “İlköğretim 4. Sınıf Bilgisayar Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkerlerine Göre Değerlendirilmesi” Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, II, 3: 261- 280
• KURT, L. Müjde, (2017), “Kamuya Mal Olmuş Kişi Kavramı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, LXVI, 3: 581-604.
• MANDACI, Ebru, (2017), “Arkeolojik Bulgular Ve Çivi Yazılı Kaynaklar Işığında Eski Mezopotamya’da Giyim Kültürü”, CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, XLI, 2: 55-79.
• MAZLUM, Özge ve MAZLUM, Fehmi Soner, (2016), “İlköğretim 4. Sınıf Ders Kitaplarının Görsel Tasarımına Yönelik Öğretmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi”, Sanat Eğitim Dergisi, IV, 1: 1-18.
• MEYDAN Cemal ve Guliyeva, Minara, (2020), “Oğuz Türklerinde Giyim Kuşam: Dede Korkut Örneği”, Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 5: 169-191.
• MISIRLI, İrfan., AVCI, Muharrem ve KOÇ, Dilara Eylül, (2019), Kastamonu’nun Manevi İklimi, Kastamonu: Detay Yayıncılık.
• OCAKOĞLU, Nuran, (2018), “Osmanlı Sarayı Kadın Giysileri Ve Günümüz Giysi Tasarımına Bir Uyarlama”; Ulakbilge, VI, 30: 1537-1548.
• ÖNGEN, Orkun, (2020), “Müzik-Toplum İlişkisi Bağlamında Sokak Müzisyenliği”, idil, 70: 1015-1026.
• ÖZDEMİR, M., YETİM, Fatma ve KÖKLÜ, Hülya, (2008), “Bolu İli Mengen İlçesi’nde Kadın (Gelin) Kıyafet Geleneği”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, I, 2: 108- 122.
• ÖZKAN, R, (2010), “Türk Eğitim Sisteminde Himayeci Değerler: İlköğretim Ders Kitapları Örneği”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, VII, 1: 1124-1141.
• PALABIYIK, Kazım, (2017), İlköğretim Türkçe Ders Kitabı 3 (1.Kitap), Ankara: Nova Yayıncılık.
• PALABIYIK, Kazım, (2017), İlköğretim Türkçe Ders Kitabı 3 (2.Kitap), Ankara: Nova Yayıncılık.
• PALABIYIK, Kazım, (2017), İlköğretim Türkçe Ders Kitabı 3 (3.Kitap), Ankara: Nova Yayıncılık.
• RİCHARDS, Greg, (2012), “An Overview Of Food Tourism Trends And Policies. Food and the Tourism Experience: The OECD Korea”, Workshop, 13-46.
• ROY, William. G, (2006), “Book Rewiew; After Adorno Rethinking Music Sociology, Tia DeNora”, Current Musicology, 86: 111-114.
• SAĞIR, Adem, (2012), “Bir Yemek Sosyolojisi Denemesi Örneği Olarak Tokat Mutfağı”, Turkish Studies, VII, 4: 2675-2695.
• SARIOĞLAN, Mehmet ve Yalın, Gülhn, (2021), Edremit Körfezine Özgü Yöresel Yiyecek-İçecek Öğelerinin Gastronomi Turizmine Kazandırılması, Lyon- Fransa: Livre de Lyon.
• SÜMER, Fatma, Kevser., MUŞTU, Gülşah ve ŞENGÜL, Sinan, (2017), Ortaokul Türkçe 6 Ders Kitabı, Ankara: MEB Ders Kitapları.
• ŞAHİN, İlkay, (2008), “Dinî Hayatın Ritmi: Ritüel ve Müzik”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLIX, 2: 269-285.
• ŞENGÜL, Serkan ve TÜRKAY, Oğuz, (2016), “Akdeniz Mutfak Kültürünün Gastronomi Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi” Journal of Tourism and Gastronomy Studies IV/Special, 1: 86-99
• ŞENGÜL Serkan ve TÜRKAY, Oğuz, (2015), “Bölge Restoran Mönülerinin Belirlenmesinde “Yöresel Mutfaklar” Eğitiminin Kullanılması: Mudurnu Örneği”, Electronic Journal of Vocational Colleges, UMYOS Özel Sayısı 4: 1-6.
• TOKLU, Neşet, (2002), “Değerlerin Dilemması: Subjektiflik ve Objektiflik”, Bilgi ve Değer, Ankara: Vadi Yayınları.
• TÜFEKCİOĞLU, Hayati, (1997), “Ders Kitapları Üzerine Yapılmış İki Çalışma ve Yetişkinlere Okuma Yazma Öğreten İki Kitap Hakkında İnceleme”, Sosyoloji Dergisi, III, 4: 61-89.
• ÜNAL, Fatma, (2013), “İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Yer Alan Halk Kültürü Ögelerinin Değerlendirilmesi”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Sosyal Bilgiler Öğretimi Özel Sayısı, 14: 611-644
• ÜNAL, Fatma., ÖZDEMİR, Hasan., ÜNAL, Mehmet., EVİRGEN, Ömer, Faruk., DAĞ, Özgül ve KUTAY, Selim, (2017), İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı 7, Ankara: MEB Ders Kitapları.
• VATANDAŞ, Saniye, (2020), “Oyun Ve Oyuncak: Teknolojik Ve Toplumsal Dönüşüm Sürecinde Oyun Ve Oyuncağın Anlamsal Ve İşlevsel Değişimi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, XI, 28: 913-930.
• YILDIRIM, Recep, (2017), İlköğretim Türkçe 7 Ders Kitabı, Ankara: Ez-De Yayıncılık.
• YILDIRIM, Ali ve ŞİMŞEK, Hasan, (2018), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar