27 Mayıs 1960 ve 12 Eylül 1980 Darbelerinden Sonra Türkiye’de Oy Verme Davranışı

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 29, 465 - 484, 04.08.2021

Dilek Eminoğlu

Öz

Bir yönetim biçimi olmakla beraber demokrasi aynı zamanda bir kültürü de temsil etmektedir. Bu kültürün varoluşu, gelişmesi ve nihayetinde kalıcı hale gelmesi ancak
sürdürülebilir bir süreçle mümkündür. Demokratik süreçleri de ne yazık ki askeri darbeler akamete uğratmışlardır. Bilhassa demokratik tecrübeyi yeni yeni hazmetmeye ve deneyimlemeye başlayan ülkelerde yaşanan bu hadiseler, demokratik kültürün oluşup olgunlaşmasına büyük bir engel teşkil etmiştir. Yarattığı sosyal, iktisadi ve politik etkiler, darbe sonrası dönemi de derinden etkilemiştir. Seçme ve seçilme sürecine ket vuran askeri darbeler, demokratik kültürünü oluşturmak için büyük çabaların sarf edildiği Türkiye Cumhuriyeti tarihinde adeta birer dönüm noktasıdır. Bu girişimler arasında özellikle 27 Mayıs 1960 ve 12 Eylül 1980 askeri darbeleri Türk siyasal hayatında önemli bir yer edinmişlerdir. Darbeler, hükümetleri etkilediği kadar iktidarları seçen seçmenleri de etkilemiştir. Seçmenin iktidar sahiplerine karşı güveni sarsılmıştır. Bu durum 1961 ve 1983 genel seçimlerini de etkilemiştir. Seçmenler, kendilerini yönetecek iktidar partisini veya partilerini belirlerken kendilerince bazı kriterler belirlemiş ve buna göre oy vermişlerdir. Darbelerden sonra kaybedilen güveni yeniden tesis edecek yöneticilere ihtiyaç duymuşlardır. Ülkeyi yönetecek siyasi aktörlerden teminat beklemek seçmenin en doğal haklarından biridir. Ülkenin temel sac ayaklarını oluşturan ekonomi, eğitim, işsizlik vb. konularda güven tazelenmesini beklemişlerdir. İşte 1961 ve 1983 genel seçimleri böyle bir siyasal zeminde gerçekleşmiştir.

Anahtar Kelimeler

Askeri Darbe, ordu, seçim, seçmen, demokrasi

Kaynakça

• AHMAD, Feroz, (2015), Modern Türkiye’nin Oluşumu, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• AKGÜN, Birol, (2000), Türkiye’de Seçmen Davranışı: Partizan Tutumlar, İdeoloji ve Ekonomik Faktörlerin Oy Vermeye Etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 75-92.
• AKINCI, Abdulvahap, (2013), Türk Siyasal Hayatında 1980 Sonrası Darbeler ve E-muhtıra. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XV, 2: 39-58.
• ARSLAN, Ali, (2007), 12 Eylül 1980 Askeri Müdahalesi Sonrası Türkiye’nin Siyasal Yapısı. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 11:1-29.
• ATAOĞLU, Ergün, (2008), Adnan Menderes Bir Başbakanın Trajik Sonu. İstanbul: Nokta Yayınevi.
• AYDIN, S. ve TAŞKIN, Y., (2014), 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• BİRAND, M.A., DÜNDAR, C. Ve ÇAPLI, B., (1991), Demirkırat: Bir Demokrasinin Doğuşu. İstanbul: Doğan Yayıncılık.
• BOZBAĞLI, Sabiha, (1966), İhtilaller ve Darbeler Tarihi, II, İstanbul: Yirminci Yüzyıl Yayınları.
• BÖREKCİ, Ülkü Ayşe Oğuzhan, (2013), Siyaset, Medya ve Ordu Üçgeninde 27 Mayıs Atmosferi: “Karanlığa Direnen Yıldız” Üzerinden Bir Bakış. Turkish Studies, 1913-1932.
• DEMİRER, Mehmet Arif, (2012), 27 Mayıs: Masallar ve Gerçekler. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• DOĞAN, Yalçın, (1985), Dar Sokakta Siyaset 1980-1983, Tekin Yayınevi, I. Baskı, İstanbul.
• DURAN, Hasan, KARACA, Ahmet, (2013), 1950-1980 Döneminde Türkiye-Ortadoğu İlişkileri. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, XIV,1: 121-137.
• ERKMEN, Ayşe, (2018), Türkiye’de 1950 ile 2002 Yılları Arasında Uygulanan Genel Seçim Sistemlerinin Halk İradesine Etkisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1225-1247.
• GÖKA, Erol, (2004), Türkiye Vardır. İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
• GÜLENER, Serdar, (2007), Türk Siyasetinde Merkez-Çevre İlişkilerinin Seyri ve 27 Mayıs 1960 Darbesi. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 1: 36-66.
• KARPAT, Kemal, (2011), Türk Siyasi Tarihi Siyasal Sistemin Evrimi. Timaş Yayınları.
• ÖZGÜL, Bülent, (2017), Ekonomik Faktörler ve Siyasi Davranış. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5, 39: 131-165
• ÖZÇELİK, Pınar Kaya, (2009), 12 Eylül’ü Anlamak. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, LXVI, 1: 73-93.
• TAN, A. ve BAYDAŞ, A., (2017), Seçmen Özelliklerinin Oy Verme Davranışı Üzerindeki Etkileri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13: 592-622.
• Genel Seçimler Üzerine Mekânsal Bir Analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, IX, 22: 117-137.